Сумын Алдарт уяач Ц.Мягмарсүрэн: Анх Боржигонд аавтайгаа морь уяж очоод айрагдуулахад их гоё байлаа
А.Тэлмэн
2017 оны 1-р сарын 07 -нд
Дундговь аймгийн Баянжаргалан сумын уугуул, Говьсүмбэр аймгийн Шивээговь сумын харьяат, сумын Алдарт уяач Цоожийн Мягмарсүрэнтэй хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Танай удамд уяачид олон байна уу?
-Би чинь Дундговь аймгийн Баянжаргалан сумын хүн. Манай удам сударт уяачид бий, бий. Эцэг, эхийн маань талд алдартай уяачид цөөнгүй байсан гэдэг юм. Миний аав Цоож сумын Алдарт уяач хүн. Мөн ээжийн төрсөн дүү улсын Сайн малчин, аймгийн Алдарт уяач Хүрэлхүү гэж байдаг. Намайг ухаан орохын л аав адуу малладаг байлаа. 1988 онд Баянжаргалангийн найман жилийг төгсөхөд ч адуутайгаа л байсан. Ингээд 1988 онд намайг цэрэгт яваад ирэхэд хувьчлал болж, нэгдлээс нэг азарга адууг авсан байдаг юм. Тэр үед ах маань цэргээс ирээд, айл гэр болж тусдаа гарчихсан байсан. Аав маань бид хоёрын адуу малыг нь сайжруулж өгнө гээд энд тэндээс адуу их ч авч өгсөн.
Би тод санадаг юм. Тав, зургадугаар ангид байхад аав Хэнтийн Дэлгэрхаанаас нэг шарга азарга авсан. Тэгэхэд ахтайгаа би Дэлгэрхаанаас очиж авчирч байлаа. Хожмоо энэ азарганы төлүүд их сайн давхисан. Төлийнх нь төлийг 1994 оны Боржигон наадамд аавтайгаа уяад мордуулсан. Аятайхан түрүүлж ирснээ ерөөсөө уралдаж үзээгүй даага чинь тугтай машин ирээд зогссон ард нь тулж зогсчихоод орж чаддаггүй. Тэгээд хажуугаар нь Ёндон гуайн хээр, Төмөрхуяг гуайн хээр даага дайрч ороод, манайх гурвалж байлаа. Бас Дорноговийн Даланжаргалангийн Балжийхүү гэж хүний Боржигон наадамд зургаагаар орсон халзан даагыг авч, азарга тавьж байсан. Даагандаа сайн давхисан ч шүдлэндээ тамир муухантай байхаар нь уяагүй. Тэгсэн зүүнтэйгээс ирсэн хүн авъя гэж шалаад байхаар нь Бор-Өндөр рүү зарчихсан.
-Та хэзээнээс бие даан морь уяж байна вэ?
-1993,94 оноос бие даан морь уяж байна. Сумынхаа наадам, уул овооны тахилгаар айрагтай л наадаж байлаа. 1997 онд Баянжаргалангийн Хэрээ уулын тахилга наадам болж, гурван наснаас гурван айраг авсан. Харин асартай наадмаас 2000 онд Дундговийн Цагаандэлгэр сумын 80 жилийн ойд очиж соёолон дөрөвлүүлсэн. Манай эхнэрийн нутаг л даа. Түүнээс хойш Баянжаргалан сумандаа их морь, азарга айрагдуулж ч байлаа, түрүүлгэж ч байлаа.
-Эндээс таны нэрийг олонтаа гаргасан ямар адуу байна?
-Мийгаагийн ногоон морь гэж байлаа. Эцэг нь Сүмбэр чигийн Өлзийбүрэн гэж хүний адууны азарга юм гэсэн. Харин эх нь манай эхнэрийн өмчинд ирсэн хээр гүү. Манай хадам Цагаандэлгэрийн Цог гэж сайн адуутай айл л даа. Үүнээс өөрөөр сүүлд Сүхбаатараас нэг хээр азарга авчирч, энд нэг түрүүлгээд, сумынхаа тахилгатай ууланд түрүүлгэж, аймагт аваачаад зургаагаар давхиулсан. Харин энэ жил “Боржигон-2015”-д эрлийз дунд насанд үрээгээ айрагдууллаа. Адъяасүрэн ахаасаа хавар дааганд нь авсан юм. Мөн есөн медальтай хул алаг морь бий. Баянжаргалан, Дорноговийн Даланжаргалан, хойшоо Төв аймгийн Баян сум, Матадын Түмэн адууны баярт тус тус айраг түрүүгээр хурдалсан. Энэ жил соёолон болж байна. Мөн Сүхбаатараас авчирсан азарга сайн давхиж байна. Сая сүүлд адууны цусаа сольж Галшараас загал азарга авчраад нэлээн хэдэн гүү тавьчихаад байна.
-Та наймаа их хийж байна уу?
-Нэг их адуу малны наймаа хийдэггүй ээ. Гаднаас ганц нэг адуу авдаг юм. Миний хүү одоо 20 гарсан залуу бий. Хүү маань моринд их дуртай. Яваандаа энэ хэдэн адууны эзэн болоод явна л гэж боддог юм.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач болсон бэ?
-2013 онд.
-Тэр жил одтой наадсан уу?
-Тиймээ, сайхан наадсан. Энд ирээд Сүхбаатараас авчирсан азаргаа Шивээговийн тахилгатай ууланд нь түрүүлгэж, залгаад сумын наадамд түрүүлгэсэн. Үүн дээр өмнөх амжилтуудыг харж сумын Алдарт уяач цолыг олгосон.
-Тэгвэл хэдэн оны аймгийн сайн малчин юм бэ?
-2006 онд болж байлаа. Одоо тэмээнээс бусдыг нь маллаж байна. Үүн дотроо хонь голдуу бий.
-Мийгаа Алдартын хамгийн одтой наадсан ямар наадам байна вэ?
-Анх Боржигонд аавтайгаа морь уяж очоод айрагдуулахад их гоё байлаа. Бас айл гэр болж тусдаа гарчихаад сумын ойд соёолон, их морьтой очиж соёолонгоо айрагдуулсан. Их морь Араатын араар тойроход миний ногоон морь хоёр гурав дээр явж байсан юм. Тэгсэн бариа дөхсөн байдаггүй. Суугаад арван хэдээр орчихсон. Ингээд маргааш нь соёолон мордоход бор морь маань бас л сайхан давхиж байнаа. Тэгэхээр нь эхнэртээ “за учиргүй баярлаад хэрэггүй. Наадах чинь өчигдрийнх шигээ ахиад гарч ирэхгүй байх ч юм билүү” гэсэн. Харин тэгтэл сайхан давхиад ороод ирэхэд нь үнэхээр их баярласан. Дараа нь Цагаандэлгэрийн сургуулийн ойд очоод соёолон айрагдуулсан. Тэгэхэд Цагаандэлгэрийнхэн “чи соёолон мориор сайн тоглож байнаа” гэхэд бас л аятайхан сонсогдож байсан шүү. Энэ мэт оролцсон наадам бүхэн өөрийн гэсэн дурсамжийг үлдээжээ.
-Тэгвэл сургамж хайрласан ямар наадам байна вэ?
-Хүн л юм чинь алдана ш дээ. Би аймгийн Арслангаас авсан шарга морио, хар морьтойгоо Шивээгийн тахилгатай ууланд авчирч наадсан. Шарга морийг хар морио хавьтуулахгүй сайхан болгочихоод айрагдчихна л гэж бодож байсан юм. Тэгсэн мордохын шөнө хоолон дээр нь алдаад айрагдуулж чадаагүй. Хар морь нь айрагдсан. Тэр үед дэндүү их найдчихсан байсан болохоор их ч харамссан. Энэ тухайгаа залууст сургамжтай гэж бодоод хааяа ярьдаг л юм. Ер нь уяач хүн залуучуудадаа үлгэр дуурайлал болж, сургаалиа хэлж, морь малаа хайрлаж, ахмадаа хүндэтгэж явах ёстой гэж боддог юм.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Уясан хүлэг бүр нь тод магнай торгон жолоогоо өргүүлж, түмэн олноо цэнгүүлж явах болтугай.
"Тод магнай" сэтгүүл Говьсүмбэр аймгийн тусгай дугаар
-Танай удамд уяачид олон байна уу?
-Би чинь Дундговь аймгийн Баянжаргалан сумын хүн. Манай удам сударт уяачид бий, бий. Эцэг, эхийн маань талд алдартай уяачид цөөнгүй байсан гэдэг юм. Миний аав Цоож сумын Алдарт уяач хүн. Мөн ээжийн төрсөн дүү улсын Сайн малчин, аймгийн Алдарт уяач Хүрэлхүү гэж байдаг. Намайг ухаан орохын л аав адуу малладаг байлаа. 1988 онд Баянжаргалангийн найман жилийг төгсөхөд ч адуутайгаа л байсан. Ингээд 1988 онд намайг цэрэгт яваад ирэхэд хувьчлал болж, нэгдлээс нэг азарга адууг авсан байдаг юм. Тэр үед ах маань цэргээс ирээд, айл гэр болж тусдаа гарчихсан байсан. Аав маань бид хоёрын адуу малыг нь сайжруулж өгнө гээд энд тэндээс адуу их ч авч өгсөн.
Би тод санадаг юм. Тав, зургадугаар ангид байхад аав Хэнтийн Дэлгэрхаанаас нэг шарга азарга авсан. Тэгэхэд ахтайгаа би Дэлгэрхаанаас очиж авчирч байлаа. Хожмоо энэ азарганы төлүүд их сайн давхисан. Төлийнх нь төлийг 1994 оны Боржигон наадамд аавтайгаа уяад мордуулсан. Аятайхан түрүүлж ирснээ ерөөсөө уралдаж үзээгүй даага чинь тугтай машин ирээд зогссон ард нь тулж зогсчихоод орж чаддаггүй. Тэгээд хажуугаар нь Ёндон гуайн хээр, Төмөрхуяг гуайн хээр даага дайрч ороод, манайх гурвалж байлаа. Бас Дорноговийн Даланжаргалангийн Балжийхүү гэж хүний Боржигон наадамд зургаагаар орсон халзан даагыг авч, азарга тавьж байсан. Даагандаа сайн давхисан ч шүдлэндээ тамир муухантай байхаар нь уяагүй. Тэгсэн зүүнтэйгээс ирсэн хүн авъя гэж шалаад байхаар нь Бор-Өндөр рүү зарчихсан.
-Та хэзээнээс бие даан морь уяж байна вэ?
-1993,94 оноос бие даан морь уяж байна. Сумынхаа наадам, уул овооны тахилгаар айрагтай л наадаж байлаа. 1997 онд Баянжаргалангийн Хэрээ уулын тахилга наадам болж, гурван наснаас гурван айраг авсан. Харин асартай наадмаас 2000 онд Дундговийн Цагаандэлгэр сумын 80 жилийн ойд очиж соёолон дөрөвлүүлсэн. Манай эхнэрийн нутаг л даа. Түүнээс хойш Баянжаргалан сумандаа их морь, азарга айрагдуулж ч байлаа, түрүүлгэж ч байлаа.
-Эндээс таны нэрийг олонтаа гаргасан ямар адуу байна?
-Мийгаагийн ногоон морь гэж байлаа. Эцэг нь Сүмбэр чигийн Өлзийбүрэн гэж хүний адууны азарга юм гэсэн. Харин эх нь манай эхнэрийн өмчинд ирсэн хээр гүү. Манай хадам Цагаандэлгэрийн Цог гэж сайн адуутай айл л даа. Үүнээс өөрөөр сүүлд Сүхбаатараас нэг хээр азарга авчирч, энд нэг түрүүлгээд, сумынхаа тахилгатай ууланд түрүүлгэж, аймагт аваачаад зургаагаар давхиулсан. Харин энэ жил “Боржигон-2015”-д эрлийз дунд насанд үрээгээ айрагдууллаа. Адъяасүрэн ахаасаа хавар дааганд нь авсан юм. Мөн есөн медальтай хул алаг морь бий. Баянжаргалан, Дорноговийн Даланжаргалан, хойшоо Төв аймгийн Баян сум, Матадын Түмэн адууны баярт тус тус айраг түрүүгээр хурдалсан. Энэ жил соёолон болж байна. Мөн Сүхбаатараас авчирсан азарга сайн давхиж байна. Сая сүүлд адууны цусаа сольж Галшараас загал азарга авчраад нэлээн хэдэн гүү тавьчихаад байна.
-Та наймаа их хийж байна уу?
-Нэг их адуу малны наймаа хийдэггүй ээ. Гаднаас ганц нэг адуу авдаг юм. Миний хүү одоо 20 гарсан залуу бий. Хүү маань моринд их дуртай. Яваандаа энэ хэдэн адууны эзэн болоод явна л гэж боддог юм.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач болсон бэ?
-2013 онд.
-Тэр жил одтой наадсан уу?
-Тиймээ, сайхан наадсан. Энд ирээд Сүхбаатараас авчирсан азаргаа Шивээговийн тахилгатай ууланд нь түрүүлгэж, залгаад сумын наадамд түрүүлгэсэн. Үүн дээр өмнөх амжилтуудыг харж сумын Алдарт уяач цолыг олгосон.
-Тэгвэл хэдэн оны аймгийн сайн малчин юм бэ?
-2006 онд болж байлаа. Одоо тэмээнээс бусдыг нь маллаж байна. Үүн дотроо хонь голдуу бий.
-Мийгаа Алдартын хамгийн одтой наадсан ямар наадам байна вэ?
-Анх Боржигонд аавтайгаа морь уяж очоод айрагдуулахад их гоё байлаа. Бас айл гэр болж тусдаа гарчихаад сумын ойд соёолон, их морьтой очиж соёолонгоо айрагдуулсан. Их морь Араатын араар тойроход миний ногоон морь хоёр гурав дээр явж байсан юм. Тэгсэн бариа дөхсөн байдаггүй. Суугаад арван хэдээр орчихсон. Ингээд маргааш нь соёолон мордоход бор морь маань бас л сайхан давхиж байнаа. Тэгэхээр нь эхнэртээ “за учиргүй баярлаад хэрэггүй. Наадах чинь өчигдрийнх шигээ ахиад гарч ирэхгүй байх ч юм билүү” гэсэн. Харин тэгтэл сайхан давхиад ороод ирэхэд нь үнэхээр их баярласан. Дараа нь Цагаандэлгэрийн сургуулийн ойд очоод соёолон айрагдуулсан. Тэгэхэд Цагаандэлгэрийнхэн “чи соёолон мориор сайн тоглож байнаа” гэхэд бас л аятайхан сонсогдож байсан шүү. Энэ мэт оролцсон наадам бүхэн өөрийн гэсэн дурсамжийг үлдээжээ.
-Тэгвэл сургамж хайрласан ямар наадам байна вэ?
-Хүн л юм чинь алдана ш дээ. Би аймгийн Арслангаас авсан шарга морио, хар морьтойгоо Шивээгийн тахилгатай ууланд авчирч наадсан. Шарга морийг хар морио хавьтуулахгүй сайхан болгочихоод айрагдчихна л гэж бодож байсан юм. Тэгсэн мордохын шөнө хоолон дээр нь алдаад айрагдуулж чадаагүй. Хар морь нь айрагдсан. Тэр үед дэндүү их найдчихсан байсан болохоор их ч харамссан. Энэ тухайгаа залууст сургамжтай гэж бодоод хааяа ярьдаг л юм. Ер нь уяач хүн залуучуудадаа үлгэр дуурайлал болж, сургаалиа хэлж, морь малаа хайрлаж, ахмадаа хүндэтгэж явах ёстой гэж боддог юм.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Уясан хүлэг бүр нь тод магнай торгон жолоогоо өргүүлж, түмэн олноо цэнгүүлж явах болтугай.
"Тод магнай" сэтгүүл Говьсүмбэр аймгийн тусгай дугаар
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна