Соён хээр


Зүүнтурууны уяач, морь таниач Сундуй шинжин байж , “Сан адуу”-наас шилэн бариулсан хязаалан үрээгээ бүдүүн морины хөлнөөс толгойгоор нь аргамжиж байгаад ороооцолдуулан унагаж, буруу ташааг цөмөлж татанхай болгосон аж. Энэ гэмтлээс шалтгаалан баруун хойд хөлөө гадагшаа даялан давхих болсноор “соён” буюу доголон хээр гэдэг нэрийг авжээ. Гэмтэл нь эдгэрсэн Соён хээр соёолонгийн хурд нь хариагүй болохыг мэдэрч уяж засан Зүүнговийн наадамд уралдуулан айрагдуулжээ. Ийнхүү хүч тэнхээтэй, хурдан хурц, их насны сайн морь гарч ирж байгааг магтацгааж, “дөрвөн хөлтэй байсан бол юунд ч гүйцэгдэхгүй хурдлах хүлэг аж” гэцгээн олон даяар ам сайтай, ихэд бэлэгшээн өхөөрдөж мялаасан гэдэг. 1990-ээд онуудад “Соён хээр” морь их насанд нийлээд Увс аймгийн Зүүнговь, Баруунтуруун, Хяргас, Завхан аймгийн Сонгино, Яруу сумдын их ойнуудад дарааллан түрүүлжээ. Яруугийн баяраар доголон хээр морь тариг дундуур зам товчилсон 300-аад морьдыг нэвтлэн, “Сар хайрханы морин эрдэнийн баторшил наадмын түрүү” Завханы Дөрвөлжин сумын Туяагийн халиун, Тэлмэнгийн бор зэрэг цуутай хурдуудыг нэхэн дийлж, тасархай хол тасран түрүүлж алдраа цуурайтуулан, баруун хойд бүсдээ гүйцэгдэшгүй хурдан хүлэг гэгдэх болоод байсан юм. 1998 онд Хархоринд болсон “Их хурд” уралдаанд 12 настай Соён хээр морийг 1000 гаруй км замыг хөлөөр туулан авчирсан байлаа. Тэгээд их сунгааг газар дээр нь хийхэд тэр уралдаанд хожим айрагдсан нутаг нэгт “Гангаа улаан” бор мориныхоо өмнө гишгээд байсан гэдэг. Их хурд уралдааны гарааны зурхайд хүрээд, морьдыг эргүүлэх явцад доголсон хээр морь хий гишгэн таварцаглаж унаад босоход хүүхэд нь оочин үлджээ. Соён хээр морь олон морьдын тоосноос дайжин гараанаас цааш хульжсан байна. Ингээд бүх зүйл дуусчээ. Хэрэв тэгш сайхан гишигдэгсэн байсан бол нутгийн бор мориныхоо хамт айрагдах боломжтой байсан гэдэг. Баруун монголын цуут хурдан хүлэг “Соён хээр” морь бол хандгай мэт дүүлэн давхидаг ховорхон тохиох ухнан шинжтэй, толгойгоо хоёр тийш мөрлөн, хазаар даран сайварладаг, сайхан шар хээр зүстэй, дэл сүүл өтгөвтөр, ширхэг нарийн, сагаг босоо, толгой том, хамар монхор, доод уруул их дордгор, туурай агуу, тураг биетэй, олон яс уулзахад голын бяртай, мундаа өндөр, сэрвээний урдуур хотгор, гурван овоо тэгш, цээж болоод бөгсний бяр тэнцүүхэн хүлэг эрдэнэ хэмээжүхэй.
"Монголын хурдан морины домог, түүх" номноос

0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Өчигдөр, 12:28 минут МУ-ын Алдарт уяач И.Золбоо: Хонгор нутгаас төрийн …
-
Лхагва, 12:01 минут Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд: Тод манлай уяач Б.…
-
Мягмар, 12:59 минут "Их хурд-10" уралдаанд эхний 10-т хурдалсан соёоло…
-
8-р сарын 21 -нд "Их хурд-10" уралдаанд эхний 10-т хурдалсан их нас…
-
8-р сарын 11 -нд ММСУХ-ны 30 жилийн ой, "Их хурд-10" уралдаанд эхни…
-
8-р сарын 05 -нд Сүүт гүүний унагыг шүтсү...
-
2025 оны 8-р сарын 04 -нд Зүүн бүсийн сонгомол бага ангилалд Ц.Мягмардоржийн…
-
2025 оны 8-р сарын 02 -нд Зүүн бүсийн сонгомол дээд насны ангилалд Х.Нурлаты…
-
2025 оны 8-р сарын 02 -нд Зүүн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Э.Бямбасү…
-
2025 оны 7-р сарын 30 -нд Говийн бүсэд Д.Ариуннарангийн хээр хязаалан түрүүл…
-
2025 оны 7-р сарын 30 -нд Говийн бүсэд М.Адъяабаатарын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2025 оны 7-р сарын 30 -нд Зүүн бүсэд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зээрд түрүүлжээ
-
2025 оны 7-р сарын 30 -нд Говийн бүсэд Б.Отгонсэлэнгийн хээр морь түрүүлжээ
-
2025 оны 7-р сарын 30 -нд Баруун бүсийн сонгомол дээд насны ангилалд Т.Цэенд…
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд Г.Пүрэвсүрэнгийн хүрэн халзан даага түр…
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд С.Хүдэрчулууны зээрд соёолон түрүүлжээ
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Баруун бүсэд Б.Норовсамбуугийн халтар морь түрүүлл…
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Говийн бүсэд Б.Баярмагнайн бор соёолон түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Баруун бүсэд О.Баатарын хонгор соёолон түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Баруун бүсэд Б.Норовсамбуугийн Гоё хээр азарга түр…
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Говийн бүсэд Б.Тогтохын хүрэн халзан азарга түрүүл…
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд Б.Саянсанаагийн халиун азарга түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсийн сонгомол бага насны ангилалд Л.Нямба…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд А.Ариунболдын зээрд даага түрүү магна…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд эхний 1…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд Б.Дагвабазарын хээр хязаалан түрүүллэ…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд Б.Баярхүүгийн зээрд шүдлэн түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд Батдоржийн Ганбаярын хээр халзан шүдл…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Увс аймагт болсон баруун бүсийн уралдаануудад түрү…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсийн шүдлэн насны морьд гарааны зурхай ру…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд Ж.Батзоригийн хар хязаалан түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Дорнод аймагт болсон "Зүүн бүсийн хурд" уралдаануу…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд 113 хязаалан бүртгүүлжээ
-
2025 оны 7-р сарын 27 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач Д.…
-
2025 оны 7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд Б.Гөлөгсайханы бор шүдлэн түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 27 -нд Хөдөлмөрийн баатар Б.Далай нутагтаа "Цэнхэр тэнгэ…
-
2025 оны 7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд 121 соёолон мордож, Н.Мөнхийн бор ха…
-
2025 оны 7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд 147 хязаалан мордож, Г.Хишигбатын хэ…
-
2025 оны 7-р сарын 26 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдаанд эхний 10-т ху…
-
2025 оны 7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд М.Мөнхбатын хул морь түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд Н.Мөнхзоригийн хээр азарга түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 25 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол бага…
-
2025 оны 7-р сарын 25 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол дунд…
-
2025 оны 7-р сарын 25 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол дээд…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна