Аймгийн Алдарт уяач А.Юра: Юран зээрд гэж азарга нэгэн үе мандаж явсан адуу

Дорноговь аймгийн Алтанширээ сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач А.Юран ярилцлагыг уншигч танаа хүргэе.
-Хурдан хүлгийн хийморьт сүслэх болсон үеийн түүхээс яриагаа эхэлье дээ. Юра Алдартыг уяачийн замд хөтлөн А үсэг заасан буянтан хэн бэ?
-Аюух гэдэг хүн бол намайг өргөж авсан миний өргөмөл эцэг. Тэр хүн морь уядаг байгаад намайг уяачийн замд хөтөлсөн гэж хэлж болно. Би 1954 оноос эхэлж морь уясан байх. Анх морь уясан жилээ аймгийн наадамд соёолон хүрэн морь түрүүлгэж байлаа. Хүрэн морь өмнө нь уралдаж байгаагүй битүү адуу байсан. Мөн тэр жил манай унаган бор азарга  гурваар давхисан юмдаг.
-Аймгийн наадамд уу?
-Тиймээ.
-Яриа эхлэхийн өмнө хоёр хурдан буурал морьтой байсан гэсэн. Тэднийхээ талаар хуучлаач?
-Алтанширээгийн уяачдын тухай ярихын өмнө Пагжий  гэдэг хүний заавал дурьдах ёстой. Миний буурал морь тэдний адууны эхтэй. Эцэг нь манай өөрийн хөгшин цагаан азарга байсан юм. Их буурал морь нь нэг түрүүлж хоёр айрагдсан. Бага буурал олон түрүүлж, айрагдсаан.  Буурал морьдоос гадна би сайн зээрд азаргатай байсан хүн. Юран зээрд, Энэбишийн ногоон, Довдондоржийн халзан гэдэг гурван азарга нэгэн үе уралддаг байлаа шүү дээ. Миний зээрд азарга нэг түрүүлж, 3-4 айрагдсан адуу.
-Зээрд азарга Жалгын голын унага уу?
-Дамбарэнцэнгийн чигийн адуу. Жалгын голын салбар гэсэн үг л дээ. Манай Ширээгийн Жалгын голд төрсөн адуу хөлийн хурд ихтэй гэлцдэг юм. Ялангуяа бага дөрвөн насандаа. Зулайг нь дарах адуу цөөн л гэдэг. Үнэн байхаа. Жалгын голоос Жанцангийн саарал, Намбажаа хонгор зэрэг хурдан азарганууд төрөн гарсан. Тэдний цус холигдоогүй адуу манай энэ хавьд байхгүй дээ. Аймгийн наадамд хоёр түрүүлсэн Нямдоржийн хул азарга Жалгын гол унага, Намбажаа адуу. Мөн сумандаа хурдан байсан Доржийн  хул азарга Намбажаа адуу. Ах нь нэгдлийн адуу олон жил малласан. Алтанширээгийн ууган адуучдын нэг. 1957 онд “Саруул зам” нэгдэл гэж байхаас эхлээд л адуу малласан. Тэрнээс хойш тасралтгүй маллаж байгаад цэргийн гурван жилд тасарсан байх. Халагдаж ирээд адуугаа маллан, 1990 оны хувьчлалаар өгсөн дөө. Тиймээс энэ хавийн хурдан адуунуудыг гадарланаа.
-Алтанширээгийн нэрийг дуурсгасан ямар ямар хурдан буянгууд байв?
-Жигжидийн хул гэж сайн азарга байлаа. Жаал Донойн хонгор гээд бас их сайн азарга байлаа. Дашдондогийн хонгор, Дашдэмбэрэлийн хул ч сайн азарганууд. Тэгээд яриад байвал олон доо. Ах нь нас яваад мартаж санаад байх болж.
-Насаараа адуутай нөхөрлөсөн Алдарт залгамж халаагаа бэлтгээ байлгүй. Уяа эвлүүлж, хурдан ирлэн байгаа багачуулаа танилцуулаач?
-Нэг ач хүү морь уяна. Өсөхбаяр гэдэг юм. Одоо ид хурдалж байгаа сайн буурал азаргатай хүн. Суманд түрүүлгээд, аймагт очиж Равжаагийн наадмаар зургаалуулсан. Нөгөө хоёр буурал морины эгчийн хүүхэд байгаа юм. Миний буурлын угшилтай адуунууд гадагшаа гараад бас сайн давхиж байгаа.
-За хаана хаана уралдаж, ямар амжилт үзүүлээд байна?
-Ховд аймаг руу гарсан буурал үрээ даагандаа Ховдын 80 жилийн ойгоор түрүүллээ гэж дуулдсан. Шүдлэндээ ч бас нэг аймгийн наадамд түрүүлсэн гэсэн. Бас нэг олон медальтай буурал азарга бий. Энэ жил гэхэд л аймагт Равжаагаар зургаалсан. Иххэтэд очиж түрүүлж байсан. Дэлгэрэхэд Тайжийн хурдад гуравласан. Энэ мэтчилэн яриад байвал миний цуглуулсан адуу муугүй л байх. Одоо ач хүүгийн маань авьяас л мэднэ дээ. Би өөр юу ярихав
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Эрүүл энх  байж, урт удаан наслаарай.

"Тод магнай" сэтгүүл Дорноговь аймгийн тусгай дугаар