Аймгийн Алдарт уяач П.Эрдэнэбаатар: Аймгийн Алдарт уяач болоод нэг жил 14 айрагтай наадлаа
Хэнтий аймгийн Бор-Өндөр сумын харьяат, аймгийн Алдарт уяач Пунцагийн Эрдэнэбаатартай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Бор-Өндөрт ирж суурьшаад удаж байна уу. Та аль нутгийн хүн бэ?
-Манай аав, өвөө сэхээтэн улс. Аавыг Хэнтий аймгийн Ерөнхий хорооны Пунцаг гэхээр андахгүй. Харин ээж өргөдөл гомдлын бичиг хэргийн эрхлэгч явлаа. Би чинь Хэнтий аймгийн Өндөрхаан хотод төрсөн хүн. 1986 онд Бор-Өндөрийн уурхайд экскаваторчиноор ажилд орж байлаа. Анхны уурхайн ажилчдын нэг л дээ. Сүүлдээ туслах машинч хийж байгаад группт орсон. Энэ нутагт 20 гаруй жил ажиллаж амьдарч байна. Эндээс сүүлийн арав гаруй жил нь хурдан морь сонирхож, уяж сойж байгаа юм.
-Ихэнх уяачид унаачаас гараагаа эхэлсэн байдаг даа. Харин таны хувьд?
-Тийм шүү. Намайг найман настай байхад Жаргалтхаанаас Ар-Үр гэдэг хүн “морь унуулъя” гэж ээж аав дээр ирсэн юм. Тэгээд дөрвөн жил хэртэй хурдан морины унаач явсан. Зуны амралт эхлэв үү үгүй юу л Жаргалтхаан руу гарна даа. Ар-Үр гуайн Нэгдэл хээр, халзан азаргыг нь хэд хэдэн удаа айрагдуулж байсан. Тэр үед наадам тоотой. Зундаа л нэг наадчихна. Одоо бодохнээ, гайгүй унаач байсан санагддаг. Тиймдээ ч аймгийн 50 жилээр урилгаар морь унаж байв. Сумандаа сайн наадсан улс аймагт уригддаг байсан үе л дээ. Ингээд унаачаас хасагдаад, удсан ч үгүй дунд сургуулиа төгсөж уурхайд ирсэн нь тэр.
-Анх ямар адуугаар уяаны ажлаа эхлүүлж байв даа?
-Донойн Цэгмид гуайн морийг улс хувьсгалын 50 жилээр амьд сэрүүн байхад Минжүүр, миний төрсөн ах Эрдэнэхуяг унаж уралддаж байсан юм. Тэгээд Минжүүр гуайнхтай бид их дотно, бараг хуурай ах дүүс болсон улс л даа. Тэгээд надад Минжүүр 2004 онд нэг хар морь өгсөн нь үнэхээр сайн давхисан. Ёстой л өгье гэж өгсөн буянтай амьтан байлаа. Одоо 19-тэй морь бий. Хязаалан надад ирснээс хойш гурван түрүү, дөрвөн аман хүзүү, 10 гаруй медальтай. Тэр үеэс л өөрөө гардан уяа сойлго эвлүүлэх болсон юм. Түүнээс өмнө 30 гаруй адуутай, өөрөө уяж тааруулж чадахгүй болохоор хүн амьтан гуйж уяулдаг ч айхтар амжилт гаргадаггүй байсан үе л дээ. Ингээд хар мориор уяа эхлүүлж, 2008 онд Халзан сумаас авсан хонгор морио айрагдуулснаас хойш сайхан наадаж байна. Хонгор морь одоо 15, 16 хүрч байгаа.
-Хонгор морь түүнээс хойш ямар амжилт гаргасан бэ?
-Хонгорыгоо сумын асартай наадамд нэг л оруулсан. Тэрний дараа Мөнххааны Өсөхийн адуунаас Бор-Өндөрийн сумын Алдарт Үмбээ буюу Энхтайванд зээрд үрээ бэлгэнд ирсэн юм байна лээ. Харин Үмбээ надад шүдлэн үрээ 2009 онд бэлэглэсэн нь бас их сайн давхисан. Одоо хавчиг азарга байгаа. Аймгийн чанартай бүсийн хоёр ч наадам Зүлэгтийн өмнөд хойд бүс, манай Бор-Өндөрийн өмнөд бүс-д орж, суманд 10 орсон. Мөн Хэнтий аймгийн 90 жилийн ойгоор 13-аар ирж, 2014 онд болсон Иххэтийн 90 жилээр аман хүзүүдээд байна. Бас Дэлгэрхаанд болсон Сүрэнхор гуайн наадамд аман хүзүүдэж, даага зургааллаа. Энэ жил 2014 он тун ч одтой сайхан наадсан шүү. Далангийн 90 жилд очоод даага гурвалж, Айрагийн 90 жилээр өнөө даагаа тавлууллаа гээд л сонин ихтэй.
Аймгийн Алдарт уяач болоод жилийн дараа ийнхүү 14 айрагтай наадлаа.
-Алдартын цолонд хүрэхэд ямар ямар хурдан хүлгийн амжилт жин дарж байна вэ?
-Мэдээж хар морь, зээрд азарганы гаргасан амжилт жин дардаг юм. Мөн одоо хөл гар нь болохоо байсан нэг хүрэн шүдлэн байна. Манай унаган адуу байгаа юм. Эцэг нь Дэлгэрэхийн хар Дамба гуайн адууны азарга, эх нь манайхны адуу. Хүрэн шүдлэн сумандаа нэг түрүүлж, нэг аман хүзүүдэж, нэг гуравласан. Би чинь бүсэд хоёр оруулж, сумын наадмуудын айраг түрүү, Гиннесийн уралдаанд 140-д их морио давхиулсан амжилтаараа аймгийн Алдарт болсон.
-Мэдээж мэдэхгүй, чадахгүй зүйл олон гарч байсан биз ээ. Тэр болгонд зааж зөвлөдөг хүн хэн бэ?
-Зүүн тийшээ Галшараар явахдаа Минжүүр гуайнхаар их ордог юм. Үнэхээр их номтой өвгөн дөө. Адууны тухай номнуудаа сэтгэл харамгүй үзүүлж харуулна, би ч алдахгүйг хичээдэг. Ер нь тэгээд хуучны өвгөчүүл чинь айхтар улс. Яахав хэлснээр нь морио уяж үзээд заримдаа буруудах нь байх ч онох нь олонтоо байдаг юм. Манай Бор-Өндөрт Раднаа гэж сайн уяач өвгөн байлаа. Бид бас их ойр дотно явсан улс. Даанч сүүлийн жилүүдэд хотод амьдрах болоод таарахаа байчихаад байгаа юм. Мөн Очирхуяг гэж Сүхбаатар аймгийн Түмэнцогтын өвгөн нэг жил хамт морь уясан. Бас л хөөрхөн юм сураад үлдсэн шүү. Ер нь ч тэгээд амьдрал баян болохоор үзэж харж, алдаж онож л амжилт гардаг гэж боддог.
-2000 оноос хойш адуу их цуглууллаа гэж байсан. Хаа хаанаас адуу авав?
-Дамба гуайн адууны үр төлөөс ганц, хоёр Дэлгэрэх адуу авлаа. Сүхбаатар, Өндөрхаан, Баянхутагийн адуунууд бий. Одоо эдгээр адууны маань үр төлүүд гарч байна. Энэ жил хоёр, гурван ч гайгүй даагатай боллоо.
-Сум орондоо л наадаж байна уу?
-Хаана наадам байна яваад л байх санаатай. Гэхдээ айхтар хол алгасаад явж чадахгүй л байна. Гиннесийн уралдаанаар л Хүйн долоон худаг орж үзлээ. Сайхан юм билээ. Уяачийн хувьд бас нэг сайхан дов үзээд ирсэн дээ. Аймгаас гадна Дорноговийн Иххэт, Дундговийн Айрагаар үе үехэн наадчихдаг юм. Тэгээд ч манай энд хол явалтгүй. Наадам их өтгөн сайхан болдог. Сүхбаатар, Дорноговь, Дундговь, хойшоо Чойр, бүүр хотоос хүртэл ирж уралдаж байна шүү дээ. Сая Дэлгэрхаанд болсон Сүрэнхор гуайн наадамд ёстой газар газрын эрдэмт уяачид, хурдан хүлгүүд цугларлаа.
-Бор-Өндөрт бэлчээрийн тал дээр асуудалтай бололтой?
-Тийм ээ. Бэлчээрийн тал дээр их муу байна. Хаана л очно хөөгдөх маягтай. Жаахан л хэтэрчихвэл Дархан, Дорноговийн нутаг болчихдог болохоор тэр л дээ. Манай мал эндээс 10 км-т Тэрэгт гэж газарт бий.
-Та өөрөө гардан маллаж байна уу?
-Нэг хэсэг өөрөө хардаг байлаа. Одоо малчинтай болсон. Харин морио өөрөө гардан уядаг юм. Алсдаа хүүхдүүд маань уяаны ажлыг маань үргэлжлүүлэх байхаа.
-Малчинтайгаа гэрээ хийх үү?
-Тэгэлгүй яахав, гурван жилийн гэрээ байгуулдаг юм. Гэрээ дуусахад өнөө айл маань бас гурав, дөрвөн зуун малтай болчихно. Би гурав, дөрвөн ч айлыг тэгж малжуулсан.
-Танайх хэдэн хүүхэдтэй вэ?
-Би гурван хүү, нэг охинтой. Хөвгүүд маань моринд их дуртай. Даанч төв суурин газар амьдардаг улс чинь олдохоосоо олдохгүй нь их байх юм. Зундаа л амралтаараа ирцгээдэг.
-Таны хувьд шинэ цагийн адууны талаар ямар бодолтой явдаг вэ?
-Манай Бор-Өндөрт шинэ цагийн адуу уралддаггүй, уралдуулах ч үгүй гэдэг юм. Гэхдээ олныхоо жишгийг дагаад сонирхохоос өөр аргагүй болж байх шиг байна. Эндээс гараад хаана л очно уу, дандаа тийм адуу уралдаж байна шүү дээ. Яалт ч үгүй хурдтай болохоор илүүрхээд байх юм.
-Та ер нь морь малаа тэжээдэг үү?
-Тэжээнэ ээ. Өвөлдөө 12, нэг сараас эхлээд тэжээдэг юм. Тэгээд хавартаа нэг хөнгөрүүлчихээд байхаар адуу арай илүү давхиад байх шиг санагддаг.
-Бидний яриа өндөрлөж байна. Хурдан тууртын босоо цагаан хийморь таныг болон таны үр хүүхдүүдийг өнө мөнхөд ивээж явах болтугай.
-Баярлалаа. Та бүхэнд ажлын өндөр амжилт хүсье.
"Тод магнай" сэтгүүл Хэнтий аймгийн тусгай дугаар
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Даваа, 11:59 минут Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна