Аавын хүүг алагчлах муухай

А.Тэлмэн
2012 оны 5-р сарын 02 -нд

Адилхан аавын хөвгүүдийг ар өврөөсөө гарсан юм шиг алагчлах муухай. Тэр дундаа төр засаг, төрсөн нутаг усныхан нь хоёр нүүр гаргавал бүүр ч муухай. Гийнгоон дуу, уухайн түрлэгтэй наадам хаяанд ирсэн энэ л өдрүүдэд хэн нэгэнд таагүй үг хаяглах нь таатай бус ч  төрийнхөө наадамд хурдан хүлгэдээ түрүүлж айрагдуулах хийморилог уяачид, харснаа харвах эрхий мэргэн харваачдаа  бодохоор дуугарахгүй өнгөрч боломгүй санагдлаа. Эрхэм уншигч та бүхэн мэднэ дээ. Жил бүрийн наадмаар төрсөн шинэхэн начингууд, цол ахисан бөхчүүдэд хотол даяараа хормой дэвсэн байр сууц, машин тэрэг гээд аль байдгаа барьдаг. Наадмын торгон ногоон дэвжээнээ уран мэхийг уралдуулан, хотлыг баясгасан хүчитнүүдэдээ баяр хүргэж урамшуулах нь мэдээж муу зүйл биш. Харин яг л адилхан нутаг нугынхаа нэрийг гарган түмэн олноо цэнгүүлсэн уяачид, харваачдаа яагаад ийнхүү урамшуулж болдоггүй юм бэ? гэдгийг л асуумаар байна.
 Яагаад  тэдний хөдөлмөрийг дутуу үзэж, дулимагт тооцно вэ? Хэрвээ тэгээгүйсэн бол яагаад төрийн нэрийн өмнөөс өгдөг шагнал нь ч гэсэн ялгавартай байдаг юм бэ? Зүгээр ч нэг ялгавартай бус. Харин тэнгэр газар шиг өөр гэвэл үнэнд илүү нийцэх байх. Хэзээнээсээ л төрийн наадамд түрүүлж үзүүрлэсэн бөхийн шагнал, түрүү морь, түрүүлсэн харваачийнхаас өндөр байсан. Энэ жил баяр наадмын шагналын санг нэмэгдүүлсэн ч монгол төрийн их баяр цэнгэл эрийн гурван наадам гэдгээрээ тэгш шударга байсангүй. Өнөө л хуучин зангаараа түрүү бөхөө 15 сая төгрөгөөр мялаах атлаа түрүү морийг таван сая, харин түрүүлсэн харваачийг дөрвөн сая төгрөгөөр  урамшуулахаар шийдвэрлэжээ.
 Бүтэн жил дээлээ гандтал адуу дагасан уяачид, эрхийгээ цуцтал бэлтгэл хийсэн харваачдын хөдөлмөр яг юугаараа бөхчүүдээс дутуу байгаа юм. Адилхан нутаг усныхаа нэрийг гаргаж, ард түмнээ цэнгүүлэн, баяр бахдалыг мэдрүүлж байгаа тэд чухам юугаараа ийнхүү гоочлогдоно вэ? Сүүлийн жилүүдэд хурдан морины уралдаан үзэгсдийн тоо тогтмол нэмэгдэж байгаа. Хэрвээ үзэгчдээр үнэлдэг юм бол хурдан морины бай шагнал хамгийн өндөр байх учиртай.  Харийнхан хүртэл урваад байгаа үндэсний сурын харвааны бай шагнал түрүү бөхийнхөөс даруй  гурав дахин бага байгаа биз. Харваачид адилхан л төрсөн нутаг усаараа овоглож, хурсан олны мэлмийг баясгадаг. Тийм атал дарга нарын таалалд юу нь нийцэлгүй ийнхүү өв соёлын нэгээхэн хэсгээ хойд урдын хүүхэд шиг алагчлан үзнэ вэ?
 Төр засаг нь ингэж ялгаж байхад түмэн олонд ялархах нь хаашаа ч юм. Гэхдээ л нөгөө хүн хэлэхээс нааш, цаас чичихээс цааш гэдэг шиг хэлэхгүй бол болохгүй нь.
За яахав дарга нар нь эрийн гурван наадмыг ялгадаг юм байж. Тэгвэл түүгээрээ нь баясаж бахаа хангадаг түмэн олон та бүхэн минь битгий алаг үз л дээ. Нутгийн чинь уяач төрийн наадамд хурдан хүлгэдээ түрүүлгэж, алдар цолонд хүрсэн бол, нутгийн чинь харваач төрийн наадамд түрүүлж мэргэн болсон бол  бултаараа ярилцаж байгаад машин тэрэг, байр сууцаа байя гэхэд  нэг сайхан сэтгэлийн сацал өргөж  урмыг нь тэтгэ л дээ, яг л бөхчүүдэдээ хүндэтгэл үзүүлдэг шигээ.
Ажлын шугамаар олон л уяач, харваачтай уулзаж явлаа. Тэднээс сэмхэн тандаад “таны амжилтыг нутаг нугынхан чинь хэрхэн мялаав” хэмээн асуухаар хөөрхийс хулмагсгээд “мялаасаан мялаасан” гэдэг. Гэтэл яг үнэндээ утас цохиж баяр хүргээд, за их бодож ойр тойрны ганц нэгэн нь хадаг сүү барьсан л байдаг юм. Харин ч миний мэдэхийн улсын цолонд хүрсэн уяачид харваачид өөрсдөө цайллага хийж түмэн олноо дахин цэнгүүлдэг. Хэлж л чадахгүй болохоос биш хүн л юм болохоор бодож байгаа ш дээ хөөрхийс.  Ямар намайг шагнаач гээд байлтай биш дээ.
 Харин ч хөөрхийс муу хэлүүлээд адлуулаад байдаг моринд дуртай бизнесменүүд уяачийнхаа цолыг мялааж бэсрэг наадам хийж байсныг бол мэдэх юм байнаа.
Гэхдээ төрсөн нутаг усныхандаа төрдөө үнэлэгдэнэ гэдэг өөр ойлголт шүү дээ. Төрөөс авсан гавьяа шагналгүй жирийн нэг сэтгүүлч миний хувьд гэхэд л нутгийн ойгоор гарах номонд намтраа өгөөрэй гэсэн хэдхэн үгс ямар ч том  шагналаас илүү сонсогдож байхад.  Хийдгээ хийгээд төрдөө үнэлүүлчихсэн гавьяатнуудын хувьд ямар байх нь ойлгомжтой биз.
 Нэгэнтээ адуу судлаач, доктор УГЗ А.Баярмагнай “төр түвшин байх нь наадам ямар байгаагаас шалтгаалдаг” хэмээсэн байдаг. Нээрэн ч төр  түвшин байсан он жилүүдэд монгол наадам будлиангүй, хүлгэд нь хурдан, хүчитнүүд нь аваргын амжилтаа бататгаж байсныг түүхийн хуудаснаас харж болно.
 Хаврын хавартаа ёс юм шиг жагсагчид хамаг муугаа  төр лүү чихэж, нэгэн цагийн төрийн тэргүүн үймээнд уриалж буй энэ л цаг цөвүүн үед Монголын төр эрийн гурван наадмаа алагчлалгүй хишгээ хайрлах аваас төрийн нуруу тэгшрэх ч юм билүү хэн мэдлээ.

0 Сэтгэгдэл

ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.

    Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна