МОРИНЫ ОЛИМПИЙН ХИШИГТ МОНГОЛ УЛСЫН АЛДАРТ УЯАЧ СОНОМЫН НОРОВСҮРЭН
Булган нутгаар овоглодог улсын цолтнуудын нэг Сономын Норовсүрэн Могод сумын хоёрдугаар багийн нутаг Бумбатын цагаан толгой хэмээх газар 1927 онд том хүү болон мэндэлжээ.. Насан багадаа хөдөөгийн хөвгүүдийн адилаар эцэг эхдээ адуу мал маллахад нь туслахын зэрэгцээ Бумбатын хийдэд шавилан нагац Дамдин гэлэнд шавь орсон байна Норовсүрэн гэрээр хуучин монгол бичигт суралцаж, улмаар 1939 онд Могод суманд шинэ бичиг үсэгт тайлагдан, 1945-1948 онд Ардын армид алба хааж, халагдаж ирснээс хойш Могод сумын “Оч” нэгдэл байгуулагдахад аавынхаа хамтаар элссэн байдаг.
Харин морь уяхын тухайд 1950-иад оноос Рагчаагийн Гиваансүрэнгээс чүнчигноров хөөргөөрөө хээр морь худалдан авч уяж, сумынхаа наадамд 11-ээр давхиулсан нь анхны уралдаан нь байв. Улмаар 1959 онд Могод суманд унаган хээр даага нь түрүүлж, уяач болох урам зоригийг нь оргилуулсан гэдэг. Хээр үрээ шүдлэндээ мөн Могод сумандаа түрүүлснээс хойш С.Норовсүрэн 1960 онд АХ-ын 39 жилийн ойгоор Булган аймгийн баяр наадамд том хээрээ,1971 онд хээр шүдлэнгээ тус тус түрүүлгэж, 1973 онд.Нэгдлийн шарга үрээг уяж аман хүзүүнд, 1974 онд шүдлэнд нь дөрвөөр давхиулан 1975 онд хязааланд нь түрүүлгэж, 1976 онд соёолонд нь айрагдуулжээ. Харин халзан морь 1978 онд аман хүзүүнд хурдалж, 1985 онд түрүүлэн, 1986 онд аман хүзүүдэж, 1987 онд айргийн гурваар давхисан байдаг бол.зээрд халзан морь нь 1990 онд түрүүлж, 1991 онд аман хүзүүдэн хурдалжээ. 1992 онд айргийн гурваар давхиж, 1995 онд айргийн дөрөвт хурдалжээ. Алдартын магнайг олонтаа тэнийлгэсэн зээрд халзан нь 23 хүртлээ уралдсан төрмөл хурдан хүлэг байсныг нутгийнхан одоо ч дурсан ярьдаг.
.......Буурал Алдартыг баярлуулсан өөр нэгэн хурдан хүлэг бол бор морь нь. 1998, 1999 онд хоёр жил дараалан түрүүлж, 2001 онд гуравт хурдалсан энэхүү алтан тууртай хурдан хүлэг Өвөрхангай аймгийн Хархоринд 2001 онд болсон Их хурд уралдаанд айрагдаж уяачийн алдрыг улсын хэмжээнд цуурайтуулсан юм
Түүний уясан морьд улс бүсийн уралдаанаас нэг айраг, аймгийн наадамд түрүү, айраг тус бүр гурвыг, сумын наадмаас 15 түрүү, 20 айраг хүртэж 1982 онд сумын Алдарт, 1995 онд аймгийн Алдарт, 2000 онд Улсын Алдарт уяач цолны эзэн болгожээ.
Тэрбээр 60 жил морь уясан хашир туршлагатай уяач төдийгүй битүү морийг таньж уяа сойлгыг нь тааруулахдаа гаргууд сайн хэмээн нутгийн олон ярьдаг. Ялангуяа соёолон морины уяаг тааруулахдаа гойд сайн, сумандаа толгой цохидог уяач байжээ. Тэрээр уяа морьдоо намар орой цас орсны дараа унаж хүчийг нь тогтоодог, ан гөрөөнд унадаг, сайн эдэлж намар хэт таргалуулдаггүй, хавар зовоохгүйгээр усалж уядаг. Товчхондоо уяа морьдоо жилийн дөрвөн улиралд унаж эдлэн уяа сойлгыг таруулдаг байсан байна.
Шигшмэл морьдын Их хурд уралдаанд нутгийн нэр гарган наадсан Норовсүрэн, Сэрээтэр, Лхагва нар нэг нэгнийхээ морийг харж шинждэг, наадмын өглөө нар гарахаас өмнө бүх багийн уяагаар явж тэр өдрийн түрүүлж, айрагдах морьдыг шинжин таньж хэлдэг, тэднийг нутгийн уяачид ихэд хүндэлж амыг нь хардаг байсан гэдэг. Норовсүрэн Сэрээтэр гуайд маргааш уралдах морьдоо өгч явуулдаг байсан бөгөөд Сэрээтэр гуай морины ирийг тааруулахдаа онцгой сайн байжээ.
“Морь үсэргэхдээ морины хөл авна гээд жалга судгийн чулуу түүдэг их нямбай хүн байлаа. Морины хөлс авахдаа эхний удаа задгай газар зөөлөн шогшуулж, амьсгаа нь задарсны дараа өндөр уулын амаар арай ширүүхэн шогшуулдаг. 70-аад оны үед би хурдан морийг нь унадаг байв. Намайг мордуулахдаа “Морины захад битгий эргээрэй, тэр бригадын тэрний морь эхэлж гарна, тэр морины ард ойрхон гараарай”гэх мэтээр захиж хэлнэ. Одоо бодоход морь сайн таньдаг хүн байжээ” гэж түүний зээ дүү Л.Батбаяр нь дурссан юм.
Д.Энхтуяа
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Лхагва, 17:46 минут Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- Лхагва, 11:21 минут МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
- 2023 оны 10-р сарын 28 -нд Өвгөн ноён М.Пүрэвжавын нэрэмжит уралдаануудын нэг…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна