Аймгийн Алдарт уяач Н.Шижээ: Нутгийнхаа Тод манлай уяачдын хурдаар адууныхаа цусыг сайжруулж байна


Төв аймгийн Зуунмод сумын харьяат, аймгийн Алдарт уяач Н.Шижээтэй ярилцсанаа уншигч танаа хүргэе.
-Аймгийн Алдарт уяач Шижээ бол МУ-ын Тод манлай уяач Ц.Хэнмэдэхийн гарын шавь нарын нэг. Хэнмэдэх гуайтай яаж танилцсан юм бэ?
-Би багаасаа моринд дуртай хүүхэд байсан. 1997 онд 10 дугаар анги төгсөөд, 1998 онд өвөө, ах хоёрынхоо хэдэн адуун дээр хөдөө гарсан юм. Тэр үедээ хүнээс эмнэг үрээ хоёр адуугаар сольж аваад уяж аймгийн наадамд 20-иодоор давхиулсан. Тэгээд 2000 оны зуднаар Хэнмэдэх гуайнхантай адууны оторт явж байхдаа танилцаж, энэ хүнийг дагаж морь уях болсон юм. Бид чинь бас нэг сумын улсууд л даа. Тэгээд Хэнмэдэх гуайн морьдыг уяж байлаа.
-Хэнмэдэх гуайн ямар морьдыг нь уяж байсан юм бэ?
-Анх Хэнмэдэх гуайн хурдан хээр морийг Баян-Улаанд отор хийж явахдаа уяад тэнд ойр хавийн хэдэн наадамд уралдуулсан. Хэнмэдэх гуай байх, байхгүй үед тэжээл өгч уяаны ажил хийдэг санаатай. Тэр хээр морь ойр хавийн наадамд дандаа түрүүлнэ ээ.
-Тэр хээр морь томоохон наадмуудад давхисан уу?
-2003 онд Багануур, Багахангайн бүсэд айрагдаад, 2004 онд Дүнжингаравт айрагдаж, Багануур, Багахангайн бүсэд түрүүлсэн. Аймгийн 80 жил болдог жил тэр хээр мориных нь дүү халзан азарга айрагдаж байсан юм. Хурдан хар морь нь Говьшанхад айрагдсан. Багануур, Багахангайн бүсэд хар морь, хээр морь хоёр нь түрүү, аман хүзүүнд давхиж байсан. Бас нэг цавьдар морь нь аймагт түрүүлж, цавьдар азарга нь Дорноговьд Боржигоны наадамд аман хүзүүдсэн.
-Тод манлай уяачаас уяаны эрдэм сурахын сацуу хурдан хүлгүүдийг нь гардан уяж айраг түрүүнд давхиулсан юм байна. Хэдэн жил тэдний морийг уясан юм бэ?
-Тав зургаан жил болсон байх. Онон ахынхантай бас айл явдаг. Ер нь Хэнмэдэх ах, Онон ах хоёрын хий гэснийг нь хийгээд л, асууж зөвлөөд л явдаг байлаа.
-Онон Тод манлай ханаж хатгах, гутаг засахдаа сайн. Энэ эрдмээс нь суралцаж чадсан уу?
-Эхэндээ хатгаж сурах гэж нэлээд оролдож үзсэн боловч нэг адуу хатгаад бараг алах нь дөхсөн. Гэхдээ яахав ханиад хүрсэн адуугаа уушиг дөрөөлчихнө, тэжээлийн хор гаргах, цус авах зэрэг ойр зуурын юм хатгана аа.
-Тэгээд хэдийнээс бие дааж морь уясан бэ?
-2008 онд Өлзийтөд хоёр гурван адуу уяж эхэлсэн. Гэхдээ тэд нарыг томхон наадамд айрагдуулж түрүүлгэж чадаагүй. Миний нэг хар морь жижиг наадамд нэлээд айрагдаж л байсан юм. Хэнмэдэх гуайн унаган адуу. Надад соёолон үрээ бэлэглэсэн юм. Соёолон үрээ намар нь Баянцагааны бага наадамд тавласан. Наймтай Эрдэнэсантад бага наадамд айрагдаад, Сансар САА-н сумын наадамд аман хүзүүдсэн.

-Харын дараа ямар морь давхиулж байв?
-Би ер нь хүний л адуу уясан хүн байгаа юм. 2012 онд Сэлэнгийн Баруунбүрэнгийн Одхүү гэж залуутай танилцаж морь малаа уялцахаар боллоо. Өмнө нь өөрөө Сэлэнгэд ганц нэг адуу уяж байсан ч айрагдуулж байгаагүй юм билээ. Над дээр ирсэн жилээ манай нутагт Бүрэн хан уулын тахилга болно, сумандаа очиж уралдмаар байна гэхээр нь би таван адуутай очиж тавууланг нь айрагдуулсан юм. Их морь аман хүзүүлээд, соёолон тавлаад, хязаалан нэг нь түрүүлж, нэг нь гуравлаад, шүдлэн дөрөвлөсөн.
-Сэлэнгэд уралдсан юм чинь Одхүүгийн нэр дээр уралдсан уу?
-Тэгсэн. Тэгээд гайгүй адуу авмаар байна гэхээр нь Өлзийтөд нэг залуугийн сунгаж байгаа хээр үрээг авч өгсөн юм. Хэнтийн Баянхутагийн Мэндээ гэж хүний адуу байсан юм билээ. Эх нь Сэлэнгийн Шарын голын гүү. Тэр хээр шүдлэн үрээг 2013 онд улсад түрүүлгээд, дараа нь Төв аймгийн 90 жил, улсын төвийн бүсийн уралдаанд мөн түрүүлгэсэн. Тэгээд хүнд зарагдаад, буцаж ирсэн боловч уягдаагүй.
-Улсын чанартай хоёр ч уралдаанд түрүүлчихээр хүмүүс хошуурсан байх л даа. Хэдтэй зарагдаад хэзээ буцаж ирсэн юм бэ?
-Шүдлэнгийнх нь өвөл зарагдаад, соёолондоо буцаж ирсэн юм. Тэгээд соёолонд нь уях гэж оролдож үзсэн чинь зам онохгүй ханараад байсан. Ажил дутуу, эвгүй уягдаад зүрх нь үхсэн ч юм уу, хүн амьтанд зарагдаад гутаг суусан ч юм уу замаасаа гараад явахаа больчихсон байна лээ.
-Харамсалтай л юм. Улсад түрүүлсэн адуу нэлээд өндөр үнээр зарагдсан байх даа?
-Уг нь 100 саяар наймаа тохирсон боловч үнэ хөлсөө өгөхгүй жил гаруй болоод наймаа буцсан юм. Тэр хооронд л гутаг суусан юм билээ. Ноднин Одхүүгийн хязаалан бор үрээг аймагт айрагдуулсан. Бор үрээ Дорнодын харьяат Тод манлай уяач Түвдэнжаажидын Батзоригийн унаган адуу гэнэ лээ.
-Одхүү чинь орон нутгийн цолны болзол хангачихсан юм биш үү?
-Сэлэнгэ аймгийн Алдарт уяач болсон.
-Нэг хүнийг аймгийн цолонд хүргэсэн байх нь. Өөр ямар хүний адуу уяж байсан бэ?
-Улаанбаатар хотын Энхболд гэж хүний Жамбага гуайн Хандгай хүрний угшилтай азаргыг уяж Сэргэлэн сумын 90 жилд айрагдуулаад, Зүүндэлгэрт бооцоотой жижиг уралдаанд түрүүлгэж байсан. Улаанбаатарын Гэрлээ гэж ахын мөн Хандгай хүрний угшилтай хээр адууг Сэргэлэн сумын хоёр түмэн адууны баярт түрүүлгэсэн юм байна.
-Та өөрөө аймгийн Алдарт уяач цолыг 2008 онд авсан байдаг байх аа?
-Тийм. Хэнмэдэх гуай уясан хүн нь амжилтыг нь авах эрхтэй гээд аймгийн Алдарт уяачид тодорхойлсон байсан.
-Олон жил хурдан адууны уяа сойлго тааруулсан юм чинь өөрийн гэсэн хурдан адуутай болж байгаа биз дээ?
-Уг нь өөрийн 70-80-аад адуутай. Гэхдээ өөрийнхийгөө тоохгүй арай өөр юм уячих гээд хайгаад байгаа шүү дээ. Онон ах нэг даага бэлгэнд өгсөн юм. Одоо хязаалан үрээ уягдаад, сунгаанд гайгүй л давхиж байна. Өөр бас Онон ахын адууны шүдлэн үрээ уягдаж байгаа. Өнөөдрийн сунгаанд бас дажгүй шүү. Улсад түрүүлсэн хээрийн төл авах гээд гүү тавьж байгаа ч одоохондоо эр унага гарахгүй л байна.
Одхүүгийн гүүнээс гарсан хээрийн анхны төл нь хязаалан болж байгаа. Сөнгө даага уяагүй, ноднин шүдлэн ганц нэг сунгаж байгаад тавьсан. Бас Онон ахын адууны 50 хувьтай эрлийз бор азарга байгаа. Төл нь даага байна.
Хэнмэдэх гуайн хар азарганы дүү гүүнээс гарсан ганц нэг эрлийз юм ч бий. Саяхнаас л адууныхаа цусыг сайжруулах гэж оролдож байна.
-Удахгүй өөрийн унаган тамгатай хурдан адуунууд гарч эзнээ баярлуулах нь дээ?
-Харин тэгнэ гэж найдаж байна. Тэгж байж л ярих юмтай болно шүү дээ.
-Сүүлийн үед ямар хүмүүсийн морийг уяж байгаа вэ?
-Одхүү одоо ч морио уяулж байгаа. Түүний найз нөхөд, ах дүү нар нь гээд залуучууд голдуу хүмүүсийн адуу над дээр уягдаж байна. Хашаанд хүний өөрийн нийлсэн 20 гаруй юм тэжээж байна. Үүнээс өөрийн их нас, хязаалан, даага гэсэн дөрвөн адуу бий.
Д.Энхтуяа
3 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
66.181.165.157
Naizdaa bayr hvrgie ulsiin tsolond hvreh boltugai
Reply202.55.188.84
Tanai setguul odoo gargah niitleh hun bhgui bolson ymuuu haashan bee
Reply202.55.188.84
Ayayaya yria марианд ni soel shaahgui bol hetsuu bna daa.. chi odoo odhuuda avch ugsun uu sanal bogoson uuu
Reply