Б.Цоггэрэл: Анхны айргаа хүртээд "эр хүний бахархал" гэж энэ юм гэж бодсон

Өмнөговь аймгийн Баян-Овоо сумын уугуул, сумын Алдарт уяач Б.Цоггэрэлтэй хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.

- Бие даан морь уях болоод хэр удаж байна вэ? Энэ хугацаанд ямар ямар амжилт гаргав?
- Манайхан удмаараа адууны хийморьт сүслэн амьдарч яваа улс. Ээжийн маань талд нутаг орондоо нэртэй уяачид явсан гэдэг юм билээ. Харин аав маань морь уяж байгаагүй ч хурдан морь их сайн таньдаг хүн байсан. Ах нар маань ч адуунд дуртай хүмүүс л дээ. Тийм болохоор нөлөө байлгүй яахав. Би хожмоо   сумын Алдарт уяач Цэрэнпилийнд хүргэн орсон юм. Манай хадам талд Нонио Дэндэв, аймгийн Алдарт уяач Буяннэмэх нарын хурдтай хүмүүс байсан. Ийнхүү буянтай буурлуудаас ирсэн адуунуудаа Бүрэнтөгс, Бадрал, Зоригоо, Жуурайдорж гуай нартай адууны наймаа хийж, солилцон цусыг нь сайжруулсан. Тэр жил Сэлэнгээс эр, охин хоёр адуу авчирсан. Тэдний үр сад одоо их сайхан давхиж байна. Бас манай Иргэдийн хурлын дарга зохион байгуулж, Сүхбаатар, Дорноговь, Дорнод аймгууд руу 2, 3 удаа явж хоёр ч сайхан азарга авчирсан, сайхан давхиж байна. Анх 1994 онд сумынхаа ойгоор анх удаа морь уяж, бор соёолонгоо дөрөвт давхиулж байлаа. Түүнээс хойш адууны дэргэдээс холдсонгүй.
- Одоогоор хэчнээн айраг түрүү хүртээд байна?
- Арав гаруй түрүү, гучаад айрагтай болоод байна.
- Манай зочид сэтгэлд дотно наадмын дурсамжаасаа хуваалцдаг. Таны хувьд дурсамж задалбал ямар наадмын тухай яриа өрнүүлэх болоо?
- Мэдээж анхны наадам сайхан шүү. Тэгэхэд 25-тай байлаа. Ёстой л галзуу барын аманд гараа хийхээс буцахгүй үе гэдэг дээ. Бор соёолонгоо айрагдахад эр хүний бахархал гэж энэ юм байна гэдгийг өөрийн эрхгүй мэдэрсэн. Багшдаа их баярласан. Миний уяаны эрдмийн багш сумын Алдарт уяач Бүрэнтөгс байгаа юм. Одоо бодохнээ тэр үед би давхих, давхихгүй олон морь хөтлөөд л очдог байж. Багш маань “олон морь авчирчээ” гээд л хөхөрдөг байж билээ. Гэсэн ч тун уйгагүй зааж зөвлөдөг байсан. Тэр үед миний найз Сүхбаатар миний адууг малладаг байсан юм. 
Миний бөгтөр хүрэн гэж хурдан морь байлаа, Цогтцэцийн унаган адуу. Би найзаасаа нэг охин даагаар сольж аваад ирэхэд аав маань харчихаад “миний хүү энийг битгий үрж, зараарай” гэж захиж байсан. Тэр хавар нь аав маань бурхан болсон. Аав минь захьсан болохоор зарж үрээгүй л дээ. Миний аав морь уядаггүй ч морь их таньдаг хүн байсан. Хүрэн морио багад нь уяагүй юм. Ингээд анх соёолонд нь мордуулсан ч бороо ороод газар чийгтэй байсан болохоор сайн давхиагүй. Харин бүдүүн морь болоод уясан болгондоо айраг, түрүү алдаагүй шүү. Дөрөв түрүүлж, таван айрагдсан сайхан хурдан амьтан бий, одоо 21 настай. Сумаасаа гадна Цогтцэцийд Трансын Амгалангийн ээж Наранцэцэгийн “1000-н малын баяр”-т гуравласан. Газар газраас хурсан 90 гаруй бүдүүн мориноос айргийн гуравт ирэхэд нь үнэхээр их баярласан шүү. Энэ мэт олон сайхан наадамд од хийморио сорьж явна.
- Баярлалаа.

"Тод магнай" сэтгүүл №36