Сумын Алдарт уяач Б.Цэнгэл: Хар морь маань уралдсан болгондоо айрагддаг

Баянхонгор аймгийн Өлзийт сумын уугуул, хоёрдугаар багийн харьяат, сумын Алдарт уяач Б.Цэнгэлтэй ярилцсанаа хүргэж байна. 1981 онд Жинст сумын нутагт Бодь хайрханы өвөрт төрсөн тэрээр сумын сайн малчин, ММСУХ-ны 20 жилийн ойн медаль, уран уургачийн тэмцээнд III байр эзэлж байжээ.

-Сайн хүлэг эзнээ алдаршуулдаг. Хурдан хар мориороо сайхан наадаж байгаа дуулдсан.  Манай уншигчдад танилцуулаач?
-Баян-Овоо сумын харьяат, аймгийн Алдарт уяач Сономбал гуайн хүү Шаравсамбуугийн адуу. Оюун гэдэг ахын хүүд бэлгэнд өгч байсан юм билээ. Би хязаалан үрээ авч том, бага наадмуудад 14, 15 айрагдуулаад байгаа. Хар морь маань өнөө жил дөнгөж 10-тай идэрхэн хүлэг. 
-Хар мориныхоо амжилтыг жаахан дэлгэрүүлээч?
-Эмнэг үрээ авч сургаад тэр зунаа Өвөрхангай аймгийн Нарийнтээл сумын наадамд аман хүзүүдүүлж, аймгийнхаа баяр наадамд долоод давхиулаад, багахан наадмуудад айрагдсан. Тэр жил хар үрээ зургаа уралдсан. Соёолондоо Эрдэнэцогт, Баян-Овоогийн наадамд аман хүзүүдсэн. Тэр жил бас л зургаа уралдаж тав айрагдсан. Хавчигт нь өнжөөгөөд долоон настай морь Нарийнтээлийн наадамд айрагдаж, наймтай морь Өлзийтөд зургаалаад, Нарийнтээлд дөрвөөр давхисан. Жинстэд бас нэг айрагдсан. Сумдын наадмаас гадна Бийрийн бригад, Шаргалжуутын хийморийн овооны наадамд бас айрагдсан. Ер нь уралдсан болгондоо айрагддаг адуу. 
-2016 он гарсаар уралдсан уу?
-Хараахан үгүй. Тэжээлтэй байгаа. 
-Ингэхэд хурдан хээрийн эзэн хэзээнээс хүлгийн хурд ирлэж байгаа вэ. Танай дээдчүүл морь уядаг байв уу?
-Миний аав хурдан морь уядаг, Жинст сумынхаа наадмаас айраг түрүү хүртдэг жирийн сайхан уяач байсан. Хурдан шарга, бор морьдтой. Би унаж айрагдуулж л байлаа. Багадаа унасан болгоноо айрагдуулдаг гайгүй унаач байсан шүү. Одоогийн бол шилдэг унаач байхаар. 
-Хэдэн жил унасан бэ?
-Таван настай морь унаж сураад, зургаатайгаасаа хурдан морь унасан. Долоо найман жил унаад мориноос хасагдах үед аав маань өнгөрч, 15-16 хүрээд морь уяж эхэлсэн дээ. Эхэндээ нутгийн хондон морио уяж бага жижиг наадмуудад айрагдуулсаан. Гэхдээ түрүүлгээгүй. 2001 оны зуданд эндээгүй бол ахиад ч амжилт үзүүлэх  байсан байх. 
-2001 оны зуд нэлээд хохирол учруулжээ дээ.  Уулзсан бүхэн ярих юм?
-Олон айлын хот харласан даа. Тэглээ гээд яахав. Амьд хүн аргатай, аргалын гал цогтой гэж. Ахиад гүү мал аваад адуу цуглуулсан. Тэгээд одоо азарганаас бусдыг нь уяж л байна.
-Яагаад азарга уядаггүй юм бэ?
-Гүү нь хамгаалахаас эхлээд хэцүү байдаг юмаа.
-Хурдан хараас өөр ямар адуугаар наадаж байгаа билээ?
-Дорнодын Цагаан-Овоо гаралтай хул үрээ бий. Намар орой болсон хойно унагатай гүү авч байсан юм. Дараа  хавар нь даага уяад Жинст сумын адуучдын хөшөөний нээлтэнд таваар давхиулж, Өлзийтийнхөө наадамд мөн айрагдуулсан. Тэгээд Шаргалжуутын хийморийн овооны наадамд очиж дөрвөөр давхиулж байлаа. Даагандаа гурав айрагдсан. Өнгөрсөн жил шүдлэн Өлзийт сумынхаа наадамд тавлаад, хоёр өдөрлөгт айрагдсан. Одоогоор зургаан медальтай. Нарийнтээлийн наадамд аман хүзүүдсэн Сүхбаатарын Асгат гаралтай саарал азаргаа Гурванбулаг руу зарсан. Гайгүй давхиж байгаа байхаа.
-Таны оролцсон наадмуудаас хамгийн чансаа өндөртэй нь хэдэн оны ямар наадам байсан бэ?
- Аймгийн наадам. Би гурван удаа очоод хондон морио 12, хар морио долоо, саарал азаргаа таваар давхиулж байсан.
-Моринд эвтэй юу?
-Жинстийн Хонгорын талд болсон “Адуучин” тэмцээнд уургаар гуравдугаар байр эзэлж байсан.
-Залуу уяачийн дараа дараагийн уралдаануудад амжилт хүсээд ярилцлагаа өндөрлөе.
-Баярлалаа. Хүүхэд, морь эсэн мэнд монгол наадам сайхан байх болтугай.

"Тод магнай" сэтгүүл. Баянхонгор аймгийн тусгай дугаар. 2016 он