Ц.Энхбат: Аавын хурдан борууд бэсрэг угшил болтлоо дэлгэрсэн

Өмнөговь аймгийн Баян-Овоо сумын уугуул, сумын Алдарт уяач Ц.Энхбатын ярилцлагыг хүргэж байна.
-Энхбат уяач ямархан хурдан буянгуудаар наадаж, нутгийн дэвжээгээ чимдэг вэ?
-Манай Баян-Овоо суманд Цээнзэнгийн бүүдэн, Дэндэвийн, Цэнддоогийн борнууд гэсэн гурван угшлын адуунууд үе дамжин хурдалж ирсэн. Бор адуутай Цэнддоо гэдэг нь миний эцэг л дээ. Аавын хурдан борууд бэсрэг угшил болтлоо дэлгэрсэн. Манай өвөг дээдэс ер нь үе дамжсан уяачид л даа. Сум орон нутагтаа тоогддог уяачдын нэг байлаа. Аав маань насаараа нэгдлийн адуу малласан. Тийм хүмүүсийн дэргэд байсан хүн адуу сонирхохгүй байна гэж юу байхав. 1989 онд сургуулиа төгсөж ирээд морь уясан. 20 гаруй жил өнгөрчихөж, цаг хугацаа ч хурдан юм даа. Хамгийн анх даага аман хүзүүдүүлж байлаа.
-Аавын тань борууд яаж давхиж байсан бэ?
-Аймгийн наадамд айрагдаж байсан бор азарга, түүний төл үр төлүүд сум орон нутагтаа айраг түрүү алдаж байгаагүй. Дархан ордог адуунууд байлаа. Аавын боруудыг ид хурдан байхад манай сумын Жуурайдорж  гэдэг хүний мундаг хурдан хүрэн морь байлаа. Сумандаа зургаа түрүүлсэн тэндхийн даалуу адуу л даа. Нэг жил бор морь маань их хурдан байсан учраас “за энэ жил л хүрэн морийг дийлнэ дээ” гэж бодож байлаа. Наадам ч боллоо. Хүрэн морь, бор морь холбоотой өнгөнд яваад байдаг. Би ч дотроо “за одоо л ингээд түрүүлнэ дээ” гэж бодоод давхиж явтал яг зурхай дээр хүрэн морь хажуугаар дайраад түрүүлчихэж билээ. Тэгж агуу хүрэн морь зургаа  дахиа түрүүлж, бор морь тав дахиа айрагдсан. Хүүхэд ахуй цагийн сайхан дурсамж тээсэн тэр жилийн наадам санаанаас гардаггүй юм. Хэдий хурдан хурц ч цусыг сэлбэж сайжруулж байхгүй бол хурд саардаг юм билээ. Тиймээс сүүлийн үед бололцооныхоо хэрээр зүүн аймгуудаас ганц хоёр адуу авчирсан. Тэгсэн арай өөр болж байнаа. Энэ жил гэхэд л том жижиг наадмуудаас 3-4 айраг, түрүү хүртлээ.
-Их савны ёроолд юм байлгүй яахав ээ?
-Өө тэгэлгүй яахав. Морь уяад удаагүй байхдаа 1992 онд эцгийнхээ хэдэн борыг уяад шүдлэн үрээ түрүүлгэн, даага, хязаалан айрагдуулж, хоёр морио 7, 8-аар давхиулсан. Адуу хурдан байх уяачийн бас нэгэн жаргал шүү.
-Хүүхдүүд тань удам залган морь уяж байна уу?
- Ах нь ганц хүүтэй, бусад нь охин. Хүү маань оюутан болчихсон. Гэхдээ  зуныхаа амралтаар ирж аавдаа тусалнаа. Би албадахгүй байгаа. Хүүхдүүд өөрсдөө мэднэ биз дээ. Уг нь уяна гэвэл удам угшил нь байна даа.
-Сүүлийн үед залуучууд олноор моринд орж байгаа биз?
-Харин тэгж байна. Залуучууд моринд орж, адуугаа хайрлаж хамгаалдаг болсон байна. Бизнесменүүд нь нутагтаа болж буй уралдаануудыг сайн ивээн тэтгэдэг болсон байна. Моринд сэтгэл гаргаж байгаа хүмүүсийг би их үнэлдэг. Адуу өөрт нь сэтгэл зүтгэлээ зориулж байгаа хүнийг заавал баярлуулдаг номтой. “Тод магнай” сэтгүүлээрээ дамжуулаад хурдан моринд орж байгаа залуустаа өнөө маргаашийн айраг, түрүүнд шимтэлгүй морьдоо сайн уяарай. Тэгвэл үр дүнг нь мэдэрнэ гэж хэлмээр байна.
-Сургаал хайрласан танд баярлалаа. Таныг хурдан тууртын босоо цагаан хийморь өнөд ивээж яваг.

"Тод магнай" сэтгүүл №36