Сумын Алдарт уяач Ц.Мягмарсүрэн: Анх Боржигонд аавтайгаа морь уяж очоод айрагдуулахад их гоё байлаа
![](http://todmagnai.mn/images/users/cube/d4ad3b8d662f3c44e3eb0c29ec6170f8.jpg)
2017 оны 1-р сарын 07 -нд
![](http://todmagnai.mn/images/news/main/631420171691140.jpg)
Дундговь аймгийн Баянжаргалан сумын уугуул, Говьсүмбэр аймгийн Шивээговь сумын харьяат, сумын Алдарт уяач Цоожийн Мягмарсүрэнтэй хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Танай удамд уяачид олон байна уу?
-Би чинь Дундговь аймгийн Баянжаргалан сумын хүн. Манай удам сударт уяачид бий, бий. Эцэг, эхийн маань талд алдартай уяачид цөөнгүй байсан гэдэг юм. Миний аав Цоож сумын Алдарт уяач хүн. Мөн ээжийн төрсөн дүү улсын Сайн малчин, аймгийн Алдарт уяач Хүрэлхүү гэж байдаг. Намайг ухаан орохын л аав адуу малладаг байлаа. 1988 онд Баянжаргалангийн найман жилийг төгсөхөд ч адуутайгаа л байсан. Ингээд 1988 онд намайг цэрэгт яваад ирэхэд хувьчлал болж, нэгдлээс нэг азарга адууг авсан байдаг юм. Тэр үед ах маань цэргээс ирээд, айл гэр болж тусдаа гарчихсан байсан. Аав маань бид хоёрын адуу малыг нь сайжруулж өгнө гээд энд тэндээс адуу их ч авч өгсөн.
Би тод санадаг юм. Тав, зургадугаар ангид байхад аав Хэнтийн Дэлгэрхаанаас нэг шарга азарга авсан. Тэгэхэд ахтайгаа би Дэлгэрхаанаас очиж авчирч байлаа. Хожмоо энэ азарганы төлүүд их сайн давхисан. Төлийнх нь төлийг 1994 оны Боржигон наадамд аавтайгаа уяад мордуулсан. Аятайхан түрүүлж ирснээ ерөөсөө уралдаж үзээгүй даага чинь тугтай машин ирээд зогссон ард нь тулж зогсчихоод орж чаддаггүй. Тэгээд хажуугаар нь Ёндон гуайн хээр, Төмөрхуяг гуайн хээр даага дайрч ороод, манайх гурвалж байлаа. Бас Дорноговийн Даланжаргалангийн Балжийхүү гэж хүний Боржигон наадамд зургаагаар орсон халзан даагыг авч, азарга тавьж байсан. Даагандаа сайн давхисан ч шүдлэндээ тамир муухантай байхаар нь уяагүй. Тэгсэн зүүнтэйгээс ирсэн хүн авъя гэж шалаад байхаар нь Бор-Өндөр рүү зарчихсан.
-Та хэзээнээс бие даан морь уяж байна вэ?
-1993,94 оноос бие даан морь уяж байна. Сумынхаа наадам, уул овооны тахилгаар айрагтай л наадаж байлаа. 1997 онд Баянжаргалангийн Хэрээ уулын тахилга наадам болж, гурван наснаас гурван айраг авсан. Харин асартай наадмаас 2000 онд Дундговийн Цагаандэлгэр сумын 80 жилийн ойд очиж соёолон дөрөвлүүлсэн. Манай эхнэрийн нутаг л даа. Түүнээс хойш Баянжаргалан сумандаа их морь, азарга айрагдуулж ч байлаа, түрүүлгэж ч байлаа.
-Эндээс таны нэрийг олонтаа гаргасан ямар адуу байна?
-Мийгаагийн ногоон морь гэж байлаа. Эцэг нь Сүмбэр чигийн Өлзийбүрэн гэж хүний адууны азарга юм гэсэн. Харин эх нь манай эхнэрийн өмчинд ирсэн хээр гүү. Манай хадам Цагаандэлгэрийн Цог гэж сайн адуутай айл л даа. Үүнээс өөрөөр сүүлд Сүхбаатараас нэг хээр азарга авчирч, энд нэг түрүүлгээд, сумынхаа тахилгатай ууланд түрүүлгэж, аймагт аваачаад зургаагаар давхиулсан. Харин энэ жил “Боржигон-2015”-д эрлийз дунд насанд үрээгээ айрагдууллаа. Адъяасүрэн ахаасаа хавар дааганд нь авсан юм. Мөн есөн медальтай хул алаг морь бий. Баянжаргалан, Дорноговийн Даланжаргалан, хойшоо Төв аймгийн Баян сум, Матадын Түмэн адууны баярт тус тус айраг түрүүгээр хурдалсан. Энэ жил соёолон болж байна. Мөн Сүхбаатараас авчирсан азарга сайн давхиж байна. Сая сүүлд адууны цусаа сольж Галшараас загал азарга авчраад нэлээн хэдэн гүү тавьчихаад байна.
-Та наймаа их хийж байна уу?
-Нэг их адуу малны наймаа хийдэггүй ээ. Гаднаас ганц нэг адуу авдаг юм. Миний хүү одоо 20 гарсан залуу бий. Хүү маань моринд их дуртай. Яваандаа энэ хэдэн адууны эзэн болоод явна л гэж боддог юм.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач болсон бэ?
-2013 онд.
-Тэр жил одтой наадсан уу?
-Тиймээ, сайхан наадсан. Энд ирээд Сүхбаатараас авчирсан азаргаа Шивээговийн тахилгатай ууланд нь түрүүлгэж, залгаад сумын наадамд түрүүлгэсэн. Үүн дээр өмнөх амжилтуудыг харж сумын Алдарт уяач цолыг олгосон.
-Тэгвэл хэдэн оны аймгийн сайн малчин юм бэ?
-2006 онд болж байлаа. Одоо тэмээнээс бусдыг нь маллаж байна. Үүн дотроо хонь голдуу бий.
-Мийгаа Алдартын хамгийн одтой наадсан ямар наадам байна вэ?
-Анх Боржигонд аавтайгаа морь уяж очоод айрагдуулахад их гоё байлаа. Бас айл гэр болж тусдаа гарчихаад сумын ойд соёолон, их морьтой очиж соёолонгоо айрагдуулсан. Их морь Араатын араар тойроход миний ногоон морь хоёр гурав дээр явж байсан юм. Тэгсэн бариа дөхсөн байдаггүй. Суугаад арван хэдээр орчихсон. Ингээд маргааш нь соёолон мордоход бор морь маань бас л сайхан давхиж байнаа. Тэгэхээр нь эхнэртээ “за учиргүй баярлаад хэрэггүй. Наадах чинь өчигдрийнх шигээ ахиад гарч ирэхгүй байх ч юм билүү” гэсэн. Харин тэгтэл сайхан давхиад ороод ирэхэд нь үнэхээр их баярласан. Дараа нь Цагаандэлгэрийн сургуулийн ойд очоод соёолон айрагдуулсан. Тэгэхэд Цагаандэлгэрийнхэн “чи соёолон мориор сайн тоглож байнаа” гэхэд бас л аятайхан сонсогдож байсан шүү. Энэ мэт оролцсон наадам бүхэн өөрийн гэсэн дурсамжийг үлдээжээ.
-Тэгвэл сургамж хайрласан ямар наадам байна вэ?
-Хүн л юм чинь алдана ш дээ. Би аймгийн Арслангаас авсан шарга морио, хар морьтойгоо Шивээгийн тахилгатай ууланд авчирч наадсан. Шарга морийг хар морио хавьтуулахгүй сайхан болгочихоод айрагдчихна л гэж бодож байсан юм. Тэгсэн мордохын шөнө хоолон дээр нь алдаад айрагдуулж чадаагүй. Хар морь нь айрагдсан. Тэр үед дэндүү их найдчихсан байсан болохоор их ч харамссан. Энэ тухайгаа залууст сургамжтай гэж бодоод хааяа ярьдаг л юм. Ер нь уяач хүн залуучуудадаа үлгэр дуурайлал болж, сургаалиа хэлж, морь малаа хайрлаж, ахмадаа хүндэтгэж явах ёстой гэж боддог юм.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Уясан хүлэг бүр нь тод магнай торгон жолоогоо өргүүлж, түмэн олноо цэнгүүлж явах болтугай.
"Тод магнай" сэтгүүл Говьсүмбэр аймгийн тусгай дугаар
-Танай удамд уяачид олон байна уу?
-Би чинь Дундговь аймгийн Баянжаргалан сумын хүн. Манай удам сударт уяачид бий, бий. Эцэг, эхийн маань талд алдартай уяачид цөөнгүй байсан гэдэг юм. Миний аав Цоож сумын Алдарт уяач хүн. Мөн ээжийн төрсөн дүү улсын Сайн малчин, аймгийн Алдарт уяач Хүрэлхүү гэж байдаг. Намайг ухаан орохын л аав адуу малладаг байлаа. 1988 онд Баянжаргалангийн найман жилийг төгсөхөд ч адуутайгаа л байсан. Ингээд 1988 онд намайг цэрэгт яваад ирэхэд хувьчлал болж, нэгдлээс нэг азарга адууг авсан байдаг юм. Тэр үед ах маань цэргээс ирээд, айл гэр болж тусдаа гарчихсан байсан. Аав маань бид хоёрын адуу малыг нь сайжруулж өгнө гээд энд тэндээс адуу их ч авч өгсөн.
Би тод санадаг юм. Тав, зургадугаар ангид байхад аав Хэнтийн Дэлгэрхаанаас нэг шарга азарга авсан. Тэгэхэд ахтайгаа би Дэлгэрхаанаас очиж авчирч байлаа. Хожмоо энэ азарганы төлүүд их сайн давхисан. Төлийнх нь төлийг 1994 оны Боржигон наадамд аавтайгаа уяад мордуулсан. Аятайхан түрүүлж ирснээ ерөөсөө уралдаж үзээгүй даага чинь тугтай машин ирээд зогссон ард нь тулж зогсчихоод орж чаддаггүй. Тэгээд хажуугаар нь Ёндон гуайн хээр, Төмөрхуяг гуайн хээр даага дайрч ороод, манайх гурвалж байлаа. Бас Дорноговийн Даланжаргалангийн Балжийхүү гэж хүний Боржигон наадамд зургаагаар орсон халзан даагыг авч, азарга тавьж байсан. Даагандаа сайн давхисан ч шүдлэндээ тамир муухантай байхаар нь уяагүй. Тэгсэн зүүнтэйгээс ирсэн хүн авъя гэж шалаад байхаар нь Бор-Өндөр рүү зарчихсан.
-Та хэзээнээс бие даан морь уяж байна вэ?
-1993,94 оноос бие даан морь уяж байна. Сумынхаа наадам, уул овооны тахилгаар айрагтай л наадаж байлаа. 1997 онд Баянжаргалангийн Хэрээ уулын тахилга наадам болж, гурван наснаас гурван айраг авсан. Харин асартай наадмаас 2000 онд Дундговийн Цагаандэлгэр сумын 80 жилийн ойд очиж соёолон дөрөвлүүлсэн. Манай эхнэрийн нутаг л даа. Түүнээс хойш Баянжаргалан сумандаа их морь, азарга айрагдуулж ч байлаа, түрүүлгэж ч байлаа.
-Эндээс таны нэрийг олонтаа гаргасан ямар адуу байна?
-Мийгаагийн ногоон морь гэж байлаа. Эцэг нь Сүмбэр чигийн Өлзийбүрэн гэж хүний адууны азарга юм гэсэн. Харин эх нь манай эхнэрийн өмчинд ирсэн хээр гүү. Манай хадам Цагаандэлгэрийн Цог гэж сайн адуутай айл л даа. Үүнээс өөрөөр сүүлд Сүхбаатараас нэг хээр азарга авчирч, энд нэг түрүүлгээд, сумынхаа тахилгатай ууланд түрүүлгэж, аймагт аваачаад зургаагаар давхиулсан. Харин энэ жил “Боржигон-2015”-д эрлийз дунд насанд үрээгээ айрагдууллаа. Адъяасүрэн ахаасаа хавар дааганд нь авсан юм. Мөн есөн медальтай хул алаг морь бий. Баянжаргалан, Дорноговийн Даланжаргалан, хойшоо Төв аймгийн Баян сум, Матадын Түмэн адууны баярт тус тус айраг түрүүгээр хурдалсан. Энэ жил соёолон болж байна. Мөн Сүхбаатараас авчирсан азарга сайн давхиж байна. Сая сүүлд адууны цусаа сольж Галшараас загал азарга авчраад нэлээн хэдэн гүү тавьчихаад байна.
-Та наймаа их хийж байна уу?
-Нэг их адуу малны наймаа хийдэггүй ээ. Гаднаас ганц нэг адуу авдаг юм. Миний хүү одоо 20 гарсан залуу бий. Хүү маань моринд их дуртай. Яваандаа энэ хэдэн адууны эзэн болоод явна л гэж боддог юм.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач болсон бэ?
-2013 онд.
-Тэр жил одтой наадсан уу?
-Тиймээ, сайхан наадсан. Энд ирээд Сүхбаатараас авчирсан азаргаа Шивээговийн тахилгатай ууланд нь түрүүлгэж, залгаад сумын наадамд түрүүлгэсэн. Үүн дээр өмнөх амжилтуудыг харж сумын Алдарт уяач цолыг олгосон.
-Тэгвэл хэдэн оны аймгийн сайн малчин юм бэ?
-2006 онд болж байлаа. Одоо тэмээнээс бусдыг нь маллаж байна. Үүн дотроо хонь голдуу бий.
-Мийгаа Алдартын хамгийн одтой наадсан ямар наадам байна вэ?
-Анх Боржигонд аавтайгаа морь уяж очоод айрагдуулахад их гоё байлаа. Бас айл гэр болж тусдаа гарчихаад сумын ойд соёолон, их морьтой очиж соёолонгоо айрагдуулсан. Их морь Араатын араар тойроход миний ногоон морь хоёр гурав дээр явж байсан юм. Тэгсэн бариа дөхсөн байдаггүй. Суугаад арван хэдээр орчихсон. Ингээд маргааш нь соёолон мордоход бор морь маань бас л сайхан давхиж байнаа. Тэгэхээр нь эхнэртээ “за учиргүй баярлаад хэрэггүй. Наадах чинь өчигдрийнх шигээ ахиад гарч ирэхгүй байх ч юм билүү” гэсэн. Харин тэгтэл сайхан давхиад ороод ирэхэд нь үнэхээр их баярласан. Дараа нь Цагаандэлгэрийн сургуулийн ойд очоод соёолон айрагдуулсан. Тэгэхэд Цагаандэлгэрийнхэн “чи соёолон мориор сайн тоглож байнаа” гэхэд бас л аятайхан сонсогдож байсан шүү. Энэ мэт оролцсон наадам бүхэн өөрийн гэсэн дурсамжийг үлдээжээ.
-Тэгвэл сургамж хайрласан ямар наадам байна вэ?
-Хүн л юм чинь алдана ш дээ. Би аймгийн Арслангаас авсан шарга морио, хар морьтойгоо Шивээгийн тахилгатай ууланд авчирч наадсан. Шарга морийг хар морио хавьтуулахгүй сайхан болгочихоод айрагдчихна л гэж бодож байсан юм. Тэгсэн мордохын шөнө хоолон дээр нь алдаад айрагдуулж чадаагүй. Хар морь нь айрагдсан. Тэр үед дэндүү их найдчихсан байсан болохоор их ч харамссан. Энэ тухайгаа залууст сургамжтай гэж бодоод хааяа ярьдаг л юм. Ер нь уяач хүн залуучуудадаа үлгэр дуурайлал болж, сургаалиа хэлж, морь малаа хайрлаж, ахмадаа хүндэтгэж явах ёстой гэж боддог юм.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Уясан хүлэг бүр нь тод магнай торгон жолоогоо өргүүлж, түмэн олноо цэнгүүлж явах болтугай.
"Тод магнай" сэтгүүл Говьсүмбэр аймгийн тусгай дугаар
![2015 он, Шивээговь сумын наадамд түрүүлсэн](http://todmagnai.mn/images/news/attachments/thumb/631420171691211.jpg)
![2015 оны](http://todmagnai.mn/images/news/attachments/thumb/631420171691240.jpg)
![Сумын Алдарт уяач Ц.Мягмарсүрэн: Анх Боржигонд аавтайгаа морь уяж очоод айрагдуулахад их гоё байлаа](http://todmagnai.mn/images/news/attachments/thumb/631420171691249.jpg)
![Сумын Алдарт уяач Ц.Мягмарсүрэн: Анх Боржигонд аавтайгаа морь уяж очоод айрагдуулахад их гоё байлаа](http://todmagnai.mn/images/news/attachments/thumb/631420171691255.jpg)
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
1 цагийн өмнө "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын Солон…
-
16 цагийн өмнө Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
-
17 цагийн өмнө Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
-
18 цагийн өмнө Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
-
19 цагийн өмнө Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
-
21 цагийн өмнө Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
-
22 цагийн өмнө "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
-
Өчигдөр, 09:41 минут Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
-
Өчигдөр, 09:19 минут Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
-
Өчигдөр, 09:15 минут "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд Х.Гарь…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд 106 да…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд ангилалд эхний …
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насны уралдаанд…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насанд 65 хурда…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд эхний 10…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд С.Баярса…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насанд 79 хурдан хүлэг бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 13 -нд Цоллооч хүүд Д.Чулуунбат Тод манлай даага амлав
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан д…
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Х.Улам-Өрнөхийн хээр даага тү…
-
7-р сарын 12 -нд 258 даага бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан с…
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Б.Энх-Очир: Захаар нь дайрч ороод Нандин…
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Хишиг-Очирын Бөхбатын хүрэн с…
-
7-р сарын 12 -нд 217 соёолон бүртгүүлж, 152 нь гараа руу хөдөлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Б.Ерөөлтийн халтар морь түрүү…
-
7-р сарын 11 -нд 228 их насны морь бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан а…
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд С.Гал-Эрдэнийн Нандин хонгор …
-
7-р сарын 11 -нд 192 азарга бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан ш…
-
7-р сарын 10 -нд Ц.Дагвасүрэнгийн хул шүдлэн түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд 254 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
7-р сарын 10 -нд Батсуурийн Чинзоригийн хээр хязаалан түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд 156 хурдан хязаалан гарааны зурхайгаас эргэлээ
-
7-р сарын 10 -нд Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
2024 оны 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
-
2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
-
2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
-
2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
-
2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
-
2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
-
2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
-
2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
-
2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
-
2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
-
2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
-
18 цагийн өмнө Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
-
Өчигдөр, 09:41 минут Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
-
22 цагийн өмнө "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
-
Өчигдөр, 09:15 минут "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
-
17 цагийн өмнө Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
-
19 цагийн өмнө Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
-
Өчигдөр, 09:19 минут Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
-
21 цагийн өмнө Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
-
16 цагийн өмнө Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
-
1 цагийн өмнө "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын Солон…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна