МОРИНЫ ОЛИМПИЙН ХИШИГТ МОНГОЛ УЛСЫН АЛДАРТ УЯАЧ СОНОМЫН НОРОВСҮРЭН


Булган нутгаар овоглодог улсын цолтнуудын нэг Сономын Норовсүрэн Могод сумын хоёрдугаар багийн нутаг Бумбатын цагаан толгой хэмээх газар 1927 онд том хүү болон мэндэлжээ.. Насан багадаа хөдөөгийн хөвгүүдийн адилаар эцэг эхдээ адуу мал маллахад нь туслахын зэрэгцээ Бумбатын хийдэд шавилан нагац Дамдин гэлэнд шавь орсон байна Норовсүрэн гэрээр хуучин монгол бичигт суралцаж, улмаар 1939 онд Могод суманд шинэ бичиг үсэгт тайлагдан, 1945-1948 онд Ардын армид алба хааж, халагдаж ирснээс хойш Могод сумын “Оч” нэгдэл байгуулагдахад аавынхаа хамтаар элссэн байдаг.
Харин морь уяхын тухайд 1950-иад оноос Рагчаагийн Гиваансүрэнгээс чүнчигноров хөөргөөрөө хээр морь худалдан авч уяж, сумынхаа наадамд 11-ээр давхиулсан нь анхны уралдаан нь байв. Улмаар 1959 онд Могод суманд унаган хээр даага нь түрүүлж, уяач болох урам зоригийг нь оргилуулсан гэдэг. Хээр үрээ шүдлэндээ мөн Могод сумандаа түрүүлснээс хойш С.Норовсүрэн 1960 онд АХ-ын 39 жилийн ойгоор Булган аймгийн баяр наадамд том хээрээ,1971 онд хээр шүдлэнгээ тус тус түрүүлгэж, 1973 онд.Нэгдлийн шарга үрээг уяж аман хүзүүнд, 1974 онд шүдлэнд нь дөрвөөр давхиулан 1975 онд хязааланд нь түрүүлгэж, 1976 онд соёолонд нь айрагдуулжээ. Харин халзан морь 1978 онд аман хүзүүнд хурдалж, 1985 онд түрүүлэн, 1986 онд аман хүзүүдэж, 1987 онд айргийн гурваар давхисан байдаг бол.зээрд халзан морь нь 1990 онд түрүүлж, 1991 онд аман хүзүүдэн хурдалжээ. 1992 онд айргийн гурваар давхиж, 1995 онд айргийн дөрөвт хурдалжээ. Алдартын магнайг олонтаа тэнийлгэсэн зээрд халзан нь 23 хүртлээ уралдсан төрмөл хурдан хүлэг байсныг нутгийнхан одоо ч дурсан ярьдаг.
.......Буурал Алдартыг баярлуулсан өөр нэгэн хурдан хүлэг бол бор морь нь. 1998, 1999 онд хоёр жил дараалан түрүүлж, 2001 онд гуравт хурдалсан энэхүү алтан тууртай хурдан хүлэг Өвөрхангай аймгийн Хархоринд 2001 онд болсон Их хурд уралдаанд айрагдаж уяачийн алдрыг улсын хэмжээнд цуурайтуулсан юм
Түүний уясан морьд улс бүсийн уралдаанаас нэг айраг, аймгийн наадамд түрүү, айраг тус бүр гурвыг, сумын наадмаас 15 түрүү, 20 айраг хүртэж 1982 онд сумын Алдарт, 1995 онд аймгийн Алдарт, 2000 онд Улсын Алдарт уяач цолны эзэн болгожээ.
Тэрбээр 60 жил морь уясан хашир туршлагатай уяач төдийгүй битүү морийг таньж уяа сойлгыг нь тааруулахдаа гаргууд сайн хэмээн нутгийн олон ярьдаг. Ялангуяа соёолон морины уяаг тааруулахдаа гойд сайн, сумандаа толгой цохидог уяач байжээ. Тэрээр уяа морьдоо намар орой цас орсны дараа унаж хүчийг нь тогтоодог, ан гөрөөнд унадаг, сайн эдэлж намар хэт таргалуулдаггүй, хавар зовоохгүйгээр усалж уядаг. Товчхондоо уяа морьдоо жилийн дөрвөн улиралд унаж эдлэн уяа сойлгыг таруулдаг байсан байна.
Шигшмэл морьдын Их хурд уралдаанд нутгийн нэр гарган наадсан Норовсүрэн, Сэрээтэр, Лхагва нар нэг нэгнийхээ морийг харж шинждэг, наадмын өглөө нар гарахаас өмнө бүх багийн уяагаар явж тэр өдрийн түрүүлж, айрагдах морьдыг шинжин таньж хэлдэг, тэднийг нутгийн уяачид ихэд хүндэлж амыг нь хардаг байсан гэдэг. Норовсүрэн Сэрээтэр гуайд маргааш уралдах морьдоо өгч явуулдаг байсан бөгөөд Сэрээтэр гуай морины ирийг тааруулахдаа онцгой сайн байжээ.
“Морь үсэргэхдээ морины хөл авна гээд жалга судгийн чулуу түүдэг их нямбай хүн байлаа. Морины хөлс авахдаа эхний удаа задгай газар зөөлөн шогшуулж, амьсгаа нь задарсны дараа өндөр уулын амаар арай ширүүхэн шогшуулдаг. 70-аад оны үед би хурдан морийг нь унадаг байв. Намайг мордуулахдаа “Морины захад битгий эргээрэй, тэр бригадын тэрний морь эхэлж гарна, тэр морины ард ойрхон гараарай”гэх мэтээр захиж хэлнэ. Одоо бодоход морь сайн таньдаг хүн байжээ” гэж түүний зээ дүү Л.Батбаяр нь дурссан юм.
Д.Энхтуяа

0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
10 цагийн өмнө Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дунд насанд эхни…
-
Мягмар, 20:30 минут МОНГОЛ УЛСЫН АЛТАН АЗАРГАНУУД
-
Мягмар, 17:03 минут Уяач Р.Төрмөнх: Буурал азарга минь олон жил намайг…
-
Мягмар, 16:13 минут Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан шүдлэнгүүд
-
Ням, 19:13 минут Аймгийн Алдарт уяач У.Хэрлэн: Жавхлант шаргын наад…
-
3-р сарын 23 -нд Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд эхни…
-
3-р сарын 20 -нд Аймгийн Алдарт уяач Д.Лхагвасүрэн: Нутгийн адууны …
-
3-р сарын 20 -нд Говийн бүсийн уралдаанд эхний аравт хурдалсан хяза…
-
3-р сарын 20 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ү.Бямбажав: 1997 оны наадамд м…
-
3-р сарын 20 -нд Мөнхийн Данзанням сан байгуулагджээ
-
3-р сарын 20 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №110: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Д.МӨН…
-
3-р сарын 14 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.НАРАНБАЯР: Ухаан орохын адууны…
-
3-р сарын 10 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан соёолонгууд
-
3-р сарын 06 -нд Уяач Г.ЛХАГВА-ОЧИР: Сумын 90 жилийн ойн наадам хам…
-
3-р сарын 05 -нд Дундговь аймгаас 24 Алдарт уяач цолтон шинээр төрл…
-
3-р сарын 05 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №109 : АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Ө.ГА…
-
3-р сарын 04 -нд АХ-ын 100, 101 жилийн ойд 11-20-д хурдалсан дааган…
-
3-р сарын 02 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ё.Төгсмандах: 2012 он миний ам…
-
3-р сарын 02 -нд Луусынхан хоёр дахь удаагаа улсын шилдгээр шалгарч…
-
3-р сарын 02 -нд Зургаан Тод манлай, хоёр Манлай, 13 Алдарт уяач цо…
-
3-р сарын 01 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №108: МУ-ЫН АЛДАРТ УЯАЧ М.ЦЭРЭН…
-
2023 оны 2-р сарын 18 -нд Хэн ямар цол хүртэх вэ?
-
2023 оны 2-р сарын 16 -нд Төрийн шагнал хүртжээ
-
2023 оны 2-р сарын 15 -нд “Алдартуудаа алдаршуулъя” арга хэмжээнээс...
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Сумын Алдарт уяач Н.БАЯРАА: Цэргээс халагдаж ирээд…
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ж.Лхагва: Хяргас сумын ойд ган…
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан их насны морьд
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Хэнтий аймгийн шинэхэн Алдартуудтай танилцана уу?
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №107: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Ц.ЭРД…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан шүдлэнг…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №106: НИЙСЛЭЛИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Б.…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд УРАЛДААНЧ Ц.ПҮРЭВБААТАР: ҮНЭНДЭЭ ТҮРҮҮЛЧИХНЭ ГЭЖ Б…
-
2023 оны 1-р сарын 23 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
2023 оны 1-р сарын 20 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №105: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Г.ЭНХ…
-
2023 оны 1-р сарын 20 -нд УРАЛДААНЧ П.МЯГМАРСҮРЭН: ЗУРГААН ЖИЛ ХУРДАН МОРЬ У…
-
2023 оны 1-р сарын 12 -нд Төвийн бүсийн уралдааны нэгдсэн цуваа
-
2023 оны 1-р сарын 12 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №104 :УЯАЧ Г.ДАВААДАЛАЙ
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан хязаала…
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд ХУРДАН МОРЬ ЦОЛЛООЧ, МОРЬ ТАЙЛБАРЛАГЧ Л.БЯМБАЦОГТ:…
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд Өвөрхангайд болсон хангайн бүсийн уралдааны нэгдсэ…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага насанд эхний 10-т хурд…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд Өвөрхангайн бүсийн сонгомол бага насны ангилалд эх…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд УРАЛДААНЧ Т.ЭНГҮҮН: УЛСЫН НААДАМД МОРЬ УНАХ НЬ ГОЁ…
-
2022 оны 12-р сарын 21 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан соёолон…
-
2022 оны 12-р сарын 21 -нд Хөвсгөлийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан дааганууд
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №103: УЛСЫН АЛДАРТ УЯАЧ Д.ЭНХСҮ…
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд УРАЛДААНЧ А.УУГАНБААТАР: САЛХИ ТАТУУЛАН ДАВХИХ ГОЁ…
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд Хөвсгөл аймгийн шилдэг хүлгүүд
-
2022 оны 12-р сарын 15 -нд Зүүн бүсийн сонгомол дунд насанд эхний 10-т хурдал…
-
2022 оны 12-р сарын 15 -нд Хөвсгөл аймгийн шилдэг уяачид тодорчээ
-
Мягмар, 20:30 минут МОНГОЛ УЛСЫН АЛТАН АЗАРГАНУУД
-
Мягмар, 16:13 минут Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан шүдлэнгүүд
-
Мягмар, 17:03 минут Уяач Р.Төрмөнх: Буурал азарга минь олон жил намайг…
-
10 цагийн өмнө Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дунд насанд эхни…
-
Ням, 19:13 минут Аймгийн Алдарт уяач У.Хэрлэн: Жавхлант шаргын наад…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна