Стипл Чез буюу бартаат уралдаан

А.Тэлмэн
2012 оны 5-р сарын 29 -нд

Саадтай морин уралдаан буюу Стипл Чез нь мориноос асар их тэсвэр, хурд, хүч шаардсан хүнд спорт юм. Учир нь уралдааны явцад гэмтэх, бэртэх эрсдэл өндөр. Тиймдээ ч тав болон түүнээс дээш насны морьдыг нь оролцуулдаг. Уралдааныг хяналтын хугацаагаар явуулах бөгөөд замд нь үл эвдэрдэг сааднуудаас гадна талбар нь өндөрлөг, эсвэл нам болж, хэсэг болгонд өөр өөр хөрс байрлуулсан байдаг. Түүнээс “хагалсан газар” нэртэй хөрс хамгийн хэцүүд тооцогддог. Ялангуяа бороо орсны дараагаар ийм хөрс нь зуурамтгай, өтгөн болдог болохоор мориноос маш их хүч, тэсвэр ?аарддаг. Стипл чезийг тусгайлан зориулж зассан замаар эсвэл морин тойруулгын дотоод тойрог дотор явуулдаг.

Замын урт нь 4-8 км байдаг бөгөөд дээд тал нь 150 см өндөр, 7 метр өргөнтэй хүртэл 12-36 ширхэг саадыг давах ёстой. Саадыг бэлдэхдээ мод, маш нягт суулган хана үүсгэсэн бут, шороо овоолон босгосон далан, устай бас усгүй шуудууг ашигладаг. Жишээлэхэд, их таксис нэртэй саад бол 1,5х1,5 м-ийн өндөр ба өргөнтэй бут суулгаж барьсан амьд хана бөгөөд шууд ханыг залгуулаад 5 метр өргөнтэй, 2 метр гүнтэй устай шуудуу татсан байдаг. Тэгвэл ирланд сандал нэртэй саад нь дээрээс доош чигтэйгээр дамжин буух ёстой хоёр ширхэг нүсэр том шат байдаг.

Стипл чезийн түүхийн хувьд гэвэл үүсэн бие болоод хоёр зуу гаруйхан жил болж байгаа юм. Хоёр зууны тэртээ Ирландын фермерүүдийн дунд янз бүрийн морин уралдаан олон байж. Тэдний нэг нь алсад байрлах сүмийн шовх оройнд түрүүлж очсон нь ялагчаар тодорно гэж бооцоо тавиад түүндээ хүрэхийн тулд замдаа таарсан тариан талбай, айлын хашаа, гол горхи, суваг шуудуу гээд таарсан болгоноо даван хурдалдаг байжээ. Стипл гэдэг нь сүмийн шовх оройн, ганжир гэсэн утгатай бөгөөд чез гэдэг нь уралдаан гэсэн утгатай юм. Өөрөөр хэлбэл сүмийн орой хүртэл уралдах гэсэн үг.

Ингэсээр 1829 онд Ливерпулийн хотын “Ватерлоо” нэртэй зочид буудлын эзэн Уильям Лини гэгч эр хотынхоо ойролцоо байдаг Эйнтри нэртэй газар үзэгчдийн суудал засаад анхны албан ёсны саадтай уралдааныг зохион байгуулсан байдаг. Үүнээс хойш арван жилийн дараа Үндэсний их стипл чезийн уралдаан явагдаж аварга нь тодорч байсан юм. Харин анхны буюу Ливерпул хотын орчим явагдсан уралдааны зам буюу ливерпул зам /7,2 км урттай/ хүнд хэцүү байдлаараа дэлхийд хоёрт орох зам гэж үздэг. Учир нь зам гараанаас өгсүүр болж ирдэг бол барианд орохын өмнө огцом уруу болж морьдуудад хар эрчээрээ уралдах боломж олгодоггүй.

Орчин үед стипл чезийн уралдаан олон зохиогддогоос Ливерпулийн ба Парадубицкийн их стипл чезүүд хамгийн алдартай нь юм. Ливерпулийн үндэсний их стипл чез нь 1839 оноос хойш зохиогдож байгаа бөгөөд дэлхийд хамгийн үнэтэйд тооцогддог. Жишээлэхэд 1991 онд болсон уралдааныг үзэж сонирхсон хүмүүс ганцхан өдрийн дотор 300 мянга гаруй долларыг бооцоо болгон тавьж байжээ. Энэ онд гэхэд гараанаас гарсан 40 морьдоос дөнгөж 21 барианд хүрсэн юм. Улмаар морьд үзэж сонирхсон хүмүүс 470 сая долларыг бооцоонд тавьж азаа үзсэн байна. Уралдааны шагналын сан нь 700 мянган фунт байсан бөгөөд эхний зургаан байранд орсон морьд түүнийг хувааж авсан юм. Нэгдүгээр байранд орсон морь  400 мянга, 2-рт орсон морь 155 мянган фунт, гуравт орсон морь 77 мянган фунтын шагнал авчээ. Шагналын мөнгөний дийлэнхийг морины эзэн авдаг бөгөөд 10% жокейд оногддог байна.. Энэ жил Ливерпулийн стипл чезийг үзэж сонирхох гэж дэлхийн өнцөг булан бүрээс 80 гаруй хүн хүрэлцсэн ирсэн бол зурагтаар 600 сая хүн үзэж сонирхсон байдаг.

Гэхдээ хамгийн алдартай бөгөөд хүнд хэцүү стипл чез бол Чехийн Парадубиц хотноо явагддаг уралдаан юм. Учир нь зуу гаруй жилийн тэртээ болсон уралдаанд 14 морь гараанд гарснаас ердөө зургаа нь  барианд хүрч байсан байдаг.

0 Сэтгэгдэл

ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.

    Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна