Есөнбулаг сумын харьяат аймгийн Алдарт уяач Д.Гончигсум: Үдшийн бүрийд морь зориг ордог болохоор энэ цагийг сонгож жороо оруулдаг

-Таны жороо хул морь нутагтаа төдийгүй баруун бүсдээ алдартай. Манай уншигчдад хул мориныхоо тухай ярьвал сонин байх болов уу?
-Тийм шүү. Бараг л надаас илүү миний хул нэртэй дээ. Ааваас минь үлдсэн адууны төл, манай унаган адуу байгаа юм. Зөвхөн аймагтаа төдийгүй баруун бүсдээ олон сайхан амжилтыг гаргаж байлаа. Бүсийн наадамд гурвантаа, аймагт 10 түрүүлсэн хулын сумандаа гаргасан бол амжилт гэвэл тоймгүй. Энэ жил 14 настай. Гэхдээ жороо моринд шүдний зөрүү их гардаг юм шүү дээ. Хазаараа зажилж явсаар байгаад их эрт шүдгүй болчихдог. Хул бид хоёр Өвөрмонголд хүртэл уригдаж явлаа. Гэхдээ яваагүй л дээ.
-Яагаад тэр вэ?
-Монгол хүний зөн совин хатгаад гэх үү дээ. Хүний нутаг гэсэн юм шүү юм бодогдоод шууд л татгалзчихсан. 
-Жороо морины уяа сойлго ямар онцлогтой байх уу?
-Бага үрээг жороо морь гэдэггүй юм. Жороо морийг бүдүүрсэн хойно нь давхиулдаг. Ер нь аав маань олон сайхан жороо морьдтой байсан. Хул мориноос өмнө бас нэг хээр морь байлаа. Мөн л олон айраг түрүү авсан даа. Шар халтар  байна. Аймагт 2 түрүү 5 айрагтай. Уралдаж байгаагүй ч сайхан сайхан жороонууд бас байна.
Ялгаагүй л уяна. Гэхдээ уяах арга барил өөр. Жороо морийг тавин татуу уяна. Хурдан морийг бол маш чанга уяна.
-Тавин татуу уяна гэхээр яана гэсэн үг вэ ?
-Арай зөөлөн. Нэг ёсондоо цэвэрхэн ганган уяа л даа. Орой тавиад хонуулчихна, өглөө оройхон барьж уяна. Нэг их хөлс аваад байдаггүй.
-Та алхаатай адуунд жороо оруулдаг уу ?
-Манай хадам аав жороо оруулдаг хүн байсан. Гэхдээ их хэцүү юм билээ. Би залуудаа сурах гэж оролдоод чадаагүй. Алхаатай адуунд жороо оруулна, жороо тогтооно, жороог нь ахиулна, бяр оруулна, алдацгүй болгоно гэж их олон янз бий. Үдшийн бүрийд морь зориг ордог болохоор энэ цагийг сонгож жороо оруулдаг юм гэсэн.
-Жороо морийг юугаар нь  таних уу?
-Заавал жороо гүүнээс жороо унага төрдөг юм биш л дээ. Сайвар гүү жигдхэн сайхан хатиртай азарга хоёрын дундаас голдуу жороо унага төрдөг юм. Унага байхаасаа л анзаарагдана л даа. Яахав зарим унага даагыг хөөхөд жороолдог л юм. Гэхдээ ийм ил жороо сайн биш, бүдүүрсэн хойноо танигддаг. Сонин ш дээ. Жишээ нь миний хул морийг хөтлөөд явж байхад ерөөсөө жороолохгүй харин мордоод ухасхийвэл жороолдог. Далд жороо гэсэн үг л дээ. Хуучнаар  арван хоёр алдын жороо морь байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл тэлмэн жороо гэсэн үг. Харин ил жороо морины явдал бяр нь тэнцдэггүй, хурд муутай байх нь бий.
-Өдгөө жороо морины үнэ ямар ханштай байна вэ? Дээхэн үед бараг л жийпний дайтай байсан гэлдцэг?
-Ялгаагүй дээ. Хурдан ч бай, жороо ч бай морийг үнэлдэг болж. Би ч жороо морьдоо 4-5 саяд өгчихдөг л юм. “Алтан унага”-ны эзэн МУ-ын алдарт уяач Завханы Яруугийн Баянжаргал гуай, Баянхонгорын аймгийн Алдарт уяач Золбоот нарын олон хүмүүс надаас жороо морь авч байсан. Сураг ажиг тавьдаг л юм. Миний хул морийг минь Увс аймагт түрүүлэхэд “Lexus 470”-аар авъя гэж байсан ч би зараагүй. Халуун шон дээр нь морио зарна гэж баймгүй юм.
-Жороо мориноос гадна хурдан морь уядаг гэсэн. Хэзээнээс эхэлсэн юм бэ?
Би 1983 оноос жороо морь уяж байна. Харин хурдан морийг 2008 оноос эхэлж уясан. Өнгөрсөн гурав дөрвөн жилд бас хөөрхөн амжилттай. Хэд хэдэн айраг түрүү хүртээд авсан шүү. Гэхдээ би жороо мориныхоо амжилтаар аймгийн Алдарт уяач болсон. Энэ жилээс хул морь, хүрэн морь хоёроо аваад улсынхаа наадамд тоосоо өргөдөг юм билүү гэж бодож байна.
-Ярилцлага маань өндөрлөж байна. Танд баярлалаа.
 П.Цэдэн-Иш