Н.Санжаадорж :Хурдан адуу гэдэг өр зүрхний амьтан шүү, хичээгээрэй уяачид аа!


Хэнтий аймгийн Дэлгэрхаан суманд 1960-аад онд Тайжийн Жамбын Жигжид гэж нутаг орныхондоо хүндлэгдсэн, ажилсаг, ухаалаг зөв яриатай эр байж. Ер нь тайжийнханд хүүхэд байхаас нь л гэрийн хүмүүжлийг олгохдоо анхаардаг байсан болохоор удам угсаагаа хадгалж, нэр хүндээ өндөрт өргөж явах гэсэн төрөлхийн ёс суртахуун аль ч үед үйлчилсээр ирсэн учиртай аж.
Тайж угсаатай Жигжид хэлмэгдэн орон шоронд орж яваад 40 гаруй насандаа нутагтаа эргэн ирж дээ. Ирсэн жилээсээ эхлэн хоёр өвөл отрын адуу авч гараад 2 азарга адуутай болсон байдаг. Угаасаа ажилсаг,итгэл найдвартай эр гэдгийг нутгийнхан мэдэх учраас Жигжидэд адуугаа өгцгөөн Малхын талд өвөлжүүлээд, хавар ирэхэд нь адуугаа бүрэн бүтэн хүлээж аваад шанд нь нэг бага адуу өгдөг тогтсон ханштай болжээ. Уяач Настын Ойдов 2 жил адуугаа өгөөд эндэж дутаагаагүй ирсэнд талархаж, 1948 онд Хэнтий аймгийн 25 жилийн ойгоор түрүүлсэн хонгор халзан азарганыхаа хул даагаар шагнажээ. Хул даага сумандаа дааганаасаа эхлэн хавчиг долоо хүртлээ түрүүлсэн гэдэг. Тайжийн Жигжид Хул азаргаа сумын наадамд соёолон түрүүлгээд буцахдаа уяагаараа Сүжийн худагт морьдоо услаад цаашаа гарцгааж гэнэ. Тэдэнтэй хамт Боржигины уяач Шулуун Жамба гэж дохигор шар өвгөн явж гэнэ. Түүнийг Дэлгэрхааны баруун талынхан ихэд шүтдэг ажээ. Өвгөн түрүүлж явж байснаа мөрөн дээгүүрээ эргэн хараад “Жигжээд” гээд дуудахад Жигжид араас нь чүү чүү гэсээр давхиж дэргэд нь очтол өвгөн:
- За хө, хурдан адуу гэдэг чам шиг эмийн цаас шиг сэтгэлтэй эрийг байтугай энэ хойд Баян Улаанхайрхан шиг эрийг ч эвдэх явдал гардаг юм шүү дээ… гэж гэнэ.
-Аа за… гээд цааш ярихыг нь сонсох гэтэл өрөөсөн гартаа жолоогоо, нөгөө гартаа эрхээ барин мааниа уншаад дахин дуугаралгүй жишүү харсаар яваад өгчээ. Дээр үед эмийг муутуу цаасаар боодог байж. Муутуу цаас гэдэг нь одоогийн нойлийн цаастай адил эд. Тиймээс Жигжид “нутгийн өвгөн намайг хөнгөн, зөөлөн сэтгэлтэй хүн даруухан явж байгаарай гэж захиж байна даа” гэж ойлгожээ. Түүнээс хойш хул азарга сумандаа хавчиг түрүүлээд, долоотой өнжөөд, шинэ найман настай Долоодын буланд уягдаад, давхил хурдан гэж жигтэйхэн байж. Жигжид наадмын урд орой Дэлгэрхаан сумынхаа баруун дэгт дээр бууж, хул азаргаа авч хоноод, өглөө нь уяан дээр авч иржээ. Адуугаа харж зогстол “урьд өмнө олон түрүүлснийг нь ч бодсон, гэдэс, өнгө зүс сайхан байгааг нь ч харсан өнөөдөр миний хул азаргатай уралдах адуу байхгүй дээ, түрүүлэх нь ч гарцаагүй боллоо” гэж бодогдоод болдоггүй гэнэ. Ингээд азаргаа мордуулчихаад “Цагаан овооны гэзэгт” Зоригтын хошууны ноёны хөтөч явсан гэх Сономдагва, Дангийн Хоохой гэх мэт өвгөчүүл тойрон суугаад хэний ямар азарга ирэхийг тааварлан ярьцгааж сууна гэнэ. Тэд бие биенээ эхний таван азаргыг тоол гэцгээгээд л хуруу даран тоолцгоож байгааг ажиглан сууж байтал дуртай дургүй Жигжидийн хул азаргыг тавд тооллоо гэнэ. Жигжид жаахан дургүй нь хүрч “эд муусайн чинь миний азаргыг хасах нь шив дээ“ гэж бодож сууж. Тэгтэл нэг өвгөн нь “Сономдагваа та түрүү азарганы зүс хэлээч” гэж гэнэ. Мань өвгөн жаахан хулмалзаж гаанс, толгойгоо тогшиж байснаа “ Даваанэрэнгийн Санжаагийн халзан азарга мөн айхтар ирэн дээрээ мордлоо шүү “ гэхэд тэрүүхэн доор нь сууж байсан Жигжид “хөгшин азарга ирлээд, ирлээд яадгийн” гээд хэлээд тавьчихаж. Хөгшин халзан азарга гэдэг нь “Мөнхтөрийн мөнгөн магнай” цолтой төрийн наадмын түрүү алдарт ажнай юм. Тэгтэл тэнд байсан өвгөчүүл хэн нь ч юу ч дуугарсангүй чимээгүй болчихов. Жигжид ч хэлсэнийхээ дараа ухаарч “ээ чааваас нутгийн өвгөний хэлдэг Баян-Улаанхайрхан шиг эрийг ч эвдэнэ гэдэг нь энэ боллоо” гэж санан эвээ олж ядаж байтал ашгүй тоос татаад морь гараад ирлээ. Хүмүүсийн анхаарал ч морь руу шилжин, дуран барин гүйлдэн, дурандацгаав. Тоосны үзүүрт хул азарга хөтлөөд нэлээд зайтай гараад ирж байхыг дурангаар харсан Жигжид “ингээд л түрүүлдэг дээ… “ гэж бодон зүрх нь дэлслэн, дурангаа ханцуйгаараа арчаад дахин дурандтал хөгшин халзан азарга хоёр гурван азарганаас тасран хул азарганы араас цагаан хөөс сахруулан нэлээд ширүүн ойртож байна гэнэ. Гэхдээ самбаа ч дэрлэхээргүй зайтай. Тэгж явсаар барианы наана элст хотгор өнгөрөөд барианы адаг уруу ойрттол хүмүүс хашгирч гуаглаж, алга ташин орилолдоход халзан азарга чихээ хулмайн хул азарганы буруу талаар ганцхан дайраад түрүүлчих нь тэр.
Хожим энэ тухай Жигжид “би ч бүтэл муутай хүн дээ. Нутгийн сайхан өвгөний үгийг бодсоор явсан хэрнээ л ам алдаж түрүүгээ хааж байсан юм. Хурдан адуу гэдэг ямар ч хүнийг эвдэж мэдэх, дуугаргаж чадах өр зүрхний амьтан шүү” гэж ухаарсан ажээ. Хичээгээрэй уяачид аа!
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
2 цагийн өмнө АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
3 цагийн өмнө Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
4 цагийн өмнө Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрүүлсэн шүү
-
4 цагийн өмнө МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
5 цагийн өмнө 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
7 цагийн өмнө АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
8 цагийн өмнө МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
11 цагийн өмнө Фото - Азаргаа мордуулав
-
11 цагийн өмнө 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Өчигдөр, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Өчигдөр, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Өчигдөр, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Өчигдөр, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Өчигдөр, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Өчигдөр, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Өчигдөр, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дунд насанд…
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дээд насанд…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд О.Баасанцэрэнгийн хү…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдаанд Э.Бат-…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ц.Амарсанаагийн хонг…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын хүрэн…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Б.Отгонсэлэнгийн Ава…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын Солон…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд Х.Гарь…
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд 106 да…
-
7 цагийн өмнө АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Өчигдөр, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Өчигдөр, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Өчигдөр, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Өчигдөр, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
11 цагийн өмнө 153 азарга бүртгүүлжээ
-
8 цагийн өмнө МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Өчигдөр, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Өчигдөр, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
11 цагийн өмнө Фото - Азаргаа мордуулав
-
3 цагийн өмнө Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Өчигдөр, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Өчигдөр, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Өчигдөр, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
4 цагийн өмнө МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
5 цагийн өмнө 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
2 цагийн өмнө АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
4 цагийн өмнө Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрүүлсэн шүү
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна