Уяач С.Дэмбэрэлгалдан: Уяач хүн морио хайрлахгүйгээр амжилт гаргана гэж байхгүй


Завхан аймгийн Түдэвтэй сумын уяач Санжийн Дэмбэрэлгалдангийн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна. Тэрээр 1957 онд тус сумын Цагаанчулуут хэмээх газар төржээ.
-Таны үеийнхэн ихэвчлэн удам дамжсан уяачид байдаг. Танайхан дунд хурдан хүлгийн уяа тааруулдаг хүн байв уу?
-Манай аав Санж сайхан барилдана, цэргийн заан цолтой, морь сайхан уядаг хүн байсан. Би багадаа аавынхаа болон нутгийн ах нарын уясан морийг унадаг байлаа. Дашцэрэн гэдэг хүний хээр морийг унадаг байсан юм. Тэгсэн нэг удаа аавын эзгүйд дүүтэйгээ хоёулаа байж байсан Дадай ирээд “хээр морио уна” гэж байна. Том хүн хэлж байгаа юм чинь унахаас яахав. Тэр жил хээр морь нэлээд хойгуур давхиад. Тэгсэн дүү маань “намайг ирэхгүй байна” гээд уйлчихсан сууж байсан. Ахыгаа их л дээгүүр ирнэ гэж бодсон юм байлгүй./инээв/ Тэгээд аяга дүүрэн чихэр аваад бөөн баяр гэртээ харьж билээ.
-Тэр хээр морио олон жил унасан юм уу?
-Дадайгийнхаа хээр морийг хоёр жил л унасан даа. Морь гэдэг агуу ухаантай амьтан шүү. Нэг жишээ ярья л даа. Манайх Улаанбаатар луу шилжсэн, хонгор морь, хээр морь хоёр маань нутаг руугаа гүйчихдэг юм. Аав морьддоо санаа зовоод байж чаддаггүй. Тэгэхээр нь би онгоцоор аймагт ирээд, цаашаа Түдэвтэй рүү ногоон онгоцоор яваад эгчийндээ иртэл хүүхэд нь нөгөө хээрийг уначихсан явж байна. Нутагтаа ирээд таргалаад сайхан болчихож. Тэгээд таньж ядаад “энэ хурдан хээр мөн үү” гэсэн чинь “мөн” гэж байна. “Хэзээ ирсэн юм” гэсэн чинь “өө, удаж байна” гэнэ. Тэгээд би аав руу цахилгаан бичээд, “хоёр морь гүйгээд ирсэн байна, тэндээ битгий эрээрэй” гэж. Аав маань морьдоо алдчихаад их санаа зовж, тэргэнд л орчих вий дээ гэдэг байсан юм. Тэгсэн нэг өдөр манай бригадын дарга, “чи яагаад харихгүй байгаа юм, аавынх чинь нүүгээд ирсэн байна” гэж байна. Гайхаад лавлатал манай аав, ээж хоёр “нутагтаа амьдралаа зориулна” гээд хүрээд ирсэн байсан. Нээрэн ч хэлсэн ёсоороо насаараа нутагтаа амьдарч, ажиллаж хөдөлмөрлөсөн дөө. Манай ээж 80 гарчихсан хөгшин одоо амьд сэрүүн Цэцэн-Уул сумандаа бий.
-Уяач хүн зөвхөн хурд ирлэх бус, адуугаа зөв унаж эдэлдэг, малд хайртай байх ёстой юм шиг ээ. Хүлэг морио дээдлэн хайрладаг аавынхаа талаар сайхан дурсамж хуучлаач?
-Манай аав барилддаг их бяртай хүн байсан гэж хэлсэн шүү дээ. Их том биетэй. Ямар сайндаа “Данхар” Санж гэж байхав. Тийм болохоор нь хүмүүс морины гартай гэж ярьдаг байсан юм. Жороо морь их унана. Шархүүгийн зээрд гэж хонин жороо урт сойлготой хүрэн морь байлаа. Мөн манай өөрийн жороо буурал морь байлаа. Аав маань жороо морио унаж наадамд очоод өөрөө барилдаж, хүнээр морио унуулаад жороо морьдын уралдаанд тавина. Морь сайхан уяна. 1978 онд Тэлмэнгээс авчирсан Өндөр хээр морь нь сумандаа тав түрүүлсэн. Ер нь миний аав юм юмны захтай хүн байсан шүү.
-Тэгвэл та хэзээнээс морь уях төрийн хэрэгт шамдах болсон юм бэ?
-1990 хэдэн оноос морь сонирхож, 1995 онд Хөвсгөл аймгийн Цэцэрлэг сумын Цэрэн-Очир гэдэг хүнээс хоёр түмэн адууны баярт хоёр түрүүлчихсэн хүрэн даагыг нь авч хурдлуулж байлаа. Хожмоо тэр нь азарга болж олон сайхан төл өгсөн. Ер нь хүрэн үрээ ирснээс хойш миний хурд тасраагүй шүү.
-Булган сүүлтэй хүрэн азарганыхаа талаар жаахан дэлгэрэнгүй яриач?
-Миний хүрэн азарга Нөмрөгийн 80 жилийн ойд айргийн гуравт хурдалж, сумандаа нэг түрүүлж, хоёр удаа аман хүзүүдэн, тав айрагдсан адуу. Би дараа нь Тосонцэнгэлийн Додой гэдэг залуугаас бор морь худалдаж авч Сонгино сумын наадамд айргийн дөрөвт хурдлуулж, 2010 онд аймагт очиж 15-аар давхиулсан. Анх авахад эзэн нь “бор морийг хөгшрөхөөр нь буцаагаад өгөөрэй” гэсэн юм. Тэр ёсоор таван жил уяад буцааж өгсөн. Тосонцэнгэл суманд 2-3 түрүүлсэн тэр хүний хайртай морь нь байсан юм чинь. Би ч гэсэн хүрэн азаргандаа ч их хайртай. Ер нь уяач хүн морио хайрлахгүйгээр амжилт гаргана гэж байхгүй дээ.
-Таны адил морио хайрлаж, адуунд дурлаж байгаа хүүхдүүд байна уу. Залгамж халаагаа бэлтгэж байна уу?
-Хүүхдүүд хотод амьдардаг болохоор зун сонирхогчийн журмаар дагаж давхихаас өөр юм алга. Утсаар л юу болж байна, яаж байна гэх юм. Манай бага хүү ч бүр уйлна шүү дээ, моринд хорхойтой.
"Тод магнай" сэтгүүл №54

0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
11 цагийн өмнө Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд: Тод манлай уяач Б.…
-
Өчигдөр, 12:59 минут "Их хурд-10" уралдаанд эхний 10-т хурдалсан соёоло…
-
8-р сарын 21 -нд "Их хурд-10" уралдаанд эхний 10-т хурдалсан их нас…
-
8-р сарын 11 -нд ММСУХ-ны 30 жилийн ой, "Их хурд-10" уралдаанд эхни…
-
8-р сарын 05 -нд Сүүт гүүний унагыг шүтсү...
-
8-р сарын 04 -нд Зүүн бүсийн сонгомол бага ангилалд Ц.Мягмардоржийн…
-
2025 оны 8-р сарын 02 -нд Зүүн бүсийн сонгомол дээд насны ангилалд Х.Нурлаты…
-
2025 оны 8-р сарын 02 -нд Зүүн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Э.Бямбасү…
-
2025 оны 7-р сарын 30 -нд Говийн бүсэд Д.Ариуннарангийн хээр хязаалан түрүүл…
-
2025 оны 7-р сарын 30 -нд Говийн бүсэд М.Адъяабаатарын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2025 оны 7-р сарын 30 -нд Зүүн бүсэд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зээрд түрүүлжээ
-
2025 оны 7-р сарын 30 -нд Говийн бүсэд Б.Отгонсэлэнгийн хээр морь түрүүлжээ
-
2025 оны 7-р сарын 30 -нд Баруун бүсийн сонгомол дээд насны ангилалд Т.Цэенд…
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд Г.Пүрэвсүрэнгийн хүрэн халзан даага түр…
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд С.Хүдэрчулууны зээрд соёолон түрүүлжээ
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Баруун бүсэд Б.Норовсамбуугийн халтар морь түрүүлл…
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Говийн бүсэд Б.Баярмагнайн бор соёолон түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Баруун бүсэд О.Баатарын хонгор соёолон түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Баруун бүсэд Б.Норовсамбуугийн Гоё хээр азарга түр…
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Говийн бүсэд Б.Тогтохын хүрэн халзан азарга түрүүл…
-
2025 оны 7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд Б.Саянсанаагийн халиун азарга түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсийн сонгомол бага насны ангилалд Л.Нямба…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд А.Ариунболдын зээрд даага түрүү магна…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд эхний 1…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд Б.Дагвабазарын хээр хязаалан түрүүллэ…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд Б.Баярхүүгийн зээрд шүдлэн түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд Батдоржийн Ганбаярын хээр халзан шүдл…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Увс аймагт болсон баруун бүсийн уралдаануудад түрү…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсийн шүдлэн насны морьд гарааны зурхай ру…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд Ж.Батзоригийн хар хязаалан түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Дорнод аймагт болсон "Зүүн бүсийн хурд" уралдаануу…
-
2025 оны 7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд 113 хязаалан бүртгүүлжээ
-
2025 оны 7-р сарын 27 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач Д.…
-
2025 оны 7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд Б.Гөлөгсайханы бор шүдлэн түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 27 -нд Хөдөлмөрийн баатар Б.Далай нутагтаа "Цэнхэр тэнгэ…
-
2025 оны 7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд 121 соёолон мордож, Н.Мөнхийн бор ха…
-
2025 оны 7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд 147 хязаалан мордож, Г.Хишигбатын хэ…
-
2025 оны 7-р сарын 26 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдаанд эхний 10-т ху…
-
2025 оны 7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд М.Мөнхбатын хул морь түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд Н.Мөнхзоригийн хээр азарга түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 25 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол бага…
-
2025 оны 7-р сарын 25 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол дунд…
-
2025 оны 7-р сарын 25 -нд "Хангайн бүсийн хурд-2025" уралдааны сонгомол дээд…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
2025 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна