Ш.Адьшаа: Түрүүлдэг шүдлэнгээ Дагваа аваргад бэлэглэсэн, цаашид морь уяхгүй

-Түүхт ойн наадмын түрүү хүртсэн танд уншигчдынхаа ө?нөөс баяр хүргэе?
-Баярлалаа, та бүхэнд. “Тод магнай” сэтгүүлээрээ дамжуулаад Монголынхоо ард түмэнд мэндчилгээ дэвшүүлье. Энэ жилийн баяр наадам өргөн дэлгэр их сайхан боллоо. Хоёр жил морь уяад төрийн наадмын түрүү хүртсэндээ маш их баяртай байна.
-Өнгөрсөн жил ч гэсэн таны хувьд амжилтаар дүүрэн байсан?
- Тийм шүү. Өвөрхангай аймгийн наадмаас хоёр түрүү авсан. Мөн Говь-Алтай аймгийн 70 жилийн ой буюу баруун бүсийн даншиг наадамд соёолон, азарга түрүүлгэж, даага айрагдуулсан.
-Ер нь яагаад гэнэтхэн морь сонирхох болсон юм бэ?
-Яахав дээ, монголчууд бүгдээрээ л моринд дуртай шүү дээ. Тэр нөлөөлсөн байх. Түүнээс гадна нутаг усныхааа нэрийг гаргая гэдэг хүсэл маань бас нөлөөлсөн. 2008 онд Ховд аймагт болсон даншиг наадамд манай аймгийн уяачдын морь эхний аравт ч багтаагүй. Тэгээд л сайн адуутай болж, нутаг усныхаа нэрийг гаргая гэж шийдсэн юм.
-Нутаг нугын нэрийг гаргах сайн адуугаа хаанаас авсан бэ?
- Хамгийн анх Сүхбаатар аймгийн Халзан сумаас МУ-ын Манлай уяач Ухна гуайн хүү Адъяа гэдэг залуугаас нэг хар морь авсан. Уг нь хурдан буян ч хөл нь жаахан эвгүйрхээд уралдахгүй байгаа. Дараа нь Дорноговь аймгийн Дэлгэрэх сумын харъяат Уугнаа гэдэг залуугаас хээр азаргаа авсан.
-Говь-Алтайд түрүүлдэг үү?
 -Тиймээ, соёолондоо Говь-Алтайд түрүүлсэн шүү дээ. Сая улсад түрүүлсэн хонгор шүдлэнгээ  Сүхбаатар аймгийн Уулбаян сумын Агваан багш гэдэг хүнээс авсан.
-Адуунд нүдтэй л юм байна...
-Миний адуу танина гэж юу байхав дээ. Отгоннасан маань л үзэж харж авдаг юм. Хээр азарга, хонгор шүдлэн гээд бүгдийг нь Отгоннасан л үзэж харж авсан.
-Та чинь “Унаган хурд” галын гишүүн байхаа. Таны морьдын уяаг Одгэрэл Манлай, Отгоннасан Алдарт хоёрын хэн нь тааруулдаг юм бэ?
-Одгэрэл дээр цөөн хэдэн адуу бий. Ихэнх нь Өвөрхангайд Отгоннасан дээр байдаг.
-Улсын наадмын дараа хаашаа явж наадав?
-Ховд аймгийн 80 жилийн ойд  уралдаад хоёр аман хүзүү, нэг айраг авлаа. Улсад түрүүлсэн үрээ маань аман хүзүүнд хурдалсан.
-Тэгэхээр моринд оруулсан бас нэгэн шалтгаан биеллээ олжээ дээ?
-Тэгсээн, нутгийн наадамд нутгийн хүүгийн нэртэй адуу айрагдсан. Гэхдээ ах нь цаашид морь уяхгүй гэж шийдсэн.
-Яагаад?
-Яахав, нэгдүгээрт зорьж байсан хүсэл маань биелээд нутаг орныхоо нэрийг гаргалаа. Хоёрдугаарт хүний адуу авч, хүнээр уяулаад өөр дээрээ цоллуулах тийм ч сайхан санагдаагүй. Анхнаасаа надад алдар хүнд нь сонин байгаагүй. Тэр утгаараа улсад түрүүлсэн хонгор шүдлэнгээ сумогийн их аварга Дагвадорждоо, хээр азаргаа уяачдаа бэлэглэсэн.
 -Энэ их амжилтын дараа гэхэд их сонин шийдвэр байна.
-Өө яахав, яахав. Угаасаа би тийм олон адуутай хүн биш. Цөөн хэдэн адуугаар л наадаж байсан.
-Адуунд хэр  мөнгө хаясан бэ? Хамгийн үнэтэй авсан нь...?
-Би тийм үнэтэй адуу аваагүй. Улсад түрүүлдэг шүдлэнгээ л сая төгрөгөөр авч байсан.
-Шинэ монгол адуутай юу?
-Байхгүй, би эрлийз адуу уралдахыг дэмждэггүй хүн. Монгол  наадамд монгол морь л уралдах ёстой. Хэдэн зуун жил бид ингэж л наадаж ирсэн. Монгол наадам бол бидний өв соёлын нэг хэсэг шүү дээ.

"Тод магнай"сэтгүүл дугаар 19