Сумын Алдарт уяач О.Мөнхнасан: “ГОВЬШАНХ” УЯАЧДЫН ХүСЭН ХҮЛЭЭДЭГ УРАЛДААН БОЛСОН
А.Тэлмэн
2016 оны 2-р сарын 04 -нд
"Говьшанхын хурд-5" наадмаас...
-Говийн бүсийн уралдааны эрлийз дунд насны ангилад хонгор үрээгээ айрагдуулсан танд баяр хүргэе.
-Баярлалаа, сайхан байна. Газар газрын хурдан хүлгүүд дундаас миний хонгор шүдлэн айргийн таваар орлоо. Надад бэлгэнд ирсэн энэ хонгор үрээ манай аймгийн Баяндалай сумын харьяат Раднаагийн Бадрахын унаган адуу байгаа юм. Даагандаа аймаг, бүсийн чанартай наадмуудад нилээн хэд айрагдчихсан хурдан үрээ надад ирж, бүсийн наадмын айраг амсуулж байгаа нь энэ.
-Дааган цагаасаа хурдалж байгаа гэлээ. Өмнө нь ямар наадмуудад амжилт үзүүлж байсан бэ?
-Даагандаа аймгийн хаврын бүсийн уралдаанд айргийн таваар давхиж, сумандаа гурвантаа түрүүлэн, хоёр айрагдсан. Түүнээс гадна овоо тахилга, сумын чанартай бага наадмуудад нэлээд хэдэн удаа түрүүлсэн. Шүдлэндээ болохоор сумын овоо тахилга болон АХ-ын ойн баяр наадамд тус тус түрүүлж, аймгийн “Шигшмэл хурд”-д зургаалаад, Говьшанхын хурдадаа давхар уяагаар ирж айрагдлаа.
-Энэ жилийн Говьшанхад хэдэн насны морьтой ирсэн бэ?
-Ганц л морьтой ирээд айрагдуулчихлаа.
-Өмнөх Говьшанхын хурд уралдаануудад оролцож байв уу?
-Говьшанхын хурд бол уяач бидний хүсэн хүлээдэг уралдаануудын нэг болсон. 1999 онд Цогтцэций суманд болсон анхны говийн бүсийн уралдаанд гурван морьтой очоод, нэгийг нь наймаар давхиулж байлаа. Түүнээс хойш тогтмол оролцож, 15 дотор дөрвөн ч морь давхиулсан. Ер нь жил ирэх тусам энэ наадмын чанар чансаа сайжирч, өргөн дэлгэр сайхан болдог болж. Энэ удаад аймгийнхаа төвд аймгийн наадамтай давхар болсоноороо их онцлог байлаа.
-Анх Говьшанхын адуугаа сайжруулах, уяачдаа чадваржуулах зорилготой зохион байгуулагдаж байсан. Уяач та энэ зорилгодоо хүрсэн гэж бодож байна уу?
-Тиймээ, маш зөв зорилготой уралдаан байгаа юм.Энд уралдаж байгаа морьдын чансаа, уяачдын чадвар нэгийг хэлэх байхаа. Манайхан мэргэжлийн түвшинд морио уядаг болж, адуугаа ч сайжруулж байна. Үүний нэг илрэл нь шинэ монгол адууны уралдаанд нутгийн уяачид айраг түрүү нэлээд авлаа. Дөрвөн жил тутамд говийн бүсийн уралдааныг зохион байгуулдаг болсноор уяачдын урам зориг сэргэж, дор бүрнээ адуугаа сайжруулахад анхааран байр, саравч барихаас эхлээд шинжлэх ухаанчаар ханддаг болсон.
-Та адууныхаа удам угшлыг сайжруулахад хэр анхаарч байна вэ?
-Манай аав аймгийн Алдарт уяач Оргоо гэж хүн бий. Багаасаа л адуу маланд дуртай явсан надад аав маань уяаны эрдмийн А үсгийг анх зааж байлаа. Хожмоо Бадрах ахын дүү Батбаяртай нэг галд ороод, олон наадамд оролцон, тэр хэмжээгээрээ сурч мэдэж явна. Энэ айрагдсан хонгор үрээ бол Бадрах ахын маань сэтгэлийн бэлэг байгаа юм. Одоохондоо шинэ монгол адуу гэвэл хонгор үрээ маань л байна.
-Аавынхаа тухай манай уншигчдад ярьж өгөөч?
-Аав маань өдгөө аймгийн төвдөө амьдарч байна. Нас өндөр болсон гэлтгүй бидэнд зааж зөвлөнө. Миний аав Ханбогдын зуугуул адууг Булган сумандаа анх авчирч нутагшуулсан хүн л дээ.
-Зуугуул аа..?
-Тиймээ, тухайн үеийнхээр бол зэрлэг адуу гэх юм уу даа. Тэр адуу манай адууг нэлээд сайжруулсан гэдэг. Нээрэн ч манайх цөөхөн ч гэсэн чанартай адуутай гэгдэж, аймаг, сумын наадмаас айраг түрүү хүртдэг л байлаа.
-Аавын тань нэрийг гаргасан ямар ямар хурдан хүлгүүд байв?
-Хурдан хээр, хурдан зээрд, Таавчиг хээр гээд олон сайхан хурдан буянгууд байсаан. Сүүлийн үеийн амжилтаас нь дурдвал 2010 онд сумандаа шүдлэн үрээ түрүүлгэж, соёолон, хоёр бүдүүн морь айрагдуулж тун ч одтой наадсан.
-Удам залган уяа эвлүүлж буй хүн танаас өөр бий юу?
-Бид эцэг эхээсээ 14-үүлээ. Эндээс дүү Оргилсайхан, ах Цогнэмэх нар маань өнөөдөр мал маллаж байна.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
"Говьшанхын хурд" сэтгүүл №01
-Говийн бүсийн уралдааны эрлийз дунд насны ангилад хонгор үрээгээ айрагдуулсан танд баяр хүргэе.
-Баярлалаа, сайхан байна. Газар газрын хурдан хүлгүүд дундаас миний хонгор шүдлэн айргийн таваар орлоо. Надад бэлгэнд ирсэн энэ хонгор үрээ манай аймгийн Баяндалай сумын харьяат Раднаагийн Бадрахын унаган адуу байгаа юм. Даагандаа аймаг, бүсийн чанартай наадмуудад нилээн хэд айрагдчихсан хурдан үрээ надад ирж, бүсийн наадмын айраг амсуулж байгаа нь энэ.
-Дааган цагаасаа хурдалж байгаа гэлээ. Өмнө нь ямар наадмуудад амжилт үзүүлж байсан бэ?
-Даагандаа аймгийн хаврын бүсийн уралдаанд айргийн таваар давхиж, сумандаа гурвантаа түрүүлэн, хоёр айрагдсан. Түүнээс гадна овоо тахилга, сумын чанартай бага наадмуудад нэлээд хэдэн удаа түрүүлсэн. Шүдлэндээ болохоор сумын овоо тахилга болон АХ-ын ойн баяр наадамд тус тус түрүүлж, аймгийн “Шигшмэл хурд”-д зургаалаад, Говьшанхын хурдадаа давхар уяагаар ирж айрагдлаа.
-Энэ жилийн Говьшанхад хэдэн насны морьтой ирсэн бэ?
-Ганц л морьтой ирээд айрагдуулчихлаа.
-Өмнөх Говьшанхын хурд уралдаануудад оролцож байв уу?
-Говьшанхын хурд бол уяач бидний хүсэн хүлээдэг уралдаануудын нэг болсон. 1999 онд Цогтцэций суманд болсон анхны говийн бүсийн уралдаанд гурван морьтой очоод, нэгийг нь наймаар давхиулж байлаа. Түүнээс хойш тогтмол оролцож, 15 дотор дөрвөн ч морь давхиулсан. Ер нь жил ирэх тусам энэ наадмын чанар чансаа сайжирч, өргөн дэлгэр сайхан болдог болж. Энэ удаад аймгийнхаа төвд аймгийн наадамтай давхар болсоноороо их онцлог байлаа.
-Анх Говьшанхын адуугаа сайжруулах, уяачдаа чадваржуулах зорилготой зохион байгуулагдаж байсан. Уяач та энэ зорилгодоо хүрсэн гэж бодож байна уу?
-Тиймээ, маш зөв зорилготой уралдаан байгаа юм.Энд уралдаж байгаа морьдын чансаа, уяачдын чадвар нэгийг хэлэх байхаа. Манайхан мэргэжлийн түвшинд морио уядаг болж, адуугаа ч сайжруулж байна. Үүний нэг илрэл нь шинэ монгол адууны уралдаанд нутгийн уяачид айраг түрүү нэлээд авлаа. Дөрвөн жил тутамд говийн бүсийн уралдааныг зохион байгуулдаг болсноор уяачдын урам зориг сэргэж, дор бүрнээ адуугаа сайжруулахад анхааран байр, саравч барихаас эхлээд шинжлэх ухаанчаар ханддаг болсон.
-Та адууныхаа удам угшлыг сайжруулахад хэр анхаарч байна вэ?
-Манай аав аймгийн Алдарт уяач Оргоо гэж хүн бий. Багаасаа л адуу маланд дуртай явсан надад аав маань уяаны эрдмийн А үсгийг анх зааж байлаа. Хожмоо Бадрах ахын дүү Батбаяртай нэг галд ороод, олон наадамд оролцон, тэр хэмжээгээрээ сурч мэдэж явна. Энэ айрагдсан хонгор үрээ бол Бадрах ахын маань сэтгэлийн бэлэг байгаа юм. Одоохондоо шинэ монгол адуу гэвэл хонгор үрээ маань л байна.
-Аавынхаа тухай манай уншигчдад ярьж өгөөч?
-Аав маань өдгөө аймгийн төвдөө амьдарч байна. Нас өндөр болсон гэлтгүй бидэнд зааж зөвлөнө. Миний аав Ханбогдын зуугуул адууг Булган сумандаа анх авчирч нутагшуулсан хүн л дээ.
-Зуугуул аа..?
-Тиймээ, тухайн үеийнхээр бол зэрлэг адуу гэх юм уу даа. Тэр адуу манай адууг нэлээд сайжруулсан гэдэг. Нээрэн ч манайх цөөхөн ч гэсэн чанартай адуутай гэгдэж, аймаг, сумын наадмаас айраг түрүү хүртдэг л байлаа.
-Аавын тань нэрийг гаргасан ямар ямар хурдан хүлгүүд байв?
-Хурдан хээр, хурдан зээрд, Таавчиг хээр гээд олон сайхан хурдан буянгууд байсаан. Сүүлийн үеийн амжилтаас нь дурдвал 2010 онд сумандаа шүдлэн үрээ түрүүлгэж, соёолон, хоёр бүдүүн морь айрагдуулж тун ч одтой наадсан.
-Удам залган уяа эвлүүлж буй хүн танаас өөр бий юу?
-Бид эцэг эхээсээ 14-үүлээ. Эндээс дүү Оргилсайхан, ах Цогнэмэх нар маань өнөөдөр мал маллаж байна.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
"Говьшанхын хурд" сэтгүүл №01
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 2024 оны 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна