Аймгийн Алдарт уяач З.Ойдов: Урт цагийн уяаны уралдах өдрийн хоол чухал
Говь-Алтай аймгийн Халиун сумын уугуул, Чацаргана дөрөвдүгээр багийн харьяат, аймгийн Алдарт уяач Заяатын Ойдовын ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна. Тэрээр сумын сайн малчин бөгөөд 1956 онд Загийн толгой хэмээх газар айлын гурав дахь хүүхэд болон мэндэлжээ. Мөн Говь-Алтай аймгийн МСУХ-ны жуух, "Залуу малчин" одонгоор шагнуулж байжээ.
-Ихэнх уяачид удам дамжсан байдаг даа. Та ингэхэд хэд дэх үеийн уяач вэ?
-Миний аав Тоодогийн Заяат бол удам дамжсан уяач. Энэ ч утгаараа ууган ах Бадарч маань ч сайн уяач байлаа.
-Аав тань хэдэн наснаасаа хурдан морь уяж эхэлсэн юм бол. Алдартай хурд олонтой биз?
-Хар багаасаа л морь уяж эхэлсэн. Аймагт их насны олон морь хурдлуулж байсан юм гэнэ лээ. Хуунуузын ягаан гэж алдартай хурд байлаа. Хуунууз гэдэг хүнээс худалдаж авсан болохоор тэгж нэрлэсэн хэрэг. Аймагт айрагдаж, суманд олон удаа түрүүлсэн. Түдэвийн хээр гэж цоллуулдаг нагацын морийг бас уяж, бага насанд нь аймагт айрагдуулан, их насанд нь суманд түрүү авсан түүхтэй. Унаган адуунаасаа том зээрд морь сойж, сумын наадмаас хоёр ч түрүү авсан. Ер нь их насны морьд л голдуу айрагдуулж байсан юм билээ. Хожим намайг морь унадаг болох үед аав маань нэгдлийн мянган адуун дотроос халиун алаг даага сонгон худалдаж авсан юм. Дааганаасаа л аймагт айрагдаж эхэлсэн дээ. Аймгийн наадамд Цагаанбаатарын муухай хээр тэр хоёр л дааганаасаа айрагдсан адуу даа.
-Аймагт хэдэн жил айрагдсан бэ?
-Соёолон хүртлээ айрагдсан. Их насандаа аймагт аман хүзүүдсэн. Хамгийн сүүлд 25 насандаа аман хүзүүдсэн дээ. Сумандаа олон ч түрүүлсэн. Би унаачаар нь явдаг байсан юм. Аавыг бурхан болсноос хойш би уяж, аймаг болон суманд айрагдуулж байлаа.
-Цагаанбаатарын муухай хээр гэж дээр цухас дурдаад өнгөрсөн. Ямар учиртай хүлэг вэ. Аавын тань хурд юм уу?
-Үгүй ээ. Цагаанбаатар гэдэг хүний хурд байсан юм. Манай халиун алаг, муухай хээр хоёр хэдэн жил дарааллан аймгийн баяр наадмын түрүү болон аман хүзүүг ээлжилж авсан юм. Соёолонд нь манай аав, Цагаанбаатар гуай хоёр “Манай хоёр морины Луультын аманд аль урдаа ташаан толгой давж хөлөрсөн нь л ирнэ дээ” гээд ярьж суусан гэдэг. Би тэр үед халиун алаг морио унаж уралдсан юм. Цуг давхисаар Луультын аманд иртэл манай морины ташаан толгой арай даваад хөлөрчихсөн байж билээ. Тэр үед Онгоцны толгойн хойд талд морь барьдаг байлаа. Яг барианы газар дөхөөд, Онгоцны толгойн араар гараад иртэл манай халиун алаг сугарч харайгаад, түрүүлсэн дээ.
-Хоёр өвгөн айхтар мэдэж байна шүү. Цагаанбаатар нь танай нутгийн хүн үү?
-Тийм ээ. Цагаанбаатар гуай манай аймгийн Галуутын хүн.
Таны ах Бадарчийг олон хурдтай гэлцэх юм?
-Тийм ээ. Хоёр бор морь нь сумандаа айраг, түрүү алддаггүй байлаа. Нэг нь жороо байсан юм. Жороо бор нь суманд хоёр, гурван ч удаа түрүүлсэн.
-Та эцэг, эхээс хэдүүлээ вэ?
-Тавуулаа. Гурван хүү, хоёр охин. Ах бид хоёр аавынхаа удмыг залгаж морь уясан.
-Та хэдий үеэс бие дааж морь уясан бэ?
-Би 1971 онд долдугаар ангиа төгсөөд, илгээлтээр мал дээр гарсан юм. Нэгдлийн 800 адууг гурван жил хариулсан. Улмаар цэргийн алба гурван жил хааж ирээд, тэр цагаас хойш морь уяж эхэлсэн. 2000 онд аймгийн Алдарт уяач цол хүртсэн.
-Тэгэхээр таны нэрээр цоллуулах хүлгүүд хэдий үеэс хурдалж эхэлсэн гэсэн үг вэ?
-Анх 1990 онд бор даага сумандаа гурвалсан. Улмаар шүдлэндээ дөрвөлж, хязааландаа аман хүзүүдэж байлаа. Соёолонд нь уяагүй юм. Дараа нь, Намалцахын голоос цоохор морь авч, хязааланд нь суманд гурав, соёолонд нь дөрвөөр давхиулсан. Мөн ахынхаа унаган адуунаас бор морь авсан юм. Ах маань хязааланд нь аймагт айрагдуулаад надад өгсөн л дөө. Би соёолонд нь суманд уралдуулж, гурваар ирсэн. Хавчиг жилдээ аман хүзүүдсэн. Түүнээс хойш сумандаа хоёр, гурван ч удаа түрүүлсэн дээ. 2006 онд хээр морь маань хязааландаа аймагт түрүүлсэн. Жижиг хээр маань ч бас сумын наадмаас олон удаа айраг, түрүү авсан. Хамгийн сүүлд буюу энэ жил Цогтын наадамд хүрэн даага маань түрүүллээ.
-Унаган адуугаа л голдуу уралдуулдаг юм байна?
-Тийм ээ. Зүүн талаас нэг хүрэн азарга авчирч, цус сэлбэсэн. Түүний төл энэ жилээс гарч эхэлж байна.
-Тэр хүрэн даага хүрэн азарганы төл юмаа даа?
-Тийм.
-Хүрэн азаргаа уяагүй юм уу?
-Сүхбаатарын Асгатаас гаралтай адуу л даа. Шүдлэнд нь авч ирээд, тэр жилдээ сумандаа нэг айрагдуулаад түүнээс хойш уяагүй юм.
-Таны морьдоос хамгийн өндөр амжилт үзүүлсэн нь ямар морь байв?
-Ахаасаа авсан бор морь маань л хамгийн өндөр амжилт үзүүлсэн дээ. Аймагт ч айрагдаж байлаа.
-Жороо морьд хэр олонтой вэ?
-Аавын маань алаг морь жороо байсан юм. Надад ирснээсээ хойш суманд гурван удаа түрүүлсэн.
-Танай энд хатир уралддаггүй юм уу?
-Хатир гэж уралддаггүй. Жороо л уралдана.
-Таны оролцож байсан наадмуудаас хамгийн чансаа өндөр нь хаанахын ямар наадам байв?
-Аймгийн наадам л байж таарах байлгүй дээ, хүү минь.
-Аймагт болсон бүсийн чанартай наадмуудад оролцож байгаагүй юм уу?
-Оролцож байсаан. Манай морьд арав хавьцаа л ирж байсан даа.
-Уяачийн арга барилаа аав, ах хоёроосоо өвлөсөн үү?
-Тийм ээ. Манайхан уяж байгаа морио тэжээлээр борддоггүй юм. Байгалийнхаа өвс ногоогоор л хооллоно. Эм тарилга ч хэрэглэдэггүй. Сүүлийн жилүүдэд овъёос, хивэг зэргээр тэжээж байна. Би хувьдаа моринд уралдахын өмнөх шөнийнх нь хоол л чухал гэж боддог. Өөрөөр хэлбэл, тэр шөнийн хоол тэжээл нь таарвал уралдааны өдөр хүлэг эзнээ заавал баярлуулдаг юм байна гэж ойлгодог.
-Урт цагийн уяанаас уралдах өдрийн хоол чухал гэдэг л үнэн юм байна, тийм үү?
-Тийм.
-Хүүхдүүд тань удам залгаж, морь уяж байна уу?
-Манайх хоёр хүүтэй. Хоёулаа л моринд хорхойтой. Уясан морьд нь сайн давхиж байна. Сум, баг, бригадын өдөрлөгүүдэд айрагдаад л байна.
-Ярилцсанд баярлалаа. Эрүүл энх байж, урт удаан наслаарай.
"Тод магнай" сэтгүүл. Говь-Алтай аймгийн тусгай дугаар. 2017 он
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна