Хөвсгөлийн хурдан хонгор
Моринд дуртай монгол зон олны хайр бахархлыг хvлээж, шvлэг дуунд хvртэл мөнхөрсөн аргамаг хурдан хvлэг тийм ч олонгvй билээ. Тэр тусмаа Тэсийн голын сав нутгаас тийм хvндлэлийг хvлээсэн нь Хөвсгөлийн Цэцэрлэг сумын Д.Хишигбатын хонгор морь юм. Соёлын гавьяат зvтгэлтэн, яруу найрагч Ч.Дагвадоржийн vгийг нь бичиж, хөгжмийн зохиолч Х.Алтантугийн аялгууг нь зохиосон "Хотгойдын хонгор хvлэг" гэсэн нэгэн сайхан дуу байдаг.
"Тэсийн голын хөвөөний
Тэлгvvн шаргал элсэн дээр
Тэнцэж боссон унага аа
Тэнгэрийн ажнайн сvлдийг
Тэнvvн сартай магнайдаа
Тогтоож авсан хvлэг ээ
Хөвчийн цэнхэр уулсаас тасрахдаа
Хvрэн бvргэдийн гуурстай
Хөндийн цэлгэр талаар дэгдэхдээ
Хөх чонын харайлттай
Хурдан хонгор хvлэг ээ
Дэлгэр мөрний хөвөний
Дэлгээ ногоон зvлгээрээ
Давхиж шивхэрсэн унага аа
Дэлхийн ажнайн хийморийг
Дэл, сойлгондоо хийсгэж
Дэндvv хурдалсан хvлэг ээ" гэж тэр дуунд өгvvлдэг юм. "Тvмэн эх хонгор морь бие том товир, ясархаг, янз загвар гоёмсог бус, хандгай сэрвээтэй, унаа эдэлгээнд нухлагдсан, Оросын хатирч, хөтөлгөөний үүлдрийн эрлийз цустай гэмээр бөгөөд галбир төрхийн хувьд Морин тойруулгын болон Сэлэнгийн эрлийз адуунаас эрс ялгаатай юм. Уг гарвал хэвшил нь дээд Енисейн адууны ангилалд хамаарагдах бөгөд эхийн гарвал нь гарцаагvй Тува адуу (Монгол адууны нэг хэвшил)-тай холбогдож байгаа юм" хэмээн хурдан морь судлаач Д.Даваа "Төрийн билэгдэл төгс шинжит хvлэг" номондоо бичсэн байдаг. Энэхvv хонгор морь анх нутаг орондоо цууд гарчээ. 1990 оны баяр наадмаар л чухамхvv хонгор морийг тодорсон ч гэлцдэг. Тэр жил Д.Хишигбат хонгор морио аймгийнхаа наадамд
уралдуулжээ. Эхлээд уралдуултал хол тасархай тvрvvлж. Гэтэл морь будилсан болоод явчихав. Дахиад уралдлаа. Хонгор морь дахиад л магнайлав. Ийм сайхан хvлгийн эзэнд эрхгvй улсын наадмын дэвжээ бодогдоно оо доо. Дараа жилийх нь хавар. Бvр тодруулж хэлбэл, 1991 оны дөрөвдvгээр сарын тавны өдөр уяач Б.Пvрэвжавтай нэг гал болон Д.Хишигбат улсын наадмыг зорилоо. Зургаадугаар cap дундаасаа өнгөрч байхад тэр Нийслэлийн барааг харав. Хөвсгөлөөс нэгэн цуутай хvлэг ирж яваа тухай яриа хөл аль хэдийнээ олны чихэнд хvрчихсэн байлаа. Морь мэддэг, мэддэггvй хvн болгон л хонгор морийг харах гэж зовоож байв.
Тэгж байтал их сунгааны цаг ойртлоо. Хэний морь улсын наадамд хурдлахыг хэлж өгдөг их сунгаа тэр жил долдугаар сарын 7-нд болсон юм. Тvргэний голд болсон тэрхvv сунгаанд 100 шахам морьд гарснаас Хишигбатын хонгор Морин тойруулгын бор хонгор морьтой зуузай холбон давхисаар барианд орохын vед урагш огцом ухасхийж тvрvvлсэн юм. Хонгор морийг гvйцэх хvлэг энэ довон дээр алга гэж амтай болгон л ярьж байлаа.
Долдугаар сарын 11. Нойр хоолоо хасан хасан зvтгэсэн уяачдын од хийморио сорих өдөр. 650 шахам хурдан хvлэг гарааны зурхай руу хөдлөв. Удалгvй морьд эргэсэн тухай радиогоор зарлалаа. Гэвч аз дутжээ. Гарааны зурхайд хvрэхээс зургаан километрийн наанаас 300-гаад морьд эргэсний дотор Хишигбатын хонгор орсон байлаа. Газар мэдэхгvй хvлэг, хvv хоёрын буруу гэж юу байх билээ. Дутуу эргэсэн морьдын дунд орсон Алдарт уяач Д.Даваахvvгийн зээрд халзан, Төв аймгийн Баян-Өнжvvлийн С.Гийнаагийн шар хээр, Зуунмод хотын Г.Сундуйн зээрд зэрэг тухайн vедээ хурд хvчээрээ гайхуулж байсан олон олон хvлэг морьдыг ардаа орхисон Хишигбатын хонгор төрийнхөө их баяр наадамд тvрvvлэв. Гэвч барьсангvй. Наадамчин олон Хишигбатын талд байж, будилаангvй уралдуулж чадаагvй хурдан морины комиссынхныг зэмлэж байлаа.
Элдэв хэрvvл маргаан нэлээд vргэлжилсний эцэст Хишигбатын хонгорт улсын баяр наадмын тvрvv морины шагнал өгсөн билээ. Гэтэл төрсөн нутгийнхан нь аймгийнхаа наадмыг хийхгvй тvvнийг хvлээж байгаа сураг дуулдлаа. Хонгор морь замд аяншиж нэлээд эцэж турсан тул даруй буцах аргагvй байв. Бас хажуугаар нь морины хорхойтнууд өндөр vнэ хэлж морио зарахыг санал болгоод Хишигбатыг нэг мөч ч зvгээр суулгахгvй байлаа. Ингэж байтал сайн санаат хvмvvс сонин сайхан санаа сэдэж, хонгор морийг онгоцоор тээхээр болов. Ийнхvv агаарын хөлгөөр төрөлх нутагтаа очсон хонгор морь шууд аймгийнхаа наадамд уралдан дөрвөөр давхижээ. Эдгээр бахдам сайхан амжилтуудаараа Д.Хишигбат тэр жилээ Монгол улсын Алдарт уяач цол хvртсэн юм.
Тэсийн голын сав нутгаас тодрон гарсан энэхvv цуут хvлэг дахин нэг удаа улсынхаа наадамд тоосоо өргөхөөр зорьсон ч хөлний бэртлээс болоод уралдаж чадаагүй юм. Монголын хурдан морины түүхэнд тодрон гарсан цуут хүлгэдийн нэг хонгор морийг Цэцэрлэг сумын уугуул Н.Дамдинжав арилжаа халтраараа солин авч, моринд хайртай түмнээ мөнхлөн үлдээсэн билээ.
А.Мөнх
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Даваа, 11:59 минут Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна