Аймгийн Алдарт уяач Д.Сумъяасүрэн: Ихэнх хурдан адуу эцгийнхээ хурдыг, эхийнхээ бие галбирыг дуурайсан байдаг


- Төрийн баяр наадамд шүдлэн үрээ айрагдулсан танд нийт наадамчдын өмнөөс баяр хүргэе?
-Баярлалаа. Энэ жил улсын баяр наадам зохион байгуулалт сайтай, дэгтэй сайхан боллоо. Эрлийз, монголоор нь ялгаж уралдуулсанд хөдөөгийн хөх уяачид бид баяртай байна.
Миний хувьд өмнө нь 1998, 1999 онд улсын баяр наадамд морьд мордуулсан ч хараахан амжилт гаргаж чадаагүй.
- 1998, 1999 он гэдэг чинь Яармагийн дэнжид уралддаг байсан үе. Тэр үеийн наадмыг одоогийнхтой харьцуулахад давуу болоод дутагдалтай тал нь юу байна?
- Талбай, зам засалт гэх мэт наадмын бэлтгэл ажил болоод зохион байгуулалт сайн хийгддэг болжээ. Тэр үед бүх зүйл нь байгаагаараа, монгол маягаараа л наадчихдаг байлаа.
- Тэр үед монгол, эрлийз холиод уралдуулчихвий гэсэн айдас бол байгаагүй байх, тиймээ?
-Тийм шүү. Одоо бол монгол, эрлийзээр ялгах асуудал их хүнд байна. Зайг нь жаахан холтгоод хольж уралдуулбал яадаг юм бол гэсэн бодол ч төрж л байна.
- Та ямар мэргэжилтэй билээ?
-Зоотехникч.
- Ер нь эрлийз монгол адууг ялгах буюу үүлдэрлэг байдлыг тогтооход гол ажиглах ёстой зүйл нь юу юм бол?
-Шанаа, хошуу хоншоор, аман хүзүү эд нар бол шал өөр. Гэхдээ монголжчихсон шинэ цагийн монгол адуу гэж байна. Энэ бол монгол эхийнхээ талыг давамгай барьсан шинжүүдтэй учраас монгол адуунаас ялгарах юм байхгүй. Гадаад үзэмжээр нь ялгах ямар ч арга байхгүй. Ерөнхийдөө ихэнх хурдан адуу бол эцгийнхээ хурдыг, эхийнхээ бие галбирыг авчихсан байдаг юм. Энэ ч утгаараа манайхан одоогоор бүрэн дүүрэн ялгалт хийж чадахгүй байна л даа.
- Шүдлэн наснаас хамгийн олон буюу 198 үрээ хасагдсан. Энэ дунд олон монгол адуу хасагдчихлаа гэсэн яриа гарч байна. Та ингэхэд хэдэн насны адуутай төрийн наадмаа зорьж ирсэн бэ?
-Би ганц л шүдлэн үрээтэй ирсэн. Энэ даага, шүдлэнгүүдийн ялгарах шинж нь их тодорхой л доо. Тиймээс ч сайн ялгагдаж байгаа хэрэг. Мөн шүдлэнг сайн ялгачихсаны дараа хязааланг ялгахад хялбар болчихож байгаа юм. Харин даага, соёолонгийн хувьд уяачид өөрсдийн хүслээр эрлийзүүдээ мордуулалгүй үлдээх тохиолдол олон гарсан.
- Хамгийн гол нь сэрвээний өндөр ч юмуу. Ямар нэгэн үзүүлэлт заагаад уралдуулчихъя гэхээр адуугаа сайжруулж, эрлийз адуутай болж амжаагүй хөдөөний уяачид уралдах боломжгүй болно гэсэн тайлбар хийдэг л дээ. Та орон нутагт морио уяж байгаа хүн. Бодит байдлыг хамгийн сайн мэдэж байгаа байх?
-Хөдөөгүүр бол адууныхаа цусыг сайжруулж, эрлийзжүүлэх ажил эхлэл төдий л байна даа. Харин нэлээд сайн хольчихсон хүмүүс бол Улаанбаатар хотыг тойроод л амьдарч байна. Хөдөөгийн уяачдаас дан адуугаар дагначихсан, адууныхаа цусыг сайжруулаад, эрлийзжүүлчихсэн хүн ганц, хоёр л байгаа. Гэхдээ гурав, дөрвөн жил ялгаж байгаад аяндаа ялгаж чадахаа болих байх. Учир нь, монгол талаа давамгай барьчихсан адуунууд олширч байна. Одоо ч гэсэн намхан биетэй, монгол адуу шиг гадаад төрхтэй хэрнээ эрлийз цустай адуунууд хурдалж л байна шүү дээ. Тийм адуунууд явах км-ийг нь уртасгасан ч адилхан л уралдана. Энэ ч утгаараа ялгалтын асуудал тун удахгүй сонин биш болно доо.
- Дундговь бол улсын баяр наадамд сүүлийн жилүүдэд давамгай амжилт үзүүлж байгаа аймаг. Энэ нь Дундговийн адуу эртнээсээ чанаржуу, тэр чанараа одоо ч алдаагүй хийгээд уяачид нь ч өндөр мэдлэг мэдрэмжтэй байгааг илтгэж байна. Ингэхэд танай адуунд өвөг дээдсээс өвлөгдөж ирсэн унаган адуунууд голчилж байна уу, эсвэл авмал адуунууд зонхилж байна уу?
-Өвөг дээдэс маань морь дагнан уяж байгаагүй ээ. Миний үеэс л эхэлж уяж байна. Хүүхдүүд маань зүүн, баруун, төвийн бүсээс олон адуу авч ирсэн. Миний хувьд мэргэжлийн үүднээс энийг ямар гүүтэй нийлүүлбэл хурдан адуу гарах вэ гэх мэтийг зохицуулах ажлаа хариуцаад л явдаг юм. Манай аймгийн хувьд эртнээсээ л адуу сайтай, одоо ч тэр сайхан хурдан буянгуудын удам тасраагүй үргэлжилж байна. Говийнхон их ажилсаг хүмүүс байдаг юм. Тэр ч утгаараа мориндоо, мориныхоо ажилд түлхүү анхаардаг, сайн хөдөлмөрлөдөг учраас улсын хэмжээний уралдаануудад тогтмол амжилт үзүүлж байгаа болов уу гэж боддог.
- Та хэдий үеэс өөрийн нэртэй морьдоо наадамд мордуулж эхэлсэн бэ?
-Би төрд алба хашиж байгаад 2004 оноос ажлаа жаахан хөнгөлөөд, орон нутагт өөрийнхөө нэр дээр морьд уралдуулж эхэлсэн юм.
- Сум, аймгийн баяр наадмын нийт хичнээн айраг, түрүүтэй вэ?
-Би аймаг, улсын чанартай наадмаас 12 айраг, нэг түрүүтэй. Гурван жилийн өмнө аймгийн Алдарт уяач цол хүртсэн.
- Үүнээс өмнө улсын чанартай уралдаанд морь айрагдуулж байв уу?
-Тийм. Бүсийн уралдаануудаас гурван ч айраг хүртсэн. Тодруулбал, Өвөрхангай аймгийн хангайн бүсийн уралдаанаас хоёр айраг хүртэж байлаа. Мөн 2012 онд билүү дээ, Морины шүтээний ойн наадамд Өсгий цагаан хул морь айрагдуулсан. Мөн “Говьшанхын хурд 2015”-д өсгийн цагаан хээр даага айргийн таваар давхисан. Өвөрхангайд би дандаа их насны мориор л айраг, түрүү хүртээд байдаг юм.
- Энэ жил аль бүсийн уралдаанд морьд мордуулав?
-Говийн бүсийн уралдаанд шүдлэн үрээ аман хүзүүдлээ. Бусад эрлийз, монголууд нь бүгд айргаас мултарсан.
Баярлалаа, сайхан наадаарай.
А.Тэлмэн
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
9 цагийн өмнө Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дунд насанд эхни…
-
Мягмар, 20:30 минут МОНГОЛ УЛСЫН АЛТАН АЗАРГАНУУД
-
Мягмар, 17:03 минут Уяач Р.Төрмөнх: Буурал азарга минь олон жил намайг…
-
Мягмар, 16:13 минут Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан шүдлэнгүүд
-
Ням, 19:13 минут Аймгийн Алдарт уяач У.Хэрлэн: Жавхлант шаргын наад…
-
3-р сарын 23 -нд Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд эхни…
-
3-р сарын 20 -нд Аймгийн Алдарт уяач Д.Лхагвасүрэн: Нутгийн адууны …
-
3-р сарын 20 -нд Говийн бүсийн уралдаанд эхний аравт хурдалсан хяза…
-
3-р сарын 20 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ү.Бямбажав: 1997 оны наадамд м…
-
3-р сарын 20 -нд Мөнхийн Данзанням сан байгуулагджээ
-
3-р сарын 20 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №110: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Д.МӨН…
-
3-р сарын 14 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.НАРАНБАЯР: Ухаан орохын адууны…
-
3-р сарын 10 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан соёолонгууд
-
3-р сарын 06 -нд Уяач Г.ЛХАГВА-ОЧИР: Сумын 90 жилийн ойн наадам хам…
-
3-р сарын 05 -нд Дундговь аймгаас 24 Алдарт уяач цолтон шинээр төрл…
-
3-р сарын 05 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №109 : АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Ө.ГА…
-
3-р сарын 04 -нд АХ-ын 100, 101 жилийн ойд 11-20-д хурдалсан дааган…
-
3-р сарын 02 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ё.Төгсмандах: 2012 он миний ам…
-
3-р сарын 02 -нд Луусынхан хоёр дахь удаагаа улсын шилдгээр шалгарч…
-
3-р сарын 02 -нд Зургаан Тод манлай, хоёр Манлай, 13 Алдарт уяач цо…
-
3-р сарын 01 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №108: МУ-ЫН АЛДАРТ УЯАЧ М.ЦЭРЭН…
-
2023 оны 2-р сарын 18 -нд Хэн ямар цол хүртэх вэ?
-
2023 оны 2-р сарын 16 -нд Төрийн шагнал хүртжээ
-
2023 оны 2-р сарын 15 -нд “Алдартуудаа алдаршуулъя” арга хэмжээнээс...
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Сумын Алдарт уяач Н.БАЯРАА: Цэргээс халагдаж ирээд…
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ж.Лхагва: Хяргас сумын ойд ган…
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан их насны морьд
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Хэнтий аймгийн шинэхэн Алдартуудтай танилцана уу?
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №107: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Ц.ЭРД…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан шүдлэнг…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №106: НИЙСЛЭЛИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Б.…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд УРАЛДААНЧ Ц.ПҮРЭВБААТАР: ҮНЭНДЭЭ ТҮРҮҮЛЧИХНЭ ГЭЖ Б…
-
2023 оны 1-р сарын 23 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
2023 оны 1-р сарын 20 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №105: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Г.ЭНХ…
-
2023 оны 1-р сарын 20 -нд УРАЛДААНЧ П.МЯГМАРСҮРЭН: ЗУРГААН ЖИЛ ХУРДАН МОРЬ У…
-
2023 оны 1-р сарын 12 -нд Төвийн бүсийн уралдааны нэгдсэн цуваа
-
2023 оны 1-р сарын 12 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №104 :УЯАЧ Г.ДАВААДАЛАЙ
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан хязаала…
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд ХУРДАН МОРЬ ЦОЛЛООЧ, МОРЬ ТАЙЛБАРЛАГЧ Л.БЯМБАЦОГТ:…
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд Өвөрхангайд болсон хангайн бүсийн уралдааны нэгдсэ…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага насанд эхний 10-т хурд…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд Өвөрхангайн бүсийн сонгомол бага насны ангилалд эх…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд УРАЛДААНЧ Т.ЭНГҮҮН: УЛСЫН НААДАМД МОРЬ УНАХ НЬ ГОЁ…
-
2022 оны 12-р сарын 21 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан соёолон…
-
2022 оны 12-р сарын 21 -нд Хөвсгөлийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан дааганууд
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №103: УЛСЫН АЛДАРТ УЯАЧ Д.ЭНХСҮ…
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд УРАЛДААНЧ А.УУГАНБААТАР: САЛХИ ТАТУУЛАН ДАВХИХ ГОЁ…
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд Хөвсгөл аймгийн шилдэг хүлгүүд
-
2022 оны 12-р сарын 15 -нд Зүүн бүсийн сонгомол дунд насанд эхний 10-т хурдал…
-
2022 оны 12-р сарын 15 -нд Хөвсгөл аймгийн шилдэг уяачид тодорчээ
-
Мягмар, 20:30 минут МОНГОЛ УЛСЫН АЛТАН АЗАРГАНУУД
-
Мягмар, 16:13 минут Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан шүдлэнгүүд
-
Мягмар, 17:03 минут Уяач Р.Төрмөнх: Буурал азарга минь олон жил намайг…
-
Ням, 19:13 минут Аймгийн Алдарт уяач У.Хэрлэн: Жавхлант шаргын наад…
-
9 цагийн өмнө Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дунд насанд эхни…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна