Сумын Алдарт уяач Б.Оюунбаатар: Манайхан дөрвөн үеэрээ морь уяж байна
А.Тэлмэн
2015 оны 10-р сарын 16 -нд
Хэнтий аймгийн Батноров сумын уугуул, сумын Алдарт уяач Б.Оюунбаатарын ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Цагтаа сайн унаач явсан юм шүү гэж байсан. Хүүхэд насны тэрхүү гэгээн дурсамжаас яриагаа эхэлье?
-Би таван настайгаасаа эхлээд арван жил хурдан морь унасан хүн.Сайн ч унаач явсан гэж боддог. Нэгдлийн 20 жилийн ойгоор би зургаан насны морь унаж хоёр түрүү, гурван айраг авч байлаа.Нэгдлийн сартай хонгор морийг унаж 12-т давхиулаад уралдааны торгон цамцаар шагнуулж их хөөрч билээ. Тэр үед орос чемодан, бор эсгий, адуу мал, гөлөм зэргээр түрүүлж, айрагдсан морьдыг мялаадаг байлаа шүү дээ.
-Цэргээс ирчихээд хурдан морь унаж байлаа гэж ярих уяачид цөөнгүй байдаг. Танд тийм тохиол бий юу?
-Унасан. Нэгдлийн дарга байсан Цэдэв гуайг амьд сэрүүн ахуйд цэргээс халагдаж ирчихээд залуу морь унаад уралдаж л байсан.
-Тэгээд хэдэд орсон бэ?
-Наймд орж байсан. Энүүхэн баруун хойно морь унаж байсан хүүхэд ойччихоод өөрөө хөтлөөд давхиж байсан уясан моринд хүрэхээ байлаа.Тэгээд л яахав моринд дуртай хүн чинь Хар нуур хотгорын энд ирээд үсрээд мордчихсон. Тэгсэн дараа нь морь унаж явсан хүүхдүүд “Ардын элч” киноны Дарьбазар шиг л үсрээд мордсон гэж байсан./инээв/Монгол дээлтэй эвгүй харагдсан байлгүй дээ.
-Нэгдлийн үед ямар мал маллаж байсан юм бэ?
-Нутагтаа ирээд жил гаруй адуу малласан. Манайхны сайн адуучин Буян Даа гээд ахтайгаа нийлээд хоёр мянга гаруй адуу хариулсан. Буян Даа маань надад их зүйл сургасан даа. Би морь уях, сойх, унаж эдлэх эрдэм ухааныг Буян Даагаасаа, ааваасаа, хадам ааваасаа сурсан гэж боддог. Миний өвөө Гунгаа бас морь уядаг байсан.Одоо манайхны хүүхдүүд мөн морь уяж байна. Манайхан чинь дөрвөн үеэрээ морь уяж байгаа улс.
-Ямар удам угшлын адуугаар наадацгааж байв?
-Нийгмийн хонгорын угшилтай хонгор халзан азарга байлаа. Шүдлэнд нь аймгийн төвийн Балданжамц гэдэг хүнээс авч байсан юм. Тэгээд шүдлэнгээс нь эхлээд 13-14 хүртэл нь уяж уралдуулсан. Олон түрүүлж, айрагдсан даа.1976 онд нэгдлийн 20 жилийн ойгоор би унаад түрүүлгэж байлаа. Мөн Сүхбаатарын Бугалга Дугаржав гэдэг өвгөний адууны хээр үрээгээр азарга тавьж байлаа. Тэр хээр азарганы төл хээр будан үрээг аймгийн Алдарт уяач “Дэлдэн” хэмээх Жагаад аав маань бэлэглэж байсан. Тэр будан үрээ Бэрхийн наадамд айрагдаж байсан, 1976 онд сумын наадамд дөрвөөр давхиж байсан.
-Гурав дахь үеийн уяачийн түүх хэдийнээс эхтэй бол?
-15 настайгаасаа эхлээд өөрийнхөөрөө оролдож эхэлсэн дээ. Аав маань хүрч ирж хараад “за болж байна л” гэнэ. Тэгэхээр сэтгэлд нь таарч л байсан юм байлгүй дээ.Нэг удаа бүр “сайн эзэмшвэл чи морь гайгүй уячихаж магадгүй юм байна” гэж хүртэл хэлж байсан шүү.Тэгээд л ер нь мал маллая гэсэн шийдэлд хүрч 16-тай илгээлтээр хөдөө гарч малчин болж байлаа. Цэргийн гурван жил л малаас хол байсан байх. Бусдаар өнөөдрийг хүртэл малаас холдсонгүй дээ.
-Анхны айраг түрүүгээ хэдэн оны ямар наадмаас хүртэж байв?
-Ааваасаа хойш нуурын урд даага түрүүлгэж, анх удаа эцгийнхээ нэрийг өөрийнхтэйгөө гаргаж байлаа. Цэргээс ирснийхээ дараахан шиг санагдана. Аавыгаа байхад Баян-Овоо сумын нэгдлийн 30 жилийн ойд халзан азаргаа өөрөө уяж түрүүлгэж байсан юм байна. Би морь уяад сумын асартай наадмаас 16 түрүү, 13 айраг авч, 2006 онд сумын Алдарт уяач цол хүртсэн. Бидний үед чинь голдуу орон нутагтаа нааддаг байлаа шүү дээ.
-Одоо бол чөлөөтэй болсон шүү дээ. Холдоо хаана очиж наадаж байв?
-Сүхбаатар аймгийн Түмэнцогт, Хэнтий аймгийн Баян-Овоо, Өмнөдэлгэр, Баян-Адрага, Норовлин зэрэг сумдад наадаж байлаа. Аймгийнхаа наадамд нэг удаа суманд гурав түрүүлсэн халиун азарга, хүрэн морьтойгоо очиж азаргаа 45-аар давхиулж байсан.
-Хамгийн сайхан сэтгэлд хоногшсон наадмын дурсамжаасаа хуваалцаач гэвэл хэдэн оны ямар наадмыг онцлох вэ?
-2005 оны наймдугаар сарын 8-нд Өмнөдэлгэрт болсон Их хөвчийн наадамд сумаасаа нэлээн олуулаа очиж, азарга таваар давхиулахдаа л их баярласан даа. Түүнээс гурван жилийн өмнө сумандаа азарга түрүүлгэж, хүрэн морио хязаалан, соёолон түрүүлгэсэн нь бас л сэтгэлд хоногшсон сайхан дурсамж болж үлдэж дээ.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Уясан хүлгүүд тань хурдан байж, тод магнай торгон жолоогоо өргүүлж яваарай.
"Тод магнай" сэтгүүл Хэнтий аймгийн тусгай дугаар
-Цагтаа сайн унаач явсан юм шүү гэж байсан. Хүүхэд насны тэрхүү гэгээн дурсамжаас яриагаа эхэлье?
-Би таван настайгаасаа эхлээд арван жил хурдан морь унасан хүн.Сайн ч унаач явсан гэж боддог. Нэгдлийн 20 жилийн ойгоор би зургаан насны морь унаж хоёр түрүү, гурван айраг авч байлаа.Нэгдлийн сартай хонгор морийг унаж 12-т давхиулаад уралдааны торгон цамцаар шагнуулж их хөөрч билээ. Тэр үед орос чемодан, бор эсгий, адуу мал, гөлөм зэргээр түрүүлж, айрагдсан морьдыг мялаадаг байлаа шүү дээ.
-Цэргээс ирчихээд хурдан морь унаж байлаа гэж ярих уяачид цөөнгүй байдаг. Танд тийм тохиол бий юу?
-Унасан. Нэгдлийн дарга байсан Цэдэв гуайг амьд сэрүүн ахуйд цэргээс халагдаж ирчихээд залуу морь унаад уралдаж л байсан.
-Тэгээд хэдэд орсон бэ?
-Наймд орж байсан. Энүүхэн баруун хойно морь унаж байсан хүүхэд ойччихоод өөрөө хөтлөөд давхиж байсан уясан моринд хүрэхээ байлаа.Тэгээд л яахав моринд дуртай хүн чинь Хар нуур хотгорын энд ирээд үсрээд мордчихсон. Тэгсэн дараа нь морь унаж явсан хүүхдүүд “Ардын элч” киноны Дарьбазар шиг л үсрээд мордсон гэж байсан./инээв/Монгол дээлтэй эвгүй харагдсан байлгүй дээ.
-Нэгдлийн үед ямар мал маллаж байсан юм бэ?
-Нутагтаа ирээд жил гаруй адуу малласан. Манайхны сайн адуучин Буян Даа гээд ахтайгаа нийлээд хоёр мянга гаруй адуу хариулсан. Буян Даа маань надад их зүйл сургасан даа. Би морь уях, сойх, унаж эдлэх эрдэм ухааныг Буян Даагаасаа, ааваасаа, хадам ааваасаа сурсан гэж боддог. Миний өвөө Гунгаа бас морь уядаг байсан.Одоо манайхны хүүхдүүд мөн морь уяж байна. Манайхан чинь дөрвөн үеэрээ морь уяж байгаа улс.
-Ямар удам угшлын адуугаар наадацгааж байв?
-Нийгмийн хонгорын угшилтай хонгор халзан азарга байлаа. Шүдлэнд нь аймгийн төвийн Балданжамц гэдэг хүнээс авч байсан юм. Тэгээд шүдлэнгээс нь эхлээд 13-14 хүртэл нь уяж уралдуулсан. Олон түрүүлж, айрагдсан даа.1976 онд нэгдлийн 20 жилийн ойгоор би унаад түрүүлгэж байлаа. Мөн Сүхбаатарын Бугалга Дугаржав гэдэг өвгөний адууны хээр үрээгээр азарга тавьж байлаа. Тэр хээр азарганы төл хээр будан үрээг аймгийн Алдарт уяач “Дэлдэн” хэмээх Жагаад аав маань бэлэглэж байсан. Тэр будан үрээ Бэрхийн наадамд айрагдаж байсан, 1976 онд сумын наадамд дөрвөөр давхиж байсан.
-Гурав дахь үеийн уяачийн түүх хэдийнээс эхтэй бол?
-15 настайгаасаа эхлээд өөрийнхөөрөө оролдож эхэлсэн дээ. Аав маань хүрч ирж хараад “за болж байна л” гэнэ. Тэгэхээр сэтгэлд нь таарч л байсан юм байлгүй дээ.Нэг удаа бүр “сайн эзэмшвэл чи морь гайгүй уячихаж магадгүй юм байна” гэж хүртэл хэлж байсан шүү.Тэгээд л ер нь мал маллая гэсэн шийдэлд хүрч 16-тай илгээлтээр хөдөө гарч малчин болж байлаа. Цэргийн гурван жил л малаас хол байсан байх. Бусдаар өнөөдрийг хүртэл малаас холдсонгүй дээ.
-Анхны айраг түрүүгээ хэдэн оны ямар наадмаас хүртэж байв?
-Ааваасаа хойш нуурын урд даага түрүүлгэж, анх удаа эцгийнхээ нэрийг өөрийнхтэйгөө гаргаж байлаа. Цэргээс ирснийхээ дараахан шиг санагдана. Аавыгаа байхад Баян-Овоо сумын нэгдлийн 30 жилийн ойд халзан азаргаа өөрөө уяж түрүүлгэж байсан юм байна. Би морь уяад сумын асартай наадмаас 16 түрүү, 13 айраг авч, 2006 онд сумын Алдарт уяач цол хүртсэн. Бидний үед чинь голдуу орон нутагтаа нааддаг байлаа шүү дээ.
-Одоо бол чөлөөтэй болсон шүү дээ. Холдоо хаана очиж наадаж байв?
-Сүхбаатар аймгийн Түмэнцогт, Хэнтий аймгийн Баян-Овоо, Өмнөдэлгэр, Баян-Адрага, Норовлин зэрэг сумдад наадаж байлаа. Аймгийнхаа наадамд нэг удаа суманд гурав түрүүлсэн халиун азарга, хүрэн морьтойгоо очиж азаргаа 45-аар давхиулж байсан.
-Хамгийн сайхан сэтгэлд хоногшсон наадмын дурсамжаасаа хуваалцаач гэвэл хэдэн оны ямар наадмыг онцлох вэ?
-2005 оны наймдугаар сарын 8-нд Өмнөдэлгэрт болсон Их хөвчийн наадамд сумаасаа нэлээн олуулаа очиж, азарга таваар давхиулахдаа л их баярласан даа. Түүнээс гурван жилийн өмнө сумандаа азарга түрүүлгэж, хүрэн морио хязаалан, соёолон түрүүлгэсэн нь бас л сэтгэлд хоногшсон сайхан дурсамж болж үлдэж дээ.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Уясан хүлгүүд тань хурдан байж, тод магнай торгон жолоогоо өргүүлж яваарай.
"Тод магнай" сэтгүүл Хэнтий аймгийн тусгай дугаар
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна