Сумын Алдарт уяач Ж.Батсүх: Чойрын нэг жилийн ойгоор хар даагаа аман хүзүүдүүлж, анхны айргаа авч байлаа

2017 оны 4-р сарын 18 -нд

Увс аймгийн Давст сумын уугуул, Говьсүмбэр аймгийн Шивээговь сумын харьяат, сумын Алдарт уяач Жамсрангийн Батсүхийн яриаг уншигч танаа хүргэж байна.
-Хэдий үеэс морь уяж байгаа билээ?
-Нутагт авга ах Нордог морь уядаг байсан юм. Харин аав айхтар уяж байгаагүй ээ. Би чинь Сүмбэр суманд сангийн аж ахуй гэж байхад ирж байлаа. Тэгэхэд зургаа, долоотой л байсан болов уу. Тэндээсээ Шивээг анх байгуулагдахад л шилжиж ирсэн. Анх 18-тай морь уяж эхэлж байлаа. Улмаар 1992 онд Чойр хот байгуулагдсаны нэг жилийн ойгоор хар даагаа аман хүзүүдүүлсэн нь анхны айраг байгаа юм.
-Хаанахын угшил гарвал даага уу?
-Сайн мэдэхгүй. Зүүнтээгээс Далангийн Ухнасүрэн гэж өвгөнийхөөс нэг шарга гүү ирсэн. Тэрний хойхно Дорлиг гуайн адуунд байсан энэ шарга гүүнээс хээр алаг гүү төрсөн. Энэ хээр алаг гүүнээс хар морь төрсөн юм. Энэ үед адуужиж эхэлж байлаа.
-Дааганаасаа хойш яаж давхисан бэ?
-Тэр үед наадам ч цөөхөн байлаа. Урд овооны наадамд хоёр түрүүлчихээд, Чойрын ойгоор аман хүзүүдсэн. Дараа жил нь шүдлэндээ аймагт очиж зургаад давхисан. Тэрнээс хойш хязааландаа сумын наадамд нэг түрүүлж, аймагт болсон нэг наадамд аман хүзүүдсэн. Харин соёолондоо суманд нэг айрагдсан. Мөн эх нэгтэй дүү нь болох зээрд алаг үрээ байсан. Аймагт хар шүдлэн зургаалж байхад дүү нь айргийн гурваар давхиж байлаа.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач болсон юм бэ?
-Долоо, найман айраг, түрүүний амжилтаараа ноднин сумын Алдарт уяач болсон. Үүнээс аймагт дөрөв оруулсан. Аймагт 1992 онд хар даагаа аман хүзүүдүүлж, 1993 онд шүдлэн зургаалж, хязаалан түрүүлгэж, сумандаа соёолон дөрөвлүүлсэн. Мөн аймагт шүдлэн түрүүлгэсэн. Өөр нэг хээр морь 2004 онд шүдлэндээ Баянталд түрүүлсэн. Хээр морийг дааганд нь сумынхаа Шоовон гэж хүнээс авч байсан юм. Түүнээс хойш хувийн шалтгаанаар морь уялгүй хэсэг завсарласан. Одоо ч хүүхдүүд томроод, морь унахгүй байгаа болохоор уях гэж айхтар хүчлэхгүй л байна.
-Уяач хүн наадмаас наадмын хооронд суралцдаг гэдэг. Танд сургамж үлдээсэн ямар наадам байна вэ?
-Анх удаа аймагт очиж наадах сургамжтай бөгөөд сайхан байсан. Түүнээс хойш долоон жил тасралтгүй уясан. Сүүлдээ ч ган гачигаас болоод наашаа цаашаа отроор явж, энд тэнд очиж уралдаж л байсан. Гэхдээ айхтар амжилт гаргасангүй. Орчин солигдоод тэгсэн болов уу. Би чинь урагшаа Дорноговь руу ч явсан. Бас зүүн хойгуур ч явлаа.
-Сүүлийн үеийн уяаны арга барилаас хэр суралцаж байна вэ?
-Манай сумынхан сүүлийн тав зургаан жил эрс сайжирч байна. Моринд орж байгаа залуус ч их болж байна. Адуугаа ч сайн сайжруулж байна. Адъяасүрэн гуайн адуунаас авч адуундаа цус сэлбэж байгаа уяачид олон байна. Түүнчлэн зүүн талаас Сүхбаатараас адуу авчирч байна. Өвөлдөө хэдэн адуугаа тэжээж байна. Энэ мэтээр дор бүрнээ л чадахаараа хичээн ажиллаж байна. Өнөөдөр манай сумын залууст нөмөр нөөлөг болсон уяач гэвэл Адъяасүрэн гуай л байна даа. Манай сум чинь гаднаас цугласан улс болохоор ахмад уяач бараг байхгүй. Ихэнх нь Дундговиос ирсэн улс байдаг юм.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Говьсүмбэр аймгийн тусгай дугаар
-Хэдий үеэс морь уяж байгаа билээ?
-Нутагт авга ах Нордог морь уядаг байсан юм. Харин аав айхтар уяж байгаагүй ээ. Би чинь Сүмбэр суманд сангийн аж ахуй гэж байхад ирж байлаа. Тэгэхэд зургаа, долоотой л байсан болов уу. Тэндээсээ Шивээг анх байгуулагдахад л шилжиж ирсэн. Анх 18-тай морь уяж эхэлж байлаа. Улмаар 1992 онд Чойр хот байгуулагдсаны нэг жилийн ойгоор хар даагаа аман хүзүүдүүлсэн нь анхны айраг байгаа юм.
-Хаанахын угшил гарвал даага уу?
-Сайн мэдэхгүй. Зүүнтээгээс Далангийн Ухнасүрэн гэж өвгөнийхөөс нэг шарга гүү ирсэн. Тэрний хойхно Дорлиг гуайн адуунд байсан энэ шарга гүүнээс хээр алаг гүү төрсөн. Энэ хээр алаг гүүнээс хар морь төрсөн юм. Энэ үед адуужиж эхэлж байлаа.
-Дааганаасаа хойш яаж давхисан бэ?
-Тэр үед наадам ч цөөхөн байлаа. Урд овооны наадамд хоёр түрүүлчихээд, Чойрын ойгоор аман хүзүүдсэн. Дараа жил нь шүдлэндээ аймагт очиж зургаад давхисан. Тэрнээс хойш хязааландаа сумын наадамд нэг түрүүлж, аймагт болсон нэг наадамд аман хүзүүдсэн. Харин соёолондоо суманд нэг айрагдсан. Мөн эх нэгтэй дүү нь болох зээрд алаг үрээ байсан. Аймагт хар шүдлэн зургаалж байхад дүү нь айргийн гурваар давхиж байлаа.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач болсон юм бэ?
-Долоо, найман айраг, түрүүний амжилтаараа ноднин сумын Алдарт уяач болсон. Үүнээс аймагт дөрөв оруулсан. Аймагт 1992 онд хар даагаа аман хүзүүдүүлж, 1993 онд шүдлэн зургаалж, хязаалан түрүүлгэж, сумандаа соёолон дөрөвлүүлсэн. Мөн аймагт шүдлэн түрүүлгэсэн. Өөр нэг хээр морь 2004 онд шүдлэндээ Баянталд түрүүлсэн. Хээр морийг дааганд нь сумынхаа Шоовон гэж хүнээс авч байсан юм. Түүнээс хойш хувийн шалтгаанаар морь уялгүй хэсэг завсарласан. Одоо ч хүүхдүүд томроод, морь унахгүй байгаа болохоор уях гэж айхтар хүчлэхгүй л байна.
-Уяач хүн наадмаас наадмын хооронд суралцдаг гэдэг. Танд сургамж үлдээсэн ямар наадам байна вэ?
-Анх удаа аймагт очиж наадах сургамжтай бөгөөд сайхан байсан. Түүнээс хойш долоон жил тасралтгүй уясан. Сүүлдээ ч ган гачигаас болоод наашаа цаашаа отроор явж, энд тэнд очиж уралдаж л байсан. Гэхдээ айхтар амжилт гаргасангүй. Орчин солигдоод тэгсэн болов уу. Би чинь урагшаа Дорноговь руу ч явсан. Бас зүүн хойгуур ч явлаа.
-Сүүлийн үеийн уяаны арга барилаас хэр суралцаж байна вэ?
-Манай сумынхан сүүлийн тав зургаан жил эрс сайжирч байна. Моринд орж байгаа залуус ч их болж байна. Адуугаа ч сайн сайжруулж байна. Адъяасүрэн гуайн адуунаас авч адуундаа цус сэлбэж байгаа уяачид олон байна. Түүнчлэн зүүн талаас Сүхбаатараас адуу авчирч байна. Өвөлдөө хэдэн адуугаа тэжээж байна. Энэ мэтээр дор бүрнээ л чадахаараа хичээн ажиллаж байна. Өнөөдөр манай сумын залууст нөмөр нөөлөг болсон уяач гэвэл Адъяасүрэн гуай л байна даа. Манай сум чинь гаднаас цугласан улс болохоор ахмад уяач бараг байхгүй. Ихэнх нь Дундговиос ирсэн улс байдаг юм.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Говьсүмбэр аймгийн тусгай дугаар


0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
5-р сарын 02 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Нямаа: Морь уясан эр хүний х…
-
5-р сарын 02 -нд Д.Цэнд-Аюуш Зандан хүрэн морио ийнхүү уяж улсад тү…
-
5-р сарын 02 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-76: ТОД МАНЛАЙ УЯАЧ Б.ОТГОННАСА…
-
4-р сарын 25 -нд МУ-ын Манлай уяач Ж.Нямдорж: Адуу гэдэг амьтан Мон…
-
4-р сарын 25 -нд Р.Баатархүүгийн ДЭЛГЭР ХЭЭР
-
4-р сарын 25 -нд Сумын Алдарт уяач Н.БАТ-ЭРДЭНЭ: Төв Халхын уяа ман…
-
4-р сарын 25 -нд Тод манлай уяач Б.Энхболд: Монгол хүүхдийг монгол …
-
4-р сарын 21 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-75: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Ш.БАТДО…
-
2022 оны 4-р сарын 10 -нд Шилмэл гүүний дуудлага худалдаа боллоо
-
2022 оны 4-р сарын 04 -нд Л.Дуламрагчаагийн ХОНГОР
-
2022 оны 4-р сарын 04 -нд Тод манлай уяач Ө.Пүрэвбаатар: Морь цоллох нь хүүх…
-
2022 оны 4-р сарын 04 -нд Сумын Алдарт уяач Б.АЗБАЯР: Зээрийн ооно шиг цахил…
-
2022 оны 3-р сарын 29 -нд Хүүхдийн адуу
-
2022 оны 3-р сарын 29 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-74: Б.Наранбадрах
-
2022 оны 3-р сарын 29 -нд Тод манлай уяач Ц.Дуламсүрэн: Морь түрүүлж, айрагд…
-
2022 оны 3-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Наранхүү: Хурдан буурал морио …
-
2022 оны 3-р сарын 25 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-73: МАНЛАЙ УЯАЧ Х.ТҮМЭНБАЯР
-
2022 оны 3-р сарын 19 -нд Галшарын алдарт уяачид
-
2022 оны 3-р сарын 19 -нд Ё.Болдбаатар: Миний морь уралдаагүй байсан ч морь…
-
2022 оны 3-р сарын 19 -нд Сумын Алдарт уяач А.Чинбат: Зургаан өөр угшлын аза…
-
2022 оны 3-р сарын 19 -нд Тод манлай уяач Бичээрэйн Далай: Уяач хүн наадмаас…
-
2022 оны 3-р сарын 19 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-72: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ М.ГОМБО…
-
2022 оны 3-р сарын 09 -нд Уяач Д.Алдараа: Сар хайрханы даншигт аав хүрэн хяз…
-
2022 оны 3-р сарын 09 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-71: МАНЛАЙ УЯАЧ Д.ЭРДЭНЭЧУЛУУН
-
2022 оны 3-р сарын 09 -нд Тод манлай уяач Дайдийхүүгийн Баяраа: Адуу хүн хоё…
-
2022 оны 2-р сарын 26 -нд Аймгийн Алдарт уяач Т.Ходрой: Ажнай хүлгийн алтан …
-
2022 оны 2-р сарын 26 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-70: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Г.БОРЧУ…
-
2022 оны 2-р сарын 26 -нд Тод манлай уяач Л.Батмөнх: Хэн жилийн бэлтгэлээ зө…
-
2022 оны 2-р сарын 15 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-69: ГЭРЭЛ ЗУРАГЧИН Ч.ГАНБОЛД
-
2022 оны 2-р сарын 14 -нд Сумын Алдарт уяач Ж.Нэргүйбаатар: Уяа эвлүүлсэн эн…
-
2022 оны 2-р сарын 13 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-68: АХМАД УЯАЧ Д.ДУГАРСҮРЭН
-
2022 оны 2-р сарын 13 -нд Тод манлай уяач Т.Батзориг: Адуугаа хайрлаж, зорил…
-
2022 оны 2-р сарын 11 -нд Төрийн хишиг хүртсэн шинэхэн цолтнууд
-
2022 оны 1-р сарын 23 -нд Сумын Алдарт уяач Ш.Баасанбат:Төрийн наадамд торго…
-
2022 оны 1-р сарын 23 -нд Тод манлай уяач Гордоогийн Доржпүрэв: Тэжээж эхлэх…
-
2022 оны 1-р сарын 23 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-67: МУ-ЫН МАНЛАЙ УЯАЧ С.ЭРДЭНЭБ…
-
2022 оны 1-р сарын 17 -нд Сумын Алдарт уяач Р.Оюунаа: Хэлж байгаад түрүүлгэд…
-
2022 оны 1-р сарын 17 -нд ТОД МАНЛАЙ УЯАЧ ТӨМӨРБААТАРЫН ГАЛБАДРАХ: Монгол хү…
-
2022 оны 1-р сарын 17 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-66: АЛТАН УНАГАНЫ ЭЗЭН Б.БАЯСГА…
-
2022 оны 1-р сарын 10 -нд Дархан түмэн эх зээрд халзан
-
2022 оны 1-р сарын 10 -нд Тод манлай уяач Бат-Өлзийн Отгоннасан: Их насны м…
-
2022 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач С.Дамдинбазар: Хориод жил бөх …
-
2022 оны 1-р сарын 10 -нд Хөлний эмгэгийг хэрхэн оношилж, эмчлэх вэ?
-
2022 оны 1-р сарын 10 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-65: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Д.БАЯСГ…
-
2022 оны 1-р сарын 03 -нд Сумын Алдарт уяач, эмнэг сургалтын спортын мастер …
-
2022 оны 1-р сарын 03 -нд Тод манлай уяач Сундуйн Лувсанбалдан: Адуу, хүн хо…
-
2022 оны 1-р сарын 03 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-64: НИЙСЛЭЛИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Р.ГА…
-
2022 оны 1-р сарын 02 -нд Сумын Алдарт уяач Б.Отгондорж: Морь эзнийхээ дурыг…
-
2021 оны 12-р сарын 30 -нд Тод манлай уяач Туваанжавын Гантөмөр: Хүн бүр мор…
-
2021 оны 12-р сарын 30 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-63: МАНЛАЙ УЯАЧ Г.БАТЧУЛУУН
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна