Уяач Б.Батхаан: Монгол адуугаа хөгжүүлэх, генийг нь хадгалж үлдэх түүхэн цаг үе бидний өмнө ирээд байна

-Монгол түмний уламжлалт их баяр цэнгэлийн хурдан морины уралдаанд таны шүдлэн үрээ түрүү магнайд хурдалж, торгон жолоо өргүүллээ. Баяр хүргэе.
-Өмнийн их говиос төрийн наадмаа зорин ирж, одтой сайхан наадсандаа их баяртай байна. Юуны өмнө нийт говьчууддаа болон морь сонирхогч, уяачдадаа уламжлалт их баяр наадмын мэнд дэвшүүлье. Миний хувьд Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын харьяат, аймгийн Алдарт уяач Наранцэцэгийн Алдаржаргалын хурдан хүлгүүдийн уяа сойлгыг тааруулдаг юм. Манай уяа улсын баяр наадамд тав дахь жилдээ оролцож, анхны түрүүгээ шарга үрээгээр эхлүүлж байна. Энэ шарга үрээ маань өнгөрсөн жил даагандаа говийн бүсийн уралдаанд дөрөвлөж байсан юм. Миний хувьд нас залуу байна. Багаасаа хурдан морь унаж өссөн болохоор моринд их дуртай. Уяачийн хувьд одоо л дөнгөж эхэлж байна даа.

- Та энэ жил өөрийн нэр дээр морьд мордуулав уу?
-Өөрийн нэр дээр улсын баяр наадамд морьд мордуулж байгаагүй ээ. Сумын болон жижиг наадмуудад л өөрийн нэр дээрх морьдоо мордуулдаг юм.
- Энэ жил хэдэн насны адууны уяа сойлгыг тааруулж, хэдийг нь төрийн наадамд мордуулав?
-Галын хэмжээнд азарга, шүдлэн, даага, их насны дөрвөн хүлэгтэй ирсэн. Бусад нь 10 дотор л хурдаллаа. Харин миний хувьд ганц шүдлэнтэй л ирсэн.
-Энэ жилийн баяр наадмын онцлох сэдэв нь яах аргагүй эрлийз, монгол адууны ялгалт. Шүдлэн насны уралдаанд л гэхэд 254 үрээ бүртгүүлсэнээс 59 нь л гарааны зурхайгаас эргэлээ. Энэ үйл явцын тухайд та ямар сэтгэгдэлтэй байгаа вэ?
-Би үүнийг зөв зүйтэй алхам хэмээн харж байгаа. Тодруулбал, нэгд, залуу уяачдад монгол адуугаа уях, монгол адуугаараа наадах санаа сэдлийг өгч байна. Хоёрт, энэ жилийн улсын баяр наадамд эрлийз морьдоо хасуулж сургамж авсан уяачид дараа дараагийн уралдаануудад энэ шийдвэрийг дагаж, дүрэм журмынхаа дагуу уралдана. Хамгийн гол нь зөвхөн монгол адуугаараа нааддаг залуучууд айраг, түрүү хүртэж, хөдөлмөрийнхөө үр шимийг хүртэх боломж нээгдэж байна. Ер нь зөвхөн монгол адуугаа хөгжүүлэх, генийг нь хадгалж үлдэх түүхэн цаг үе бидний өмнө ирээд байна гэж харж байгаа.

- Та морь уях эрдмийг өвөг дээдсээсээ уламжилж авсан уу, эсвэл...?
-Монголчууд бид эрт дээр үеэс мал аж ахуйгаа эрхэлж, морьдоо уяж, хурд хүчийг сорин хийморио сэргээж, сэтгэл баясгаж ирсэн сайхан уламжлалтай ард түмэн. Энэ  ч утгаараа хамгийн дээд заяа бол Малчин заяа хэмээн дээдэлсээр ирсэн билээ. Миний аав, өвөө хоёр ч мөн адил нутаг орондоо хүлээн зөвшөөрөгдсөн сайн уяачид байсан. Манай ах Наранцэцэгийн Амгалан, Наранцэцэгийн Алдаржаргал нар маань одоо морь уяандаа түлхүү анхаарч, нутаг орон, аав ээжийнхээ нэрийг дуурсгаад явж байна.
- Энэ хоёр хүн таны төрсөн ах нар юм уу?
-Үгүй ээ, миний нагац ах нар.
- Н.Амгалан ахын хувьд одоо улсын Алдарт уяач цолны болзолд нэлээд дөхчихөж байгаа байхаа. Бүсийн уралдаануудаас айраг, түрүү нэлээд хүртлээ?
-Тийм. Сая их насны морь гуравласанаар улсын Алдарт уяач цолны болзол хангалаа.
- Улс, бүсийн наадмаас айраг, түрүү нэг нэгийг хүртчихлээ. Сайхан эхлэл байна? Наадмын, бүсийн наадмын нэг түрүү, нэг айрагтай гэж ойлголоо.
-Тиймээ. Өчигдөр бас шарга үрээ маань Дундговьд аман хүзүүдлээ. Наадам дэлгэр сайхан болж байна аа.
- Цаашид амжилтын буухиа тасралгүй, жил бүр одтой сайхан наадах болтугай.

А.Тэлмэн