Уяач Ц.Жадамбаа: Эрийн гурван наадам бол монгол улсын үндэсний дархлаа юм
- Үндэсний их баяр цэнгэл наадмын хурдан хязаалангийн уралдаанд ухаа үрээ айрагдуулсан танд баяр хүргэе. Баяр наадмын сэтгэгдлээсээ хуваалцана уу?
-Баярлалаа. Юуны өмнө моринд хайртай Монгол түмнийхээ энэ өдрийн амар мэндийг айлтгая. Унаган адуу улсын баяр наадамд айрагдана гэдэг үгээр илэрхийлшгүй баяр бахдал байдаг юм байна. Өмнө нь би дөрвөн жилийн турш дааганы даамал хийж, ажлын шугамаар Төв цэнгэлдэх хүрээлэн рүү орж байлаа. Орох бүртээ “Нэг л сайхан өдөр унаган адуугаа хөтлөөд энд зогсож байх болно” гэж боддог байлаа. Мөрөөдөл биелэх мөчид энэ бүхэн зүүд шиг л санагддаг юм байна. Би хувьдаа дэлхий нийтээрээ даяаршиж буй энэ цаг үед энэ их том гүрнүүдийн дунд оршдог Монгол Улсын үндэсний дархлаа нь яалт ч үгүй эрийн гурван наадам гэж боддог юм. Өөрөөр хэлбэл, морь, бөх, сур харваа гурав уствал Монгол Улсын тусгаар тогтнол, аюулгүй байдалд аюул учирна гэж үздэг. Энэ ч утгаараа хурдан морь, түүнтэй холбоотой өв соёлыг хадгалж, хөгжүүлэхэд чадах чинээгээрээ хувь нэмрээ оруулж яваа минь энэ.
- Төрт ёсны баяр цэнгэл наадамд олон жил морь мордуулж байна уу?
-Анх 2013 оны зун саарал морь мордуулж байлаа. Тэр саарал морийг Балдандорж ах маань бэлэглэсэн юм. Сая айрагддаг ухаа үрээний эцэг болох азарганы эзэн байгаа юм. Тэгэхэд би наадам болох шөнө туршлагагүйгээсээ болоод Хүйн долоон худгийн Цагаан хөтөлийн ард сайхан морио тэнгэр өргөсөн гашуун түүхтэй. Гэвч би сэтгэлээр унаагүй ээ. Илүү туршлагажих учиртайг л ойлгосон. Тиймээс ч жил бүр улсын баяр наадамд нэг адуу мордуулдаг юм. Эхний 30 дотор багтахад л тэр жилдээ сэтгэл сайхан тэнэгэр алхдаг байлаа. Төрийн наадамдаа морь мордуулах нь нэг талаасаа уяач хүний үүрэг, нөгөө талаасаа эр хүний сүлд хийморь гэж үздэг дээ.
- Энэ жилийн баяр наадмын онцлог нь яах аргагүй эрлийз адууны ялгалт байлаа. Тиймдээ ч уяач бүр л энэ талаарх санаа оноогоо илэрхийлэхийг хүсч байгаа нь гарцаагүй. Та энэ талаар ямар бодолтой байгаа вэ?
-Жил жилийн наадам л өмнөхөөсөө ямар нэгэн зүйлээр онцлог болдог доо. Миний хувьд өнгөрсөн жилээс Сөүлийн Үндэсний Их сургуульд магистрт суралцаж байгаа юм. Худалч хүнд цаг тутамд л уяач руугаа залгаж яримаар санагдах боловч санасанаар болохгүй юм. Нэгэнт өөрөө адуунаасаа хол байсан болохоор улсын баяр наадамд морь мордуулалгүй, зөвхөн бүсийн наадамд л мордуулъя гэсэн бодолтой байсан. Гэвч гэнэт шийдэж, төрийн наадамдаа хязаалан мордуулаад, айрагдуулсанаараа их онцлогтой наадам боллоо. Нөгөөтэйгүүр, баяр наадмын зохион байгуулагчдын зүгээс эрлийз адууг зоригтой ялгаж чадсан нь төрт ёсоо хүндэтгэхийн зэрэгцээ хөдөөгийн малчин түмнийхээ цэвэр монгол цусны адуунд уралдах боломж олгосон сайхан үйл явдал боллоо гэж харж байна. Гэвч энэ түйвээн дунд бие хаа тэгширсэн олон сайхан хүлгээ хасуулсан хүмүүс ч цөөнгүй байлаа. Тиймээс цаашдаа уяачид маань олон жилийн туршлагаа бодсон ч тэр, аз сорьсон зүйл хийлгүй баяр наадмынхаа дүрэм журмыг баримтлаад, шударга сайхан уралдаад явбал муу хэл амнаас холхон, эвтэй сайхан наадах байх гэж бодож байна.
- Та хязаалангаас бусад насанд морьд мордуулсан уу?
-Энэ жил би гурван насны адуу уясан боловч шүдлэн маань уяаны явцад тавигдсан. Их насны морио бүсийн наадамд уралдуулах төлөвлөгөөтэй байгаа учир улсын баяр наадамд мордуулсангүй. Гэтэл улсын баяр наадамд мордуулахаар гэнэт шийдсэн ухаа үрээ маань ингэж баярлуулна чинээ огт санасангүй ээ. Баярласандаа ухаа үрээндээ “Ёндоо ухаа” гэдэг нэр хайрлачихлаа.
- Өмнө нь улс, бүсийн чанартай уралдаанаас айраг, түрүү хүртэж байв уу?
-Ухаа үрээ маань анх Засгийн газрын тогтоолтой Нийслэлийн хаврын бүсийн “Хангарьд” уралдаанд аман хүзүүдсэнээр амжилтын гараа нь тавигдсан. Улмаар тэр жилдээ Говь-Алтай аймагт болсон Тод манлай уяач Х.Бат-Эрдэнийн наадам болон Өвөрхангай аймгийн Хархорин сумын 60 жилийн ойн наадамд тус тус айрагдсан. Мөн энэ жил Өмнөговь аймгийн хаврын бүсийн наадамд айрагдсан.
- Төрийн наадмын хишиг авч ирсэн ухаа үрээ тань хаанахын ямар угшилтай адуу вэ. Дэлгэрэнгүй танилцуулаач?
-Аливаа зүйл эх талаасаа угшил сайтай байх нь чухал гэж би хувьдаа боддог юм. Энэ ч утгаараа энэ ухаа үрээний эхийг Дорнод аймгийн Батзориг гэдэг хурдтай адуутай хүнээс худалдаж авч байлаа. Авсан жилээ Дорноговь аймгийн Дэлгэрэх суманд байдаг өөрийн адууны азарганд хураалгаад, өвөл нь авч ирэхэд энэ ухаа гэдсэнд ирсэн юм. Би хувьдаа бол миний талийгаач ах Балдандоржийн надад бэлэглэсэн хүрэн буурал азарганы төл болов уу гэж боддог юм. Зүс болоод төрх нь их төстэй. Эх нь бол сайан хар хүрэн зүсмийн гүү байгаа.Надад ирсэнээсээ хойш хоёр л унагалаад байна. Ухаа үрээний дүү нь нэг охин даага бий.
Анзаараад байх нь ээ, Батзориг гэдэг хүний адууны хөгжилд оруулж байгаа хувь нэмэр их бололтой. Адууных нь олон сайхан үрээ л улс, бүсийн уралдаануудад айрагдаж байна. Энэ дашрамд, адууны хөгжилд оруулж байгаа энэ их хувь нэмэр, хөдөлмөрт нь талархаж байгаагаа илэрхийлээд цаашдын ажилд нь өндөр амжилт хүсье.
- Сүүлийн жилүүдэд аливаа спортод хувь хүний амжилтыг хамт олонтой нь холбон тайлбарлах болж. Дэлхий нийтийн энэ хандлагыг дагаад морин спорт, уяачдын амжилтыг ч бас сум орон нутгийн уяачдын холбоо, харьяалагдаж буй галтай нь холбон тайлбарлах жишиг тогтож байх шиг байна. Та үүнтэй санал нийлэх үү?
-Тэгэлгүй яахав. Би сүүлийн таван жилийн турш “Хүй мандал” галд харьяалагдаж байна. Энэ дашрамд Манлай уяач Ихбаяр болон туслах уяач Далай нартаа талархаж байгаагаа илэрхийлье.
- Дорноговь аймгийн МСУХ-ны тэргүүнээр ажиллаж байсан. Хийж хэрэгжүүлсэн ажлаасаа товч танилцуулаач?
-Баярлалаа. Миний хувьд морь уяад зогсохгүй хурдан морьтой холбоотой ажил, арга хэмжээ бүхнийг дэмжиж ажиллахыг хичээдэг. Энэ ч утгаараа Дорноговь аймгийн Дэлгэрэх сумын “Тайжийн хурд” МСУХ-ны тэргүүнээр ажиллаж улсын Шилдэг холбоо болгож, “Тайжийн хурд” гэдэг дуу зохиолгон, дуучин Төрмандахаар дуулуулж олны хүртээл болголоо. Улмаар Дорноговь аймгийн “Хутагтын хурд” уяачдын холбоог тэргүүлж олон ажлууд санаачлан хийсэнээр манай холбоо 2015 онд “Улсын Шилдэгийн шилдэг холбоо”-гоор шалгарсан. Цаашид хурдан морь унаач хүүхэд, туслах уяачдын ирээдүйд чиглэсэн нийгмийн шинжтэй ажлууд зохион байгуулж ажиллахаар төлөвлөж байна. Тэр дундаа хурдан морийг хүүхдээр унуулах нь зөв, буруу гэсэн олон нийтийн дунд үүсээд байгаа асуудалд эерэг хандлага бий болгохоор зорьж байна. Сүүлийн жилүүдэд хөдөө өссөн л биш бол морины их спортод хөл тавих залуучуудын тоо улам буурах хандлагатай байна. Өөрөөр хэлбэл, хурдан морь гэдэг хэт их зардал шаардагддаг, зөвхөн бизнес эрхлэгч боломжтой хүмүүсийн ажил мэт ойлгох, улмаар хэн нэгэн улс төрчийн өөрийгөө таниулах хэрэгсэл гэж хардах болсонд хувь хүн талаасаа харамсаж байдаг. Энэ нь яваандаа морь уядаг, түүнийг ойлгодог хүмүүсийн тоог улам багасгаж, олон жилийн дараа шахагдаж үгүй болох суурийг тавихвий гэсэн эмээлт төрдөг юм. Иймд моринд хайртай залуус минь заавал айрагдах нь чухал биш, болж бүтэхээрээ хурдан буянаа уяж сойж, эдэлж байх нь ирээдүй хойч болсон үр хүүхдэдээ өв уламжлалаа үлдээх нэгэн чухал зүйл шүү гэдгийг хэлэхийг хүсч байна. Мөн морьдоо уяж, монгол эр хүний хийморь лундаагаа сэргээгээрэй гэж уриалмаар байна.
А.Тэлмэн
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Даваа, 11:59 минут Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна