МУ-ын Гарамгай мэргэн Х.Оюунчимэг: Шинэ амжилтын эзэн болж, түүнээ дахин баталсандаа баяртай явдаг

Монгол түмний эв нэгдлийн бэлгэ тэмдэг, Монгол Улсын тусгаар тогтнолын баталгаа болсон үндэсний их баяр цэнгэлийн төрлүүдээс бүсгүй хүн оролцож болдог нь сурын харваа юм.  Өв соёлын нэгээхэн хэсэг үндэсний сурын харвааны эмэгтэйчүүдийн төрөлд дөрвөн жил дараалан түрүүлж, шинэ амжилтын эзэн болсон МУ-ын Гарамгай мэргэн Х.Оюунчимэгтэй цөөн хором хөөрөлдсөнөө хүргэж байна. Эрхэм уншигч та бүхэн таалан болгооно уу?
-Төрийнхөө их баяр цэнгэлд завсаргүй дөрөв түрүүлж, эрхийндээ эрчтэй энэ цагийн  шилдэг харваачдын нэг гэдгээ батлан харуулсан танд баяр хүргэе?
-Баярлалаа. “Тод магнай” сэтгүүлээрээ дамжуулаад Монголынхоо нийт ард түмэнд, тэр тусмаа харваачдадаа мэндчилгээ дэвшүүлье.
-Дөрөв дараалан түрүүлж, МУ-ын Гарамгай мэргэн цол хүртсэн эмэгтэй харваач олон байдаггүй байх. Та энэ цолыг хүртсэн хэд дэх харваач вэ?
-МУ-ын Гарамгай мэргэн цолтой эмэгтэй харваач хэд, хэд бий. Нэлээд дээхнэ үеийн харваачдаас  Гарамгай мэргэн цолтой хүн байсан гэдэг. Нэрийг нь яг одоо санахгүй байна. Харин намайг харваж эхэлснээс хойш гэвэл Даваажаргал, Даваахүү нарын тав түрүүлсэн Даяар дуурсах мэргэн цолтой харваачид бий. Мөн үндэсний сурын харвааны Дархан мэргэн цолтой Мөнхцэцэг гэж эмэгтэй өдгөө Америкт амьдарч байгаа. Намайг харваж эхлэхээс өмнө Америк явсан юм билээ.
-Тэгвэл та эмэгтэй харваачид  дотроо амжилтаараа гуравдугаарт эрэмбэлэгдэх нь ээ?
-Ер нь бол тийм. Гэхдээ одоо харваж байгаа харваачид дотроо хоёрт жагсаж байгаа.
-Даваажаргал Мэргэн таны адил дараалж түрүүлэн Даяар дуурсах мэргэн болж байсан уу?
-Хамгийн анх 1996 билүү, 1998 онд түрүүлсэн  юм. Түүний дараа 2001, 2002, 2004, 2005 онд түрүүлж Даяар дуурсах мэргэн болсон. Ер нь Мэргэн болсноосоо хойш дараалан түрүүлж Гоц мэргэн болсон харваач байдаггүй юмаа. Гурав дараалан түрүүлсэн хүн ч байдаггүй байх. Яагаад гэхээр ноднин гурав дахиа түрүүлэхэд рекорд тогтоож байна гэж байсан юм. Сурын харваагаар хичээллэснийх шинэ амжилтын эзэн болж, түүнээ дахин баталсандаа баяртай явдаг.
-Өнөө жил сурын харвааны бай шагнал нэмэгдсэн дуулдаад байсан?
-Ер нь сүүлийн жилүүдэд жаахан ахиц гарч байгаа. Өнгөрсөн жил түрүүлсэн харваачид дөрвөн сая төгрөг өгч байсан бол өнөө жил найман сая болсон байна лээ. Улсын наадмын хувьд ийнхүү нэмэгдэж байгаа ч орон нутгийн түвшинд аймаг, сумын ойн баяр наадмуудын хувьд өмнөх шигээ харьцангуй хэмжээтэй хэвээр л байна. Түрүүлсэн бөх, түрүү морио  20, 30 саяар байлж байгаа хэрнээ сурын шагнал нь түүнтэй харьцуулахааргүй бага байх жишээтэй. Гэхдээ манай харваачид бай шагналаа голж байсан удаагүй. Ёстой нөгөө олон түмнээ эрийн гурван наадмаараа тэгш цэнгүүлж байгаадаа баярлаж явдаг улс.
-Өнөө жилийн хувьд Мэргэн нэлээд хэдэн газар наадах шиг боллоо?
-Тэгсээн. Улсын наадмын дараа төрсөн нутаг Хэнтий аймгийнхаа Дадал суманд болсон "Алтаргана" наадамд оролцож, хотоос очсон улстай нийлж нэг баг болж харваад гуравдугаар байрт орсон. Тэндээсээ Ховд явж баруун хязгаарыг үзэнгээ, Галдан бошигт хааны мэндэлсний 370 жилийн ойн баяр наадмын харваанд харваад түрүүлсэн. Дараагаар нь Дорноговь аймгийн Замын-Үүд сумын 20, Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын 90 жилийн ойн баярт оролцож хоёуланд нь хоёрдугаар байр эзэлсэн. Тэгээд эх орны зүүн хязгаараа үзэнгээ Халхгол сумын 90 жилийн ойн баярт түрүүллээ. 
-Уучлаарай, эвгүй биш бол өнөө жилийн баяр наадмуудаас сурын харваандаа хамгийн өндөр бай шагнал хуваарилсан аймаг, сумыг мэдэж болох уу. Мэдээж таны оролцсон харваануудын тухайд?
-Улсын баяр наадам байна. Дараагаар нь Цогтцэций сумын 90 жилийн ой орох байх. Түрүүлсэн харваачийг гурван сая, хоёрдугаар байр эзэлсэн харваачийг хоёр сая, гуравдугаар байр эзэлсэн харваачийг нэг сая төгрөгөөр шагнаж байна лээ.
-Нэгэн үе аймгууд хүртэл морь уралдуулж, бөх барилдуулаад л наадчихдаг байсан. Ерөнхийлөгчийн зарлигаас хойш сурын харваа дэлгэрч байгаа юмаа даа?
-Тийм шүү. Монгол үндэсний эрийн гурван наадмыг ЮНЕСКО-д бүртгэсний дараагаас эхлээд аймаг, сумд эрийн гурван наадмаа тэгшхэн авч явдаг болсон. Сүүлийн үед залуучууд сур харвах нь ихэсч байна. Манжийн дарлалын үед бараг 200-300 жил дарагдчихсан спорт дахин сэхэж сэргэж гарч иртлээ нэлээн удаж байх л даа. Ер нь бол 10-20 жилийн дараа сурын харвааны үнэлэмж, нийтийн хүлээн авах байдал сайжирна гэдэгт итгэлтэй байдаг. Сүүлийн жилүүдэд гэр бүлийн харваа их хөгжиж байна. Манай гэр бүлээс гэхэд нөхөр, охин, хүү гурав гурвуулаа спортын мастер цолтой. Хүү маань сая улсын наадмаар эрэгтэйчүүдийн насанд хүрэгчдийн ангилалд гуравдугаар байр эзэлсэн. Нэг нум барьсан хүн тавьж чаддаггүй. Хүнийг тэгтэл нь татдаг сайхан спорт. Дээр нь хүнд тэсвэр тэвчээр, ах захаа хүндлэх, өв соёл, уламжлалаа дээдлэх гэх мэт хүмүүжлийн асар их ач холбогдолтой.
-Жил бүрийн наадмаар төрийн тэргүүн маань сур харвадаг уламжлал тогтоод нэлээд хэдэн жил болж байна. Энэ бас сурыг дэлгэрүүлэхэд зохих хувь нэмрээ оруулдаг байх?
-Мэдээж хэрэг тэгэлгүй яахав. Улсын тэргүүн сур харваж байх хэрэгтэй. Гэхдээ нэгэнт залуу хойчдоо үндэсний өв соёлоо сурталчилж байгаа юм чинь уг нь зөв эрхийвчилж харвабал сайн байгаа юм. Салаавчилж харваад байна лээ. Манайхан анхнаас нь зөв заагаад өгчих хэрэгтэй л дээ. Зурагтаар харахад жаахан эвгүй л юм билээ.
-Морин жилд  харваачдаас анхны Хөдөлмөрийн баатар төрснийг би хувьдаа ихэд бэлгэшээж байгаа?
-Сурынхан маань бүгд баяртай байгаа. Дээр ярьсан сурын харвааны үнэлэмж сайжирч, харваачдын хөдөлмөрийг үнэлдэг болж байгаагийн эхлэл шүү дээ.
-Шинэ амжилтын эзэн болохдоо багшийгаа дурсч байсныг тань санаж байна. Тийм баярт мөчид хамгийн түрүүнд бодогддог уу?
-Тэгэлгүй яахав. Тэр хүний тусламжтайгаар өдий зэрэгтэй явна даа гэж бодогдоно. Миний багш  Төв аймгийн Баянжаргалын сумын уугуул, МУ-ын Мэргэн Өлзийбат гэж сайхан буурал байсан. Одоо хүүхдүүд нь миний шавь болчихоод явж байна.
-Ингэхэд Мэргэн олон шавьтай юу?
-Би Төв аймагт шавь нараа бэлтгэдэг. Одоогоор 40-50 хүнийг сур харвахад сургаад байна. Эхний шавь нь дөрвөн жилийн дараа Мэргэн болсон. Батзаяа  Мэргэнийг мэдэх байх. Мөн Өсөх идэр мэргэн гурав төрсөн. Шавь нар  амжилт гаргах нь өөрийн амжилт гаргаснаас ялгаагүй сайхан санагддаг юм. 
-Дээд амжилт тогтоох сүүлийн сумаа тавихад хэр догдолдог вэ. Сэтгэл хөдлөлөө барьж сурах нь аливаа спортод амжилт гаргах гол суурь хэмээгддэг шүү дээ?
-Одоо ерөнхийдөө сэтгэл санаагаа барьж сурч байна даа. Олон жил харваад сайн харваачидтай өрсөлдөөд ирэхээр биеэ их дайчилж, сэтгэл санаагаа барьж сурдаг юм байна лээ. Тийм эгзэгтэй үед энэ сумыг л зөв харвачихъя гэж боддог.
-Залуучууд маань үлгэр авах биз ээ. Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсан танд баярлалаа. Монгол түмнээ олон жил баярлуулаарай. Амжилт хүсье.
Б.Долзодмаа