Аавын хүүг алагчлах муухай
А.Тэлмэн
2012 оны 5-р сарын 02 -нд
Адилхан аавын хөвгүүдийг ар өврөөсөө гарсан юм шиг алагчлах муухай. Тэр дундаа төр засаг, төрсөн нутаг усныхан нь хоёр нүүр гаргавал бүүр ч муухай. Гийнгоон дуу, уухайн түрлэгтэй наадам хаяанд ирсэн энэ л өдрүүдэд хэн нэгэнд таагүй үг хаяглах нь таатай бус ч төрийнхөө наадамд хурдан хүлгэдээ түрүүлж айрагдуулах хийморилог уяачид, харснаа харвах эрхий мэргэн харваачдаа бодохоор дуугарахгүй өнгөрч боломгүй санагдлаа. Эрхэм уншигч та бүхэн мэднэ дээ. Жил бүрийн наадмаар төрсөн шинэхэн начингууд, цол ахисан бөхчүүдэд хотол даяараа хормой дэвсэн байр сууц, машин тэрэг гээд аль байдгаа барьдаг. Наадмын торгон ногоон дэвжээнээ уран мэхийг уралдуулан, хотлыг баясгасан хүчитнүүдэдээ баяр хүргэж урамшуулах нь мэдээж муу зүйл биш. Харин яг л адилхан нутаг нугынхаа нэрийг гарган түмэн олноо цэнгүүлсэн уяачид, харваачдаа яагаад ийнхүү урамшуулж болдоггүй юм бэ? гэдгийг л асуумаар байна.
Яагаад тэдний хөдөлмөрийг дутуу үзэж, дулимагт тооцно вэ? Хэрвээ тэгээгүйсэн бол яагаад төрийн нэрийн өмнөөс өгдөг шагнал нь ч гэсэн ялгавартай байдаг юм бэ? Зүгээр ч нэг ялгавартай бус. Харин тэнгэр газар шиг өөр гэвэл үнэнд илүү нийцэх байх. Хэзээнээсээ л төрийн наадамд түрүүлж үзүүрлэсэн бөхийн шагнал, түрүү морь, түрүүлсэн харваачийнхаас өндөр байсан. Энэ жил баяр наадмын шагналын санг нэмэгдүүлсэн ч монгол төрийн их баяр цэнгэл эрийн гурван наадам гэдгээрээ тэгш шударга байсангүй. Өнөө л хуучин зангаараа түрүү бөхөө 15 сая төгрөгөөр мялаах атлаа түрүү морийг таван сая, харин түрүүлсэн харваачийг дөрвөн сая төгрөгөөр урамшуулахаар шийдвэрлэжээ.
Бүтэн жил дээлээ гандтал адуу дагасан уяачид, эрхийгээ цуцтал бэлтгэл хийсэн харваачдын хөдөлмөр яг юугаараа бөхчүүдээс дутуу байгаа юм. Адилхан нутаг усныхаа нэрийг гаргаж, ард түмнээ цэнгүүлэн, баяр бахдалыг мэдрүүлж байгаа тэд чухам юугаараа ийнхүү гоочлогдоно вэ? Сүүлийн жилүүдэд хурдан морины уралдаан үзэгсдийн тоо тогтмол нэмэгдэж байгаа. Хэрвээ үзэгчдээр үнэлдэг юм бол хурдан морины бай шагнал хамгийн өндөр байх учиртай. Харийнхан хүртэл урваад байгаа үндэсний сурын харвааны бай шагнал түрүү бөхийнхөөс даруй гурав дахин бага байгаа биз. Харваачид адилхан л төрсөн нутаг усаараа овоглож, хурсан олны мэлмийг баясгадаг. Тийм атал дарга нарын таалалд юу нь нийцэлгүй ийнхүү өв соёлын нэгээхэн хэсгээ хойд урдын хүүхэд шиг алагчлан үзнэ вэ?
Төр засаг нь ингэж ялгаж байхад түмэн олонд ялархах нь хаашаа ч юм. Гэхдээ л нөгөө хүн хэлэхээс нааш, цаас чичихээс цааш гэдэг шиг хэлэхгүй бол болохгүй нь.
За яахав дарга нар нь эрийн гурван наадмыг ялгадаг юм байж. Тэгвэл түүгээрээ нь баясаж бахаа хангадаг түмэн олон та бүхэн минь битгий алаг үз л дээ. Нутгийн чинь уяач төрийн наадамд хурдан хүлгэдээ түрүүлгэж, алдар цолонд хүрсэн бол, нутгийн чинь харваач төрийн наадамд түрүүлж мэргэн болсон бол бултаараа ярилцаж байгаад машин тэрэг, байр сууцаа байя гэхэд нэг сайхан сэтгэлийн сацал өргөж урмыг нь тэтгэ л дээ, яг л бөхчүүдэдээ хүндэтгэл үзүүлдэг шигээ.
Ажлын шугамаар олон л уяач, харваачтай уулзаж явлаа. Тэднээс сэмхэн тандаад “таны амжилтыг нутаг нугынхан чинь хэрхэн мялаав” хэмээн асуухаар хөөрхийс хулмагсгээд “мялаасаан мялаасан” гэдэг. Гэтэл яг үнэндээ утас цохиж баяр хүргээд, за их бодож ойр тойрны ганц нэгэн нь хадаг сүү барьсан л байдаг юм. Харин ч миний мэдэхийн улсын цолонд хүрсэн уяачид харваачид өөрсдөө цайллага хийж түмэн олноо дахин цэнгүүлдэг. Хэлж л чадахгүй болохоос биш хүн л юм болохоор бодож байгаа ш дээ хөөрхийс. Ямар намайг шагнаач гээд байлтай биш дээ.
Харин ч хөөрхийс муу хэлүүлээд адлуулаад байдаг моринд дуртай бизнесменүүд уяачийнхаа цолыг мялааж бэсрэг наадам хийж байсныг бол мэдэх юм байнаа.
Гэхдээ төрсөн нутаг усныхандаа төрдөө үнэлэгдэнэ гэдэг өөр ойлголт шүү дээ. Төрөөс авсан гавьяа шагналгүй жирийн нэг сэтгүүлч миний хувьд гэхэд л нутгийн ойгоор гарах номонд намтраа өгөөрэй гэсэн хэдхэн үгс ямар ч том шагналаас илүү сонсогдож байхад. Хийдгээ хийгээд төрдөө үнэлүүлчихсэн гавьяатнуудын хувьд ямар байх нь ойлгомжтой биз.
Нэгэнтээ адуу судлаач, доктор УГЗ А.Баярмагнай “төр түвшин байх нь наадам ямар байгаагаас шалтгаалдаг” хэмээсэн байдаг. Нээрэн ч төр түвшин байсан он жилүүдэд монгол наадам будлиангүй, хүлгэд нь хурдан, хүчитнүүд нь аваргын амжилтаа бататгаж байсныг түүхийн хуудаснаас харж болно.
Хаврын хавартаа ёс юм шиг жагсагчид хамаг муугаа төр лүү чихэж, нэгэн цагийн төрийн тэргүүн үймээнд уриалж буй энэ л цаг цөвүүн үед Монголын төр эрийн гурван наадмаа алагчлалгүй хишгээ хайрлах аваас төрийн нуруу тэгшрэх ч юм билүү хэн мэдлээ.
Яагаад тэдний хөдөлмөрийг дутуу үзэж, дулимагт тооцно вэ? Хэрвээ тэгээгүйсэн бол яагаад төрийн нэрийн өмнөөс өгдөг шагнал нь ч гэсэн ялгавартай байдаг юм бэ? Зүгээр ч нэг ялгавартай бус. Харин тэнгэр газар шиг өөр гэвэл үнэнд илүү нийцэх байх. Хэзээнээсээ л төрийн наадамд түрүүлж үзүүрлэсэн бөхийн шагнал, түрүү морь, түрүүлсэн харваачийнхаас өндөр байсан. Энэ жил баяр наадмын шагналын санг нэмэгдүүлсэн ч монгол төрийн их баяр цэнгэл эрийн гурван наадам гэдгээрээ тэгш шударга байсангүй. Өнөө л хуучин зангаараа түрүү бөхөө 15 сая төгрөгөөр мялаах атлаа түрүү морийг таван сая, харин түрүүлсэн харваачийг дөрвөн сая төгрөгөөр урамшуулахаар шийдвэрлэжээ.
Бүтэн жил дээлээ гандтал адуу дагасан уяачид, эрхийгээ цуцтал бэлтгэл хийсэн харваачдын хөдөлмөр яг юугаараа бөхчүүдээс дутуу байгаа юм. Адилхан нутаг усныхаа нэрийг гаргаж, ард түмнээ цэнгүүлэн, баяр бахдалыг мэдрүүлж байгаа тэд чухам юугаараа ийнхүү гоочлогдоно вэ? Сүүлийн жилүүдэд хурдан морины уралдаан үзэгсдийн тоо тогтмол нэмэгдэж байгаа. Хэрвээ үзэгчдээр үнэлдэг юм бол хурдан морины бай шагнал хамгийн өндөр байх учиртай. Харийнхан хүртэл урваад байгаа үндэсний сурын харвааны бай шагнал түрүү бөхийнхөөс даруй гурав дахин бага байгаа биз. Харваачид адилхан л төрсөн нутаг усаараа овоглож, хурсан олны мэлмийг баясгадаг. Тийм атал дарга нарын таалалд юу нь нийцэлгүй ийнхүү өв соёлын нэгээхэн хэсгээ хойд урдын хүүхэд шиг алагчлан үзнэ вэ?
Төр засаг нь ингэж ялгаж байхад түмэн олонд ялархах нь хаашаа ч юм. Гэхдээ л нөгөө хүн хэлэхээс нааш, цаас чичихээс цааш гэдэг шиг хэлэхгүй бол болохгүй нь.
За яахав дарга нар нь эрийн гурван наадмыг ялгадаг юм байж. Тэгвэл түүгээрээ нь баясаж бахаа хангадаг түмэн олон та бүхэн минь битгий алаг үз л дээ. Нутгийн чинь уяач төрийн наадамд хурдан хүлгэдээ түрүүлгэж, алдар цолонд хүрсэн бол, нутгийн чинь харваач төрийн наадамд түрүүлж мэргэн болсон бол бултаараа ярилцаж байгаад машин тэрэг, байр сууцаа байя гэхэд нэг сайхан сэтгэлийн сацал өргөж урмыг нь тэтгэ л дээ, яг л бөхчүүдэдээ хүндэтгэл үзүүлдэг шигээ.
Ажлын шугамаар олон л уяач, харваачтай уулзаж явлаа. Тэднээс сэмхэн тандаад “таны амжилтыг нутаг нугынхан чинь хэрхэн мялаав” хэмээн асуухаар хөөрхийс хулмагсгээд “мялаасаан мялаасан” гэдэг. Гэтэл яг үнэндээ утас цохиж баяр хүргээд, за их бодож ойр тойрны ганц нэгэн нь хадаг сүү барьсан л байдаг юм. Харин ч миний мэдэхийн улсын цолонд хүрсэн уяачид харваачид өөрсдөө цайллага хийж түмэн олноо дахин цэнгүүлдэг. Хэлж л чадахгүй болохоос биш хүн л юм болохоор бодож байгаа ш дээ хөөрхийс. Ямар намайг шагнаач гээд байлтай биш дээ.
Харин ч хөөрхийс муу хэлүүлээд адлуулаад байдаг моринд дуртай бизнесменүүд уяачийнхаа цолыг мялааж бэсрэг наадам хийж байсныг бол мэдэх юм байнаа.
Гэхдээ төрсөн нутаг усныхандаа төрдөө үнэлэгдэнэ гэдэг өөр ойлголт шүү дээ. Төрөөс авсан гавьяа шагналгүй жирийн нэг сэтгүүлч миний хувьд гэхэд л нутгийн ойгоор гарах номонд намтраа өгөөрэй гэсэн хэдхэн үгс ямар ч том шагналаас илүү сонсогдож байхад. Хийдгээ хийгээд төрдөө үнэлүүлчихсэн гавьяатнуудын хувьд ямар байх нь ойлгомжтой биз.
Нэгэнтээ адуу судлаач, доктор УГЗ А.Баярмагнай “төр түвшин байх нь наадам ямар байгаагаас шалтгаалдаг” хэмээсэн байдаг. Нээрэн ч төр түвшин байсан он жилүүдэд монгол наадам будлиангүй, хүлгэд нь хурдан, хүчитнүүд нь аваргын амжилтаа бататгаж байсныг түүхийн хуудаснаас харж болно.
Хаврын хавартаа ёс юм шиг жагсагчид хамаг муугаа төр лүү чихэж, нэгэн цагийн төрийн тэргүүн үймээнд уриалж буй энэ л цаг цөвүүн үед Монголын төр эрийн гурван наадмаа алагчлалгүй хишгээ хайрлах аваас төрийн нуруу тэгшрэх ч юм билүү хэн мэдлээ.
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Өчигдөр, 17:46 минут Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- Лхагва, 11:21 минут МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
- 2023 оны 10-р сарын 28 -нд Өвгөн ноён М.Пүрэвжавын нэрэмжит уралдаануудын нэг…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна