Ахмад дайчин–Алдарт уяач ГАЛСАНГИЙН ЦЭНД
Монгол Улсын Алдарт уяач Галсангийн Цэнд нь 1926 оны улаан морь жил Булган аймгийн Булган сумын Хүн чулууны дэнж гэдэг газар төржээ. Ах дүү тавуулаа. Дөрвөн эмэгтэй дүүтэй, айлын ууган хүү. Хүүхэд насаа хонь мал маллан өнгөрөөж, монгол бичгийг гэрийн багшаар заалгаж сурсан хэрэг. 1944 онд цэрэгт мордож Халх голын Тамсагбулагийн 6 дугаар дивизэд алба хаасан 1945 оны чөлөөлөх дайнд оролцож эх орноо харийн түрэмгийлэгчдээс аврах ариун үйлсэд хүчин зүтгэсэн ахмад дайчин юм. Таван жил цэргийн албыг нэр төртэй хаасан тэрээр 1949 онд халагдан иржээ. Мал маллаж байгаад 1950 онд Булган аймгийн Сэлэнгэ суманд шилжин ирж энэ нутгийн бүсгүй Дашдондогийн Даваажавтай гэр бүл болж, 10 хүүхдийн аав ээж болцгоосон байна. Г.Цэнд нь Ингэт толгойн САА-д 33 жил ажилласан бөгөөд энэ хугацаандаа бригадын дарга, бичээч, малчин хийж байжээ.
Төлөгний Цэнд хочны учир: Монгол орон даяар нэгдэлжүүлэх хөдөлгөөн өрнөж, малчдыг малаа нийгэмчлэхийг тулгаж байсан тэр цагт нэгдэлд элсэлгүй үлдсэн Г.Цэнд нарын хэсэг хүмүүсийг хавчин шахаж дааж давшгүй ноосны өрөнд оруулжээ. Нас дээр гарсан хэсэг нь үстэй дээл, өмднийхөө үсийг хүртэл хайчлан байж ноос тушааж байсан бол Г.Цэнд “Надад хайчилж өгөх үстэй дээл, өмд байхгүй. Тэр шоронд чинь сууя” гэж хэлээд хэцүү нэртэд сууж байсан гэдэг. Энэ явдлаас үүдэж нутгийнхан нь түүнийг ийн хочлох болсон аж.
Уяаны түүх: Г.Цэнд нь 1943 оноос морь уяж эхэлсэн бөгөөд Цахар угшлын адуугаар наадан 1970-аад оны үед Булган, Сэлэнгэ аймгийн Баруунбүрэн, Зүүнбүрэн сумдаар уясан хүлгүүдээ айраг, түрүүнд давхиулж одтой наадаж байв. Түүгээр ч барахгүй хоёр ч удаа улсын баяр наадамд уясан хүлгээ хөтлөн ирж сайхан наадаж байсан ажээ. 1943 оноос 2005 оныг хүртэл тасралтгүй 62 жил морь уяж хурдлуулахдаа аймаг, сум, төрийн наадмаас 63 айраг, түрүү авч байсны 35 нь түрүү юм. 1993, 1994 онд улсын баяр наадамд морин тэрэг хөллөн хоёр насны морьтой /их нас, азарга/явж оролцсон нь Сэлэнгэ сумандаа төдийгүй аймгийн хэмжээнд анхдагч нь болжээ. Тийнхүү газрын хол, усны уртаас хөтөлж очсон хээр азаргаа улсын их баяр наадамд 1994 онд долоогоор, 1995 онд 21-ээр давхиулж ямархан эрдэмтэй уяач гэдгээ улсын хэмжээнд харуулж чадсан юм.
Цахар угшлын адуу: Монгол Улсын тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэгч ялгуун баатар Лаварын Сумъяад Богд хаан хуучнаар Сэлэнгэ аймгийн Түшиг цагаан нуур буюу одоогийн Зэлтэр сумын нутгийг соёрхож байжээ. Сумъяа баатар моринд дуртай, морь таньдаг хүн байсан бөгөөд Зэлтэр суманд суурьшихдаа Монгол улсыг нар зөв бүтэн тойрч Ховог сайр, Торгууд, Оросын хотуудаар явж Орлов, Будённый гээд хурдан удмын адуу авчирч, хурдан угшил бий болгожээ. Түүний бий болгосон хурдан удмын адууг судлаачид, уяачид Цахар угшлын адуу гэдэг.
ХУРДАН ХҮЛГҮҮД
Хээр морь: Сэлэнгэ сумын харьяат ахмад дайчин Батшагдарын унаган адуу. Дээд талаараа Сумъяа бэйсийн Цахар угшлын адуу болдог. Хээр морь аймгийн наадамд гурав түрүүлж, найм айрагдсан, 1967-1982 он хүртэл тогтмол амжилттай давхисан хурдан ажнай юм. Томоохон амжилтаас нь дурдвал:
1973 онд Булган аймгийн наадамд аман хүзүү
Зүүнбүрэн сумын наадамд айргийн гурав
1976 онд Булган аймгийн наадамд түрүү
1983 онд Булган аймгийн наадамд айраг
Ингэт толгойн 40 жилийн ойн баяр наадамд айраг
Эрдэнэт үйлдвэрийн ойд айргийн гурав
Хээр азарга: Хуучнаар Сэлэнгийн Түшиг цагаан нуур Сумъяа бэйсийн угшлын цахар адуу.
Сэлэнгэ сумын Атар дөрөвдүгээр багийн харьяат Төмөрдоржийн Амгалан гэдэг хүний Цахар угшлын хар азарганы төл, унаган адуу.
1989 онд шүдлэн Сэлэнгэ суманд түрүү
1990 онд хязаалан Сэлэнгэ суманд түрүү
1991 онд соёолон Булган аймгийн наадамд түрүү
1992 онд Орхон аймгийн наадамд айраг
1993 онд Улсын баяр наадамд 35-р байр
1993 онд Амар баясгалант хийдийн наадамд айргийн гурав
1993 онд Сумынхаа 50 жилийн ойд аман хүзүү
1994 онд Улсын баяр наадамд ес
1994 онд Баруунбүрэнгийн 70 жилийн ойд түрүү
1995 онд Орхон аймгийн овооны баярт түрүү
1995 онд Орхоны Халиун багийн наадамд түрүү
1995 онд Булган аймгийн наадамд түрүү
1995 онд Булган аймгийн Сайхан суманд болсон гурван аваргын наадамд түрүү
1995 онд Хялганат тосгоны 20 жилийн ойд аман хүзүү
1996 онд Орхон сумын наадамд айргийн гурав
1996 онд Булган аймгийн наадамд айргийн дөрөв
1997 онд Сэлэнгэ сумынхаа наадамд аман хүзүү
1997 онд Орхон аймгийн овооны баярт их насны морьдтой уралдуулж айргийн тавд давхиулжээ. Энэ мэтчилэн олон баяр наадамд уралдаж уясан эзэн, унасан хүүхэд, хурсан олныг баясгасан шандаст хурдан хүлэг байсан юм.
Хээр морь /жижиг/: Сэлэнгэ сумын Атар дөрөвдүгээр багийн малчин Цамбын Баасангийн унаган адуу.
1990 онд Сэлэнгэ сумын наадамд түрүү /хязааландаа/
1991 онд Булган аймгийн наадамд түрүү
Амжилт: Аймаг, бүсийн чанартай уралдаанаас 15 түрүү, 22 айраг авсан амжилтаар нь Галсангийн Цэндэд 1999 онд Монгол Улсын Алдарт уяач цол олгосон.
Монгол Улсын Алдарт уяач Г.Цэндийн үйл хэргийг ач хүү Шаандарын Нэргүйбаатах үргэлжлүүлж, өвөөгийн захиасаар хурдан хүлгийнхээ уяа сойлгыг тааруулан сумын Алдарт уяач цол хүртээд байна.
А.Тэлмэн
6 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Лхагва, 17:46 минут Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- Лхагва, 11:21 минут МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
- 2023 оны 10-р сарын 28 -нд Өвгөн ноён М.Пүрэвжавын нэрэмжит уралдаануудын нэг…
59.153.114.208
Унаач хүүхэд нь байллаа Батаагын Баттүшиг
Reply66.181.161.12
Сайн байна уу Энэ Г.Цэнд гэж хүн бөхөнгийн өвөрт нутагладаг байсан санагдана 2003 онд бөхөнгийн өвөр гэдэг газар цуг зусад уяа нэгтэй байлаа тэгхэд нэг хээр азарга уядаг байсан санагдана би хурдан морьны хүүхэд л байлаа даа
Reply43.242.243.35
Өөрөө хэний морь унадаг байсан хэн бэ
43.242.243.35
сайн байна уу
202.70.34.29
Сайхан нийтлэл байна ажилын амжилт хүсэе
Reply66.181.181.242
94 оны сунгаанд хээр азрага түрүүлсэн гэдэг , ямар нэг юм ороод л долоогоор давхисан хэрэг , сунгаанд яг ард нь давхисан азрага яг дарааллаараа түрүүлэх нь түрүүлээд айрагдах нь айрагдсан гэсэн
Reply