Домог мэт мөнхөрсөн Доржсүрэнгийн хээр

“Онгодын асар” булан маань хээр морьдын уяа шүлэг найраг, дуу хуурт хэрхэн мөнхөрснийг удаа дараалуулан хүргэж уншигч таны найргийн мэлмийг мялааж байхаар боллоо. Зүс нэгт хурдан хүлгүүд уяан дээр багшрах нь  зүггүй найрагчдын онгодыг хөглөдөг бизээ. Цэндийн Чимэддорж гэх адуунд хайртай, аугаа билэгтэй найрагчийн “Тэнгэрийн наадам” гэх ном. Энэхүү номонд хээр морьдын уяаг мялаасан, хэний ч хүүгийн урмыг бадраах тийм л сайхан шүлгүүдийг тэрлэж бичсэн байна. Морьд бүрийн онцлогийг анзаарч үгийн урнаар, үнэний тулгууртайгаар бичсэн тэр л сайхан мөртүүдийг уншиж “тэнгэрийн” хүлгүүдийн сүр жавхлангаар тэнхээт эрийн хийморь лундаагаа сэргээгээрэй. “Онгодын асар” маань “Доржсүрэнгийн хээр”-ээр өрхөөн татаж байна. Өглөө бүрийг шинэхэн найргийн мөрүүдтэй угтъя.
“Доржсүрэнгйин хээр”-ийн товчоон
Эзнийхээ нэрээр чимэг хийсэн энэ хээрийг Доржсүрэн уяач Төв аймгийн Жаргалант сумын Дэмбэрэлнямбуугаас хавчиг үрээ байхад нь арван мянгаар худалдаж авсан аж.  Түүнд ирэхийн өмнө  хурдан хээр шүдлэндээ Жаргалантад, хязааландаа Жаргалант, Залуучуудад түрүү өргөж байжээ. Мөн хавчигтаа Залуучуудад дөрөвлөөд, Жаргалантад аман хүзүүдсэн.  Доржсүрэн  уяачид ирснээс хойш Долоон настайдаа МНТ-ны 750 жилийн ойд дутуу эргэхэд айрагдаад, дахин уралдахад хүүхэд нь ойчиж байжээ. 1991 оны улсын наадамд будлиан гарсан учраас цоллуулж чадаагүй ч, 92 оны наадамд өмнөө нэг ч хүлэг гишгүүлэлгүй ирсэн. 93 онд аман хүзүүнд давхиж, 94 онд айргийн тавд хурдалсан. 95 онд дөрвөлөхийн хамт Өвөрхангайн Есөнзүйлд болсон их даншигт айрагдсан ажээ. 1996 оны наадамд мөн л түрүүлж алтан жолоо өргүүлсэн. “Их хурд”-д гурав дээр ирж, эртний буурал “хар хорум”-д цоллуулсан. Ийм л төгөлдөр ажнайг үгээр хэрхэн зурсныг уншицгаая.
Доржсүрэнгийн хээр
Богд нь уулын салхи
Доржсүрэнгийн хээрийн өөдөөс
Нарны буурал зурхайд
Балжиннямтай өдөр байхад
Наадмын Буянт-Ухаад
Доржсүрэнгийн хээртэй өдөр байдаг аа
Зэрэглээ шиг хээр морины
Зэв чихэнд нь гийнгоо хадаж
Зээрэн хөлд нь хурд хутгаж
Зээ татсан уяа нь эвлэхэд
Эргүүлэг бүхэнд нь алтан загас эрхэлж
Эмээл дээр нь норов эрдэнэ дүрэлзэж
Нүүдэлчний их адууг дагуулан
Нүүж өгдөг хээрийг
Жалганаас боссон чоно шиг зугтахад нь
Жагсаал олон хүлэг зогсоо юм шиг хоцорно
Морин өртөө эвхэгдэж хоцорно
Монголын магнай тэнийж тосно
Дорнын шүлгэнд мөртэй
Дотогшоо хээр
Галын хүрний ар дээр
Гадагшаа хээр
Долоон бурхны дор
Чөдөр үзээгүй хээр
Долгилох их туулыг
Сөрж залгилсан хээр
Аранжин улаан үүрээр
Гал болсон хээр
Айцын морин давааг
Босоо зүүдэлсэн хээр
Амгай зуузайндаа хээр шувуутай
Алтан уяандаа хээр жиргээтэй
Сүүлэндээ чонын шагайтай
Дэлэндээ галын хйиморьтой
Хазаартай хээр тахь
Хадагтай дуу
Дөрвөн их хүчтэн
Дөрвөн туурайд нь байдаг
Дөрвөн их ханлиг
Дөрвөн бэрхтэй байдаг
Эргэж төрсөн их морин
Элбэг наадмын ир морин
Хүүхэн хүн унаагүй эр морин
Хүннү цадигийн хүрэл морин
Их наадмын хүрээ Доржсүрэнгийн хээрээр дутаж
Ихэр унагатай адуу наранд уруудаж гэмээнэ
Эмээлээ үүрэн, хазаар эгэлдрэглэж
Эрлэгийн үүдийг хүртэл би явган алгаднаа