МУ-ын Алдарт уяач П.Алтансүх: Цол гардуулахаар зарлиг уншиж байхад Сөнгө зээрд маань нүдэнд харагдаад байсан

2017 оны 5-р сарын 30 -нд

Говь-Алтай аймгийн Баян-Уул сумын уугуул, МУ-ын Алдарт уяач Пүрэвдоржийн Алтансүхтэй хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Дээдсийнхээ үйл хэргийг үргэлжлүүлэн удам залган уяа эвлүүлж буй эрхмүүдийн нэг нь та. Таны аавыг нутаг орондоо нэртэй уяач гэх юм билээ?
-Тиймээ, миний өвөө, аав, авга нар цөм нутаг орондоо нэртэй уяачид. Аав маань нэгдлийн тэмээ олон жил хариулсан. Сум, багийн Засаг дарга нарын тэмээг хариулж байсан хүн. Дарив сумын 60 билүү 70 жилийн ойгоор манай аавын унаган бор морь түрүүлж, сумандаа анхны мотоциклийн байг авч байлаа.Тухайн үед морины байнд мотоцикль өгнө гэдэг ховор. Анхных бараг тэр болж байсан байх. Тэгэхэд аавын бага наснаасаа сумандаа айрагдсан бор морь түрүүлж шуугиулж байлаа. Тэрнээс хойш бор морь сумынхаа баяр наадамд нэлээд хэд айрагдаж түрүүлсэн байх. Ах халтар морь нь ч бас хурдалж байсан. Ер нь манайхны адуу хурдан шүү.
-Та хурдан морь унаж байсан нь дамжиггүй. Хэдэн жил наадам “үймүүлсэн” бэ?
-Би зургаа хүрээд л хурдан морь унаж сумандаа айрагдуулж эхэлсэн. Бие жижигтэй байсан болохоор 15,16 хүртлээ унасаан. Ер нь гайгүй унаач гэгддэг байсан шүү. Ямар ч байсан унасан морио айрагдуулчих гэж мэрийдэг л хүүхэд байлаа. Манай Баян-Уул дээр үеэсээ аймагтаа хурдаараа толгой цохидог сумдын нэг. Намайг багад тэр болгон аймаг явж уралддаггүй. Явсан нь айраг амсчихаад ирдэг байсан. Тэгэхээр манай сумын наадам ямар чансаатай болдог нь мэдрэгдэж байгаа биз.
-Хэний ямар морьдыг унаж хурдлуулж байв?
-Нагац ах, хамаатнуудынхаа морийг л голдуу унадаг байсан. Нацаг Наяа, Дампил Ааняа гээд ойрын хамаатан ахынхаа морийг нь унаж байсан. Мөн Хоохлой гээд ахынхаа морийг унадаг байлаа. Рэнцэндорж авгынхаа морийг ч мөн унаж л байсан.
-Уралдаанч үеийн хамгийн дурсамжтай наадмаасаа хуваалцаач?
-Аав эзгүй, мал туугаад явчихсан үеэр якутууд ирээд наадам хийхээр болсон тухай яриа гараад. Тэгээд ахтайгаа нийлж байгаад хоёр бор даага, их насны шарга морь уяж, өөрсдөө унаад уралдсан ахын унасан бор даага түрүүлээд, миний унасан бор даага аман хүзүүдэж, шарга морь маань таваар давхисан. Тэгэхэд хөгшчүүл “энэ хоёр хүү даагануудаа их эвтэйхэн болгочихсон байсан юм” гэж байсан. /инээв/
-Аав нь ирээд хоёр хүүгээрээ их бахархсан байх даа?
-Маш их баярласаан. Аавыгаа тэгж их баярлуулсан тэр наадам их сайхан санагддаг юм.
-Шаггүй уяач байж. Харин эмнэг хангалд хэр эрэмгий байсан бэ?
-Тэр хавийнхаа эмнэг, догшныг ер нь сургачихдаг байсан шүү.
-Хэдэн настайгаасаа эхлээд морь уясан юм бэ?
-1997 оноос цэрэгт явж ирээд л морь уясан даа. Наашаа иртлээ овооны наадам, багийн өдөрлөг зэрэгт уясан морио түрүүлгэж, айрагдуулчихдаг л байсан.
-Хэдэн онд хот руу ирсэн юм бэ?
-2002 онд наашаа ирсэн. Би Ховд аймгийн Булган суманд алба хаасан. Намайг цэрэгт явсан жил манай аймгийн Дэлгэр суманд даншиг наадам болж аав маань очиж оролцсон байсан.
-Ах дүү Тод манлайгуудтай үеэлүүд. Тэд танд хот руу ирэх санал тавьсан уу?
-Аав нь санал болгосон л доо. Би хавар дөрвөн сард хонь хариулахаар анх ирсэн юм. Тэгээд хонинд унадаг морио уяад уралдуултал дуулчихсан юмуу нэг өдөр намайг хувцсаа аваад хүрээд ир. Наадам үзье гэсэн. Тэгээд л би хувцсаа авч очоод наадам үзэнгээ Сандуйжав гуайнд ирсэн. Гурван жил Тод манлайд туслан морь мал тэжээх зэрэг бүхий л ажлыг хийж суралцаж байгаад ах нар бие даах шийдвэр гаргасан.
-Бүх зүйл таны толгойн дээр ирэх нь байна шүү дээ?
-Жагаа гээд бас нэг залуу байсан. Эхний нэг хоёр жил Жагаа гол ажлыг нугалдаг байсан. Тэгээд би 2007, 2008 оноос хойш өөрөө гардан уяж байгаа. Хоёр ах маань сайн адуу цуглуулж, удам угшлыг нь сайжруулчихсан учраас надад харьцангуй амар байсан.Уяачид ярьдаг шүү дээ. Сайн адуу уяж байж сайн уяач болдог гэж.
-Тэр ч тийм шүү. Төрийн наадмын хишгийг анх хэзээ хүртэж байсан бэ?
-Хамгийн анх Шилбэт хар азаргаа дааганд нь аман хүзүүнд хурдлуулж байсан. Сунгаанд хурдан байсан болохоор хүмүүс түрүүлчих байхаа гэж байсан юм. Тэрний дараа жил манай галынхан Ламын Гэгээний ойгоос гурван түрүү хүртэн их сайхан наадацгаасан.
-Таны улсын цолны тодорхойлолтонд Сөнгө зээрдийн амжилт орсон байдаг юм билээ?
-Тиймээ. Сөнгө зээрд болон Жамъяны халиун азарганы амжилт над дээр явдаг. Би Сөнгийг дааганаас нь хойш гардан уяж байгаа. Мөн Сүүн шарга, хамар цагаан хоёрыг шүдлэнгээс нь хойш уяж байна. Сөнгө шүдлэндээ улсын наадамд еслөөд, Алтан-Овооны тахилга наадамд гурвалсан. Дараа жил нь хязаалан үрээ улсад дөрвөөр давхичихаад Баянхонгорын даншигт очсон юм. Сая улсын Алдарт уяач болдог манай найз Хэрлэн, Лүн сумын харьяат МУ-ыг Алдарт уяач Жамъяндорж гуай хоёр манайхтай ойрхон буучихсан. Бид ярилцаад сууж байсан Жамъяндорж гуай хээр соёолонг харчихаад “сайхан болчихжээ” гэсэн. Надад бас тэгж санагдаад байсан л даа. Улсад арваар давхичихаад очсон байсан юм. Тэгээд соёолон явсан хээр маань түрүүлсэн. Дараа нь Сөнгө маань мордож бас түрүүлсэн.
-Сөнгөдөө арай илүү юу үгүй юу? Хандлагын хувьд...?
-Улсын Алдарт уяач цолоо авах гээд төрийн ордонд зарлиг сонсож байхад хамгийн түрүүнд нутаг ус, аав ээж, хань ижил, хоёр ах, тэгээд Сөнгө зээрд маань бодогдож байна лээ. /инээв/ Сайхан хүлгийнхээ буянаар цолонд хүрлээ дээ гээд.
-Олонтаа түрүүлж, айрагдуулан баярлуулж байсан байх. Тэдгээрээс хамгийн илүүтэй догдлуулсан нь хэдэн оны ямар наадам бэ?
-2012 онд Хүйн долоон худагт болсон төвийн бүсийн уралдаан л байна даа. Да лам Цэрэнчимэдийн мэндэлсний 140 жилийн ой төвийн бүсийн уралдааны эрлийз дээд насанд түрүүлсэн шүү дээ. Хүүхэд нь татаад байхад л тарлаад байсан. Бараг гуядаагүй шахуу ирсэн гэж дараа нь хүүхэд нь ярьж байсан.
-Та түүнийг нь аль эрт нүдэндээ зурагласан байсан байлгүй. Морь эзэн хоёр уралдах өглөө нь нүдээрээ ярилцдаг гэдэг шүү дээ?
-Дотроо “зээрд азарга ч аятайхан байна даа” гэж бодсоноос гаргаж хэлээгүй ээ. Харин Бандгаа Тод манлай харчихаад “Сөнгө ч өнөөдөр гоё байна даа” гэж байсан юм. Сөнгийн хувьд гол нь хүч тамирыг нь тааруулчихвал болчихдог юм.
-Өнөөдөр энэ морь тэгж давхинаа гэж хэлж байсан удаатай юу?
-Гаргаад хэлчихэж чаддаггүй юмаа. Дотроо бодоод залбираад л мордуулдаг.
-Ингэхэд Алдартын нэртэй морьд хэрхэн давхиж байна вэ?
-Мордуулж л байгаа. Гэхдээ одоогоор улс, бүсийн наадамд айрагдчихаагүй л байна. Ямар ч байсан сайн азарга, сайн гүүтэй болохоор хурд төрөх байх гэж итгэдэг. Ганбаа ах надад шинэ цагийн азарга бэлэглэсэн. Түүнийхээ төлийг горьдож байгаа.
-Тод манлайгуудын улс, бүсийн наадамд түрүүлж, айрагдсан 20-иод азарга бий. Тэдгээрийн төлүүд ер нь бий биз?
-Асгат саарлын төл бий. Ер нь ихэнх азаргануудад нь гүүтэй л дээ. Унах хүүхдээс болоод тэр болгон өөрийнхөө хэдийг уяж чадахгүй байнаа. Заримыг нь ах дүү нартаа өгөхийн. Нөгөө хэд нь очоод орон нутагтаа давхиад л байгаа дуулдана лээ.
-Ихэр хөвгүүдтэй гэсэн. Тэд моринд томдчихсон уу?
-Манайх нэг охин, хоёр хүүтэй. Ихрүүд маань одоо наймдугаар ангид сурдаг. Багадаа хурдан морь унаж байсаан. Одоо бол морины ажилд тусалж байна.
-Нутаг руугаа явж байна уу?
-Явнаа, явалгүй яахав. Өнгөрсөн зун баруун бүсийн уралдаанаар очоод ирсэн. Ганбаа ахын хүрэн хязаалан аман хүзүүдэж, Жамъян ахын саарал шүдлэн дөрвөлсөн шүү дээ. Зуны бүсийн уралдааны үеэр аймгийн МСУХ-ноос бүх улсын цолтнууддаа хүндэтгэл үзүүлж Баян-Уул сумын уяачдын холбоо бид гуравт эмээлтэй, хазаартай морь бэлэглэсэн. Ер нь нутагтаа очих сайхан шүү. Хүн болгон “Алдарт дээшээ” гээд хүндэтгээд л...
-Асууж зөвлөх зүйл бишгүй гардаг байлгүй?
-Асуунаа. Утсаар яриад ингээд байна, тэгээд байна яахав гээд асуудаг. Би өөрийнхөө мэдэх хэмжээнд зөвлөнө.
-Говь-Алтай аймагт анх удаа Засгийн газрын тогтоолт хаврын бүсийн уралдаан боллоо. Оролцсон уу?
-Оролцсоон. Хээр азарга эрлийз дээд насанд түрүүлсэн.
- Ингэхэд та эцэг эхээс хэдүүлээ вэ? Танаас бусад нь морь уях уу?
-Бид эцэг эхээс долуулаа. Дөрвөн банди, гурван охин. Дөрвөн банди нь дөрвүүлээ л морь уядаг. Хамгийн бага дүү хотод байна. Бусад нь хөдөө морь уядаг сумын Алдарт уяачид. Манай хүргэн бас морь уяна.
-Тод манлайгууд зөвхөн Монголдоо бус хилийн чанадад нааддаг. Та Монгол Бямбаагийн уралдааныг дэргэдээс нь үзсэн үү?
-Би Хонконгод болсон уралдааныг үзсэн. Гоё юм байна лээ. Хоёр ахынхаа буянаар, хурдан хүлгүүдийнхээ ачаар Монголынх бараг бүх аймгуудаар явсан байх. Одоогоор Хөвсгөл, Увс, Ховд, Баян-Өлгийд л очоогүй байна.
-Уяач хүнд байх хамгийн гол чанар юу вэ? Таныхаар...?
-Хамгийн гол нь адуугаа зөв таньж, зөв эдлэх хэрэгтэй. Тэгээд хүч тамирыг нь тохируулж, хөл гарыг нь гамнаж уралдах хэрэгтэй.
-Алдарт үг цөөтэй хүн байна шүү. Ярилцлагаа таны хамгийн сайхан наадмын дурсамжаар өндөрлөе?
-Бүх наадам сайхан. Тэр дотроос морь түрүүлж, айрагдсан наадам илүү сайхан. Тэдгээрээс онцлоод яривал 2012 оны Өмнөговийн хаврын бүсийн уралдаан юмуу даа. Бид бөөндөө морь дагасан юм. Тэгсэн шарга морь аман хүзүүнд, халтар морь 17,18 дээр яваад байдаг. Халтар морио хэсэг дагаж байгаад Ганбаа ах айрагдахааргүй боллоо. Шарга морь луугаа явъя гэсэн. Тэгээд урагшилсан халтар морь араас хүрч ирээд хоёулаа айрагдсан. Тэр наадам л их сайхан санагддаг даа.
-Ийм бахдалт наадмууд олон байх болтугай. Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Хурдан хүлгийн босоо цагаан хийморьт ивээгдэж ах нарынхаа цолонд хүрээрэй.
-За баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Говь-Алтай аймгийн тусгай дугаар
-Дээдсийнхээ үйл хэргийг үргэлжлүүлэн удам залган уяа эвлүүлж буй эрхмүүдийн нэг нь та. Таны аавыг нутаг орондоо нэртэй уяач гэх юм билээ?
-Тиймээ, миний өвөө, аав, авга нар цөм нутаг орондоо нэртэй уяачид. Аав маань нэгдлийн тэмээ олон жил хариулсан. Сум, багийн Засаг дарга нарын тэмээг хариулж байсан хүн. Дарив сумын 60 билүү 70 жилийн ойгоор манай аавын унаган бор морь түрүүлж, сумандаа анхны мотоциклийн байг авч байлаа.Тухайн үед морины байнд мотоцикль өгнө гэдэг ховор. Анхных бараг тэр болж байсан байх. Тэгэхэд аавын бага наснаасаа сумандаа айрагдсан бор морь түрүүлж шуугиулж байлаа. Тэрнээс хойш бор морь сумынхаа баяр наадамд нэлээд хэд айрагдаж түрүүлсэн байх. Ах халтар морь нь ч бас хурдалж байсан. Ер нь манайхны адуу хурдан шүү.
-Та хурдан морь унаж байсан нь дамжиггүй. Хэдэн жил наадам “үймүүлсэн” бэ?
-Би зургаа хүрээд л хурдан морь унаж сумандаа айрагдуулж эхэлсэн. Бие жижигтэй байсан болохоор 15,16 хүртлээ унасаан. Ер нь гайгүй унаач гэгддэг байсан шүү. Ямар ч байсан унасан морио айрагдуулчих гэж мэрийдэг л хүүхэд байлаа. Манай Баян-Уул дээр үеэсээ аймагтаа хурдаараа толгой цохидог сумдын нэг. Намайг багад тэр болгон аймаг явж уралддаггүй. Явсан нь айраг амсчихаад ирдэг байсан. Тэгэхээр манай сумын наадам ямар чансаатай болдог нь мэдрэгдэж байгаа биз.
-Хэний ямар морьдыг унаж хурдлуулж байв?
-Нагац ах, хамаатнуудынхаа морийг л голдуу унадаг байсан. Нацаг Наяа, Дампил Ааняа гээд ойрын хамаатан ахынхаа морийг нь унаж байсан. Мөн Хоохлой гээд ахынхаа морийг унадаг байлаа. Рэнцэндорж авгынхаа морийг ч мөн унаж л байсан.
-Уралдаанч үеийн хамгийн дурсамжтай наадмаасаа хуваалцаач?
-Аав эзгүй, мал туугаад явчихсан үеэр якутууд ирээд наадам хийхээр болсон тухай яриа гараад. Тэгээд ахтайгаа нийлж байгаад хоёр бор даага, их насны шарга морь уяж, өөрсдөө унаад уралдсан ахын унасан бор даага түрүүлээд, миний унасан бор даага аман хүзүүдэж, шарга морь маань таваар давхисан. Тэгэхэд хөгшчүүл “энэ хоёр хүү даагануудаа их эвтэйхэн болгочихсон байсан юм” гэж байсан. /инээв/
-Аав нь ирээд хоёр хүүгээрээ их бахархсан байх даа?
-Маш их баярласаан. Аавыгаа тэгж их баярлуулсан тэр наадам их сайхан санагддаг юм.
-Шаггүй уяач байж. Харин эмнэг хангалд хэр эрэмгий байсан бэ?
-Тэр хавийнхаа эмнэг, догшныг ер нь сургачихдаг байсан шүү.
-Хэдэн настайгаасаа эхлээд морь уясан юм бэ?
-1997 оноос цэрэгт явж ирээд л морь уясан даа. Наашаа иртлээ овооны наадам, багийн өдөрлөг зэрэгт уясан морио түрүүлгэж, айрагдуулчихдаг л байсан.
-Хэдэн онд хот руу ирсэн юм бэ?
-2002 онд наашаа ирсэн. Би Ховд аймгийн Булган суманд алба хаасан. Намайг цэрэгт явсан жил манай аймгийн Дэлгэр суманд даншиг наадам болж аав маань очиж оролцсон байсан.
-Ах дүү Тод манлайгуудтай үеэлүүд. Тэд танд хот руу ирэх санал тавьсан уу?
-Аав нь санал болгосон л доо. Би хавар дөрвөн сард хонь хариулахаар анх ирсэн юм. Тэгээд хонинд унадаг морио уяад уралдуултал дуулчихсан юмуу нэг өдөр намайг хувцсаа аваад хүрээд ир. Наадам үзье гэсэн. Тэгээд л би хувцсаа авч очоод наадам үзэнгээ Сандуйжав гуайнд ирсэн. Гурван жил Тод манлайд туслан морь мал тэжээх зэрэг бүхий л ажлыг хийж суралцаж байгаад ах нар бие даах шийдвэр гаргасан.
-Бүх зүйл таны толгойн дээр ирэх нь байна шүү дээ?
-Жагаа гээд бас нэг залуу байсан. Эхний нэг хоёр жил Жагаа гол ажлыг нугалдаг байсан. Тэгээд би 2007, 2008 оноос хойш өөрөө гардан уяж байгаа. Хоёр ах маань сайн адуу цуглуулж, удам угшлыг нь сайжруулчихсан учраас надад харьцангуй амар байсан.Уяачид ярьдаг шүү дээ. Сайн адуу уяж байж сайн уяач болдог гэж.
-Тэр ч тийм шүү. Төрийн наадмын хишгийг анх хэзээ хүртэж байсан бэ?
-Хамгийн анх Шилбэт хар азаргаа дааганд нь аман хүзүүнд хурдлуулж байсан. Сунгаанд хурдан байсан болохоор хүмүүс түрүүлчих байхаа гэж байсан юм. Тэрний дараа жил манай галынхан Ламын Гэгээний ойгоос гурван түрүү хүртэн их сайхан наадацгаасан.
-Таны улсын цолны тодорхойлолтонд Сөнгө зээрдийн амжилт орсон байдаг юм билээ?
-Тиймээ. Сөнгө зээрд болон Жамъяны халиун азарганы амжилт над дээр явдаг. Би Сөнгийг дааганаас нь хойш гардан уяж байгаа. Мөн Сүүн шарга, хамар цагаан хоёрыг шүдлэнгээс нь хойш уяж байна. Сөнгө шүдлэндээ улсын наадамд еслөөд, Алтан-Овооны тахилга наадамд гурвалсан. Дараа жил нь хязаалан үрээ улсад дөрвөөр давхичихаад Баянхонгорын даншигт очсон юм. Сая улсын Алдарт уяач болдог манай найз Хэрлэн, Лүн сумын харьяат МУ-ыг Алдарт уяач Жамъяндорж гуай хоёр манайхтай ойрхон буучихсан. Бид ярилцаад сууж байсан Жамъяндорж гуай хээр соёолонг харчихаад “сайхан болчихжээ” гэсэн. Надад бас тэгж санагдаад байсан л даа. Улсад арваар давхичихаад очсон байсан юм. Тэгээд соёолон явсан хээр маань түрүүлсэн. Дараа нь Сөнгө маань мордож бас түрүүлсэн.
-Сөнгөдөө арай илүү юу үгүй юу? Хандлагын хувьд...?
-Улсын Алдарт уяач цолоо авах гээд төрийн ордонд зарлиг сонсож байхад хамгийн түрүүнд нутаг ус, аав ээж, хань ижил, хоёр ах, тэгээд Сөнгө зээрд маань бодогдож байна лээ. /инээв/ Сайхан хүлгийнхээ буянаар цолонд хүрлээ дээ гээд.
-Олонтаа түрүүлж, айрагдуулан баярлуулж байсан байх. Тэдгээрээс хамгийн илүүтэй догдлуулсан нь хэдэн оны ямар наадам бэ?
-2012 онд Хүйн долоон худагт болсон төвийн бүсийн уралдаан л байна даа. Да лам Цэрэнчимэдийн мэндэлсний 140 жилийн ой төвийн бүсийн уралдааны эрлийз дээд насанд түрүүлсэн шүү дээ. Хүүхэд нь татаад байхад л тарлаад байсан. Бараг гуядаагүй шахуу ирсэн гэж дараа нь хүүхэд нь ярьж байсан.
-Та түүнийг нь аль эрт нүдэндээ зурагласан байсан байлгүй. Морь эзэн хоёр уралдах өглөө нь нүдээрээ ярилцдаг гэдэг шүү дээ?
-Дотроо “зээрд азарга ч аятайхан байна даа” гэж бодсоноос гаргаж хэлээгүй ээ. Харин Бандгаа Тод манлай харчихаад “Сөнгө ч өнөөдөр гоё байна даа” гэж байсан юм. Сөнгийн хувьд гол нь хүч тамирыг нь тааруулчихвал болчихдог юм.
-Өнөөдөр энэ морь тэгж давхинаа гэж хэлж байсан удаатай юу?
-Гаргаад хэлчихэж чаддаггүй юмаа. Дотроо бодоод залбираад л мордуулдаг.
-Ингэхэд Алдартын нэртэй морьд хэрхэн давхиж байна вэ?
-Мордуулж л байгаа. Гэхдээ одоогоор улс, бүсийн наадамд айрагдчихаагүй л байна. Ямар ч байсан сайн азарга, сайн гүүтэй болохоор хурд төрөх байх гэж итгэдэг. Ганбаа ах надад шинэ цагийн азарга бэлэглэсэн. Түүнийхээ төлийг горьдож байгаа.
-Тод манлайгуудын улс, бүсийн наадамд түрүүлж, айрагдсан 20-иод азарга бий. Тэдгээрийн төлүүд ер нь бий биз?
-Асгат саарлын төл бий. Ер нь ихэнх азаргануудад нь гүүтэй л дээ. Унах хүүхдээс болоод тэр болгон өөрийнхөө хэдийг уяж чадахгүй байнаа. Заримыг нь ах дүү нартаа өгөхийн. Нөгөө хэд нь очоод орон нутагтаа давхиад л байгаа дуулдана лээ.
-Ихэр хөвгүүдтэй гэсэн. Тэд моринд томдчихсон уу?
-Манайх нэг охин, хоёр хүүтэй. Ихрүүд маань одоо наймдугаар ангид сурдаг. Багадаа хурдан морь унаж байсаан. Одоо бол морины ажилд тусалж байна.
-Нутаг руугаа явж байна уу?
-Явнаа, явалгүй яахав. Өнгөрсөн зун баруун бүсийн уралдаанаар очоод ирсэн. Ганбаа ахын хүрэн хязаалан аман хүзүүдэж, Жамъян ахын саарал шүдлэн дөрвөлсөн шүү дээ. Зуны бүсийн уралдааны үеэр аймгийн МСУХ-ноос бүх улсын цолтнууддаа хүндэтгэл үзүүлж Баян-Уул сумын уяачдын холбоо бид гуравт эмээлтэй, хазаартай морь бэлэглэсэн. Ер нь нутагтаа очих сайхан шүү. Хүн болгон “Алдарт дээшээ” гээд хүндэтгээд л...
-Асууж зөвлөх зүйл бишгүй гардаг байлгүй?
-Асуунаа. Утсаар яриад ингээд байна, тэгээд байна яахав гээд асуудаг. Би өөрийнхөө мэдэх хэмжээнд зөвлөнө.
-Говь-Алтай аймагт анх удаа Засгийн газрын тогтоолт хаврын бүсийн уралдаан боллоо. Оролцсон уу?
-Оролцсоон. Хээр азарга эрлийз дээд насанд түрүүлсэн.
- Ингэхэд та эцэг эхээс хэдүүлээ вэ? Танаас бусад нь морь уях уу?
-Бид эцэг эхээс долуулаа. Дөрвөн банди, гурван охин. Дөрвөн банди нь дөрвүүлээ л морь уядаг. Хамгийн бага дүү хотод байна. Бусад нь хөдөө морь уядаг сумын Алдарт уяачид. Манай хүргэн бас морь уяна.
-Тод манлайгууд зөвхөн Монголдоо бус хилийн чанадад нааддаг. Та Монгол Бямбаагийн уралдааныг дэргэдээс нь үзсэн үү?
-Би Хонконгод болсон уралдааныг үзсэн. Гоё юм байна лээ. Хоёр ахынхаа буянаар, хурдан хүлгүүдийнхээ ачаар Монголынх бараг бүх аймгуудаар явсан байх. Одоогоор Хөвсгөл, Увс, Ховд, Баян-Өлгийд л очоогүй байна.
-Уяач хүнд байх хамгийн гол чанар юу вэ? Таныхаар...?
-Хамгийн гол нь адуугаа зөв таньж, зөв эдлэх хэрэгтэй. Тэгээд хүч тамирыг нь тохируулж, хөл гарыг нь гамнаж уралдах хэрэгтэй.
-Алдарт үг цөөтэй хүн байна шүү. Ярилцлагаа таны хамгийн сайхан наадмын дурсамжаар өндөрлөе?
-Бүх наадам сайхан. Тэр дотроос морь түрүүлж, айрагдсан наадам илүү сайхан. Тэдгээрээс онцлоод яривал 2012 оны Өмнөговийн хаврын бүсийн уралдаан юмуу даа. Бид бөөндөө морь дагасан юм. Тэгсэн шарга морь аман хүзүүнд, халтар морь 17,18 дээр яваад байдаг. Халтар морио хэсэг дагаж байгаад Ганбаа ах айрагдахааргүй боллоо. Шарга морь луугаа явъя гэсэн. Тэгээд урагшилсан халтар морь араас хүрч ирээд хоёулаа айрагдсан. Тэр наадам л их сайхан санагддаг даа.
-Ийм бахдалт наадмууд олон байх болтугай. Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Хурдан хүлгийн босоо цагаан хийморьт ивээгдэж ах нарынхаа цолонд хүрээрэй.
-За баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Говь-Алтай аймгийн тусгай дугаар




0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
11 цагийн өмнө Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дунд насанд эхни…
-
Мягмар, 20:30 минут МОНГОЛ УЛСЫН АЛТАН АЗАРГАНУУД
-
Мягмар, 17:03 минут Уяач Р.Төрмөнх: Буурал азарга минь олон жил намайг…
-
Мягмар, 16:13 минут Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан шүдлэнгүүд
-
Ням, 19:13 минут Аймгийн Алдарт уяач У.Хэрлэн: Жавхлант шаргын наад…
-
3-р сарын 23 -нд Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд эхни…
-
3-р сарын 20 -нд Аймгийн Алдарт уяач Д.Лхагвасүрэн: Нутгийн адууны …
-
3-р сарын 20 -нд Говийн бүсийн уралдаанд эхний аравт хурдалсан хяза…
-
3-р сарын 20 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ү.Бямбажав: 1997 оны наадамд м…
-
3-р сарын 20 -нд Мөнхийн Данзанням сан байгуулагджээ
-
3-р сарын 20 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №110: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Д.МӨН…
-
3-р сарын 14 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.НАРАНБАЯР: Ухаан орохын адууны…
-
3-р сарын 10 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан соёолонгууд
-
3-р сарын 06 -нд Уяач Г.ЛХАГВА-ОЧИР: Сумын 90 жилийн ойн наадам хам…
-
3-р сарын 05 -нд Дундговь аймгаас 24 Алдарт уяач цолтон шинээр төрл…
-
3-р сарын 05 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №109 : АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Ө.ГА…
-
3-р сарын 04 -нд АХ-ын 100, 101 жилийн ойд 11-20-д хурдалсан дааган…
-
3-р сарын 02 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ё.Төгсмандах: 2012 он миний ам…
-
3-р сарын 02 -нд Луусынхан хоёр дахь удаагаа улсын шилдгээр шалгарч…
-
3-р сарын 02 -нд Зургаан Тод манлай, хоёр Манлай, 13 Алдарт уяач цо…
-
3-р сарын 01 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №108: МУ-ЫН АЛДАРТ УЯАЧ М.ЦЭРЭН…
-
2023 оны 2-р сарын 18 -нд Хэн ямар цол хүртэх вэ?
-
2023 оны 2-р сарын 16 -нд Төрийн шагнал хүртжээ
-
2023 оны 2-р сарын 15 -нд “Алдартуудаа алдаршуулъя” арга хэмжээнээс...
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Сумын Алдарт уяач Н.БАЯРАА: Цэргээс халагдаж ирээд…
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ж.Лхагва: Хяргас сумын ойд ган…
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан их насны морьд
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Хэнтий аймгийн шинэхэн Алдартуудтай танилцана уу?
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №107: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Ц.ЭРД…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан шүдлэнг…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №106: НИЙСЛЭЛИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Б.…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд УРАЛДААНЧ Ц.ПҮРЭВБААТАР: ҮНЭНДЭЭ ТҮРҮҮЛЧИХНЭ ГЭЖ Б…
-
2023 оны 1-р сарын 23 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
2023 оны 1-р сарын 20 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №105: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Г.ЭНХ…
-
2023 оны 1-р сарын 20 -нд УРАЛДААНЧ П.МЯГМАРСҮРЭН: ЗУРГААН ЖИЛ ХУРДАН МОРЬ У…
-
2023 оны 1-р сарын 12 -нд Төвийн бүсийн уралдааны нэгдсэн цуваа
-
2023 оны 1-р сарын 12 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №104 :УЯАЧ Г.ДАВААДАЛАЙ
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан хязаала…
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд ХУРДАН МОРЬ ЦОЛЛООЧ, МОРЬ ТАЙЛБАРЛАГЧ Л.БЯМБАЦОГТ:…
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд Өвөрхангайд болсон хангайн бүсийн уралдааны нэгдсэ…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага насанд эхний 10-т хурд…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд Өвөрхангайн бүсийн сонгомол бага насны ангилалд эх…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд УРАЛДААНЧ Т.ЭНГҮҮН: УЛСЫН НААДАМД МОРЬ УНАХ НЬ ГОЁ…
-
2022 оны 12-р сарын 21 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан соёолон…
-
2022 оны 12-р сарын 21 -нд Хөвсгөлийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан дааганууд
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №103: УЛСЫН АЛДАРТ УЯАЧ Д.ЭНХСҮ…
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд УРАЛДААНЧ А.УУГАНБААТАР: САЛХИ ТАТУУЛАН ДАВХИХ ГОЁ…
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд Хөвсгөл аймгийн шилдэг хүлгүүд
-
2022 оны 12-р сарын 15 -нд Зүүн бүсийн сонгомол дунд насанд эхний 10-т хурдал…
-
2022 оны 12-р сарын 15 -нд Хөвсгөл аймгийн шилдэг уяачид тодорчээ
-
Мягмар, 20:30 минут МОНГОЛ УЛСЫН АЛТАН АЗАРГАНУУД
-
Мягмар, 16:13 минут Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан шүдлэнгүүд
-
Мягмар, 17:03 минут Уяач Р.Төрмөнх: Буурал азарга минь олон жил намайг…
-
11 цагийн өмнө Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дунд насанд эхни…
-
Ням, 19:13 минут Аймгийн Алдарт уяач У.Хэрлэн: Жавхлант шаргын наад…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна