Манлай хүлэгч Г.Зундуйхүү: Хамгийн сүүлд 18 настай хурдан морь унаж түрүүлгэж байлаа
А.Тэлмэн
2014 оны 3-р сарын 07 -нд
-"Манлай хүлэгч" цол хүртсэнд баяр хүргэе?
-Баярлалаа. Хүү минь 71 насан дээрээ төрийнхөө ордонд нэг өдөр хоёр ч удаа орлоо. Сэтгэл өндөр сайхан байна. Төрийнхөө ордныг зурагтаар л харж байснаас өөрөө ороод шагнал авах юм чинээ санаж байсангүй. Би өөрөө “Манлай хүлэгч” цол хүртэж, сумын маань уяачдын холбоо улсын тэргүүний холбоо боллоо. Сэтгэл хэмжээгүй сайхан байна аа /инээв/. Би хоёр хүү, хүргэн, хоёр найзыгаа гээд таван хүнийг уяач болгосон хүн. Тэрийг маань үнэлсэн байх. Хүү, хүргэн хоёр маань энэ жил сумын Алдарт уяач болсон.
-Таныг нутгийнхан “соёолон” Зундуй гэх юм билээ. Соёолонгийн уяаг илүүтэй тааруулдаг гэсэн үг үү?
-Ах нь морь уях хугацаандаа найман соёолон уяж, тавыг нь түрүүлгэн, гурвыг нь айрагдуулж байсан. Булган аймгийн Гурванбулаг сум 60 жилээ хийхэд нь очиж их нас, соёолон хоёроо түрүүлгэж байлаа. Түүний дараа жил Эрдэнэсантын 60 жилийн ойд очиж мөн соёолон үрээ саахалтын зайтай түрүүлгэж байсан юм. Соёолон адуу ер нь их хурдан шүү. Соёолондоо хурд нь тодорсон адуу цаашдаа хурдалдаг гэж хөгшчүүд хэлэлцдэг. Би үнэх байх гэж боддог шүү. Ялангуяа морин соёолон бол очтой давхина шүү дээ.
-Найман соёолонгоос арай илүү нь гэж бодогдох адуу байв уу?
-1991 онд Булагийн 60 жилийн ойд очиж саахалтын зайтай түрүүлсэн бор соёолонгоо би арай илүү юм уу гэж боддог.
-Соёолон морьдын тоосонд ороход бүтэн жилийн хийморь сэргэдэг гэдэг. Уяачийн хийморь бас өөдөө байх байлгүй?
-Өө, тэгэлгүй яахав. Эр, эм ялгаагүй соёолонгийн уралдааны тоосонд орчиход гэрийнх нь хийморь сэргэдэг гэсэн үг бий. Тэр сайхан хурдан буянгуудыг уяж хурдлуулан түмэн эхийг нь дуудуулж, олон түмнийхээ хийморийг сэргээсний буянаар би өдий зэрэгтэй явна. Жишээ нь гэхэд, өөрт чинь ярилцлага өгөөд сууж байна шүү дээ. Монгол оронд хэдэн мянган уяач байгаа билээ. Тэгэхэд би тэдний төлөөлөл болоод өөртэй чинь ярилцаж байна.
-Цэрэгт явтлаа хурдан морь унасан гэж байсан. Хэдэн настайгаа эхэлж унаа морь унасан юм бэ?
-Би ер нь бие жижигтэй хүн л дээ. Ах нь ихрийн өрөөсөн хүн байгаа юм. Тэгээд тэр үү, бие багатай. Тиймээс хүүхэд байхаасаа эхлээд ахынхаа уясан морьдыг унадаг байлаа. Би өөрөө ч морь унах дуртай. Ахынхаа морийг унаад олон айраг, түрүү авч өгсөн. Хамгийн сүүлд 18 настай байхдаа тээврийн товчооны дарга байсан Раднаабазар гэдэг хүний хурдан бор морийг унасан. Тэр бор морь их хурдан адуу байсан л даа. Раднаабазар гуай нэг өдөр манайд ирээд аавд “Хөгшин мориныхоо зодгийг тайлах гэсэн юм. Чи хүүгээ өгөөч” гэж байна. Тэгээд яваад очлоо. Тэгсэн чинь эзэн нь тэр үеийн наадмын комиссынхонд хэлээд газар гуйхаар яваад өгдөг юм.
-Газар гуйна гэдэг нь ...?
-Яахав, хөгшин морь болохоор арай наанаас эргүүлж болох уу гэж асуухыг хэлж байгаа юм. Тэгээд дарга нар нь зөвшөөрч бор морийг азарганы газраас эргүүлэхээр болсон зарлаад гаргасан. Тэгээд би азарганы гараан дээр хүлээж байгаад их нас ирэхээр нийлээд давхичихлаа. Тэгсэн хөгшин морь нь хол түрүүлж, баахан амьтныг уйлуулж байсан юм. Бор морийг түрүүлгэсний хөлсөнд Раднаабазар гуай надад унагатай гүү өгч билээ.
-Бор морь хэдтэй байсан юм бэ?
-21-тэй гэж байсан.
-Та ер нь хэдэн настайгаасаа эхэлж хурдны морь унасан бэ?
-Би долоотойгоосоо эхэлж унасан.
-Сүүлийн үед унаач хүүхдийн аюулгүй байдал хурцаар яригдах болж. Олон жил уяа морь унасан хүний хувьд энэ тал дээрх өөрийнхөө бодлоос хуваалцаач?
-Морь уналаа гээд муудах юм байхгүй. Хүүхдийн эрүүл мэндэд муу л гэх юм. Гэтэл би тэр олон жил унасан элэг, цөс, бөөр муудсан юм алга.Ер нь унаж ойчихгүй л бол морь уналаа хүүхдийн биед муугаар нөлөөлөх зүйлгүй. Харин ч минийхээр одооны хүүхдүүд сайхан болж дээ. Дээр үед чинь морь баалгах гэж өдөржин уяа тойруулна. Халуун наранд өдөржин морь тойруулах мөн бэрх байж билээ. Одоо тэгэхэд морь баалгадаг уяач гэж байхгүй болж. Би энэ тал дээр нь сумынхныгаа зэмлэдэг юм. Уяа морио хэдий чинээ сайн баалгана. Төдий чинээ сайн. Хүүхэд мориноос унаад эндэж байгаа тухай сонсоод зүрх шимшрэх юмаа. Морь унаад удаагүй, дадаагүй хүүхдээр унуулахаар л ийм асуудал гараад байх шиг. Ер нь болж л өгвөл өөрийнхөө хүүхдээр унуулж байх хэрэгтэй.
-Та морь унадаг байхдаа унаж байв уу?
-Уналгүй дээ. Унаж байж уяач,унаач болно шүү дээ. Бөх ч гэсэн унаж байж л болдог биз дээ. Би ер нь сайн унаач байсан шүү. Айргаас хойш бараг давхиж үзээгүй. Тийм болохоор хүмүүс их гуйнаа. Тэгээд морь унууллаа гэхэд одоогийнхотой адил мөнгө төгрөг гэж өгөхгүй шүү дээ. Гайгүй зарим нэгэн нь унага, даага өгнөө.
-Хамгийн холдоо хаана очиж наадаж байв?
-Хамгийн хол нь Хархорин, Өвөрхангай, Арвайхээрт л очиж уралдсан даа. Наашаа гэхээр Төв аймгийн Заамар, Эрдэнэсант, Лүн, Өндөрширээт зэрэг сумаар наадаж байсан. Би морь унаж байхдаа улсад л уралдаагүй хүн байгаа юм.
-Сүүлийн жилүүдэд морь унаж байна уу?
-Уналгүй яахав. Морь унахаар бие хөнгөрөөд цаанаа л нэг сайхан. Хүүхдүүдийнхээ хажуугаар ороод өөрөө мориндоо хөлс авч давхил хийнэ гээд л зөрнө шүү дээ /инээв/. Залуудаа багийн дарга, тоо бүртгэгч хийгээд мотоцикль голдуу унаж байсан. Сүүлдээ морь л унадаг болсон.
-Зундуйхүү уяачийн нэрийн хуудас болсон хурдан хүлгэдийнхээ тухай манай уншигчдад хуучлаач?
-Зундуйхүүгийн Цаст зээрд гэж 28 медальтай 19 настай азарга бий. Тойрсон хэдэн сумандаа зартай адуу байгаа юм. Зээрд азарга маань Сүхбаатар чигийн адуу. Нэг төл нь сумын Алдарт уяач Дамдиндоржийн цавьдар азарга 8-9 удаа түрүүлчихсэн хурдан буян бий.
-Бидний урилгыг хүлээн авч, баярын сэтгэгдлээсээ хуваалцсан танд баярлалаа. Урт насалж удаан жаргаарай.
-Сар шинийн босгон дээр төрийнхөө сүлдэнд ивээгдэж сайхан юм үзлээ. Сэтгэл өндөр сайхан байна. Ингээд Монголынхоо бүх уяачид уясан хүлэг нь хурдан байх болтугай гэж ерөөе. Харин нутгийнхаа ард түмэнд онцлон өнөөдрийн баяр жаргал та бүхний дэмжлэгтэй холбоотой шүү гэж хэлмээр байна.
А.Мөнх
-Баярлалаа. Хүү минь 71 насан дээрээ төрийнхөө ордонд нэг өдөр хоёр ч удаа орлоо. Сэтгэл өндөр сайхан байна. Төрийнхөө ордныг зурагтаар л харж байснаас өөрөө ороод шагнал авах юм чинээ санаж байсангүй. Би өөрөө “Манлай хүлэгч” цол хүртэж, сумын маань уяачдын холбоо улсын тэргүүний холбоо боллоо. Сэтгэл хэмжээгүй сайхан байна аа /инээв/. Би хоёр хүү, хүргэн, хоёр найзыгаа гээд таван хүнийг уяач болгосон хүн. Тэрийг маань үнэлсэн байх. Хүү, хүргэн хоёр маань энэ жил сумын Алдарт уяач болсон.
-Таныг нутгийнхан “соёолон” Зундуй гэх юм билээ. Соёолонгийн уяаг илүүтэй тааруулдаг гэсэн үг үү?
-Ах нь морь уях хугацаандаа найман соёолон уяж, тавыг нь түрүүлгэн, гурвыг нь айрагдуулж байсан. Булган аймгийн Гурванбулаг сум 60 жилээ хийхэд нь очиж их нас, соёолон хоёроо түрүүлгэж байлаа. Түүний дараа жил Эрдэнэсантын 60 жилийн ойд очиж мөн соёолон үрээ саахалтын зайтай түрүүлгэж байсан юм. Соёолон адуу ер нь их хурдан шүү. Соёолондоо хурд нь тодорсон адуу цаашдаа хурдалдаг гэж хөгшчүүд хэлэлцдэг. Би үнэх байх гэж боддог шүү. Ялангуяа морин соёолон бол очтой давхина шүү дээ.
-Найман соёолонгоос арай илүү нь гэж бодогдох адуу байв уу?
-1991 онд Булагийн 60 жилийн ойд очиж саахалтын зайтай түрүүлсэн бор соёолонгоо би арай илүү юм уу гэж боддог.
-Соёолон морьдын тоосонд ороход бүтэн жилийн хийморь сэргэдэг гэдэг. Уяачийн хийморь бас өөдөө байх байлгүй?
-Өө, тэгэлгүй яахав. Эр, эм ялгаагүй соёолонгийн уралдааны тоосонд орчиход гэрийнх нь хийморь сэргэдэг гэсэн үг бий. Тэр сайхан хурдан буянгуудыг уяж хурдлуулан түмэн эхийг нь дуудуулж, олон түмнийхээ хийморийг сэргээсний буянаар би өдий зэрэгтэй явна. Жишээ нь гэхэд, өөрт чинь ярилцлага өгөөд сууж байна шүү дээ. Монгол оронд хэдэн мянган уяач байгаа билээ. Тэгэхэд би тэдний төлөөлөл болоод өөртэй чинь ярилцаж байна.
-Цэрэгт явтлаа хурдан морь унасан гэж байсан. Хэдэн настайгаа эхэлж унаа морь унасан юм бэ?
-Би ер нь бие жижигтэй хүн л дээ. Ах нь ихрийн өрөөсөн хүн байгаа юм. Тэгээд тэр үү, бие багатай. Тиймээс хүүхэд байхаасаа эхлээд ахынхаа уясан морьдыг унадаг байлаа. Би өөрөө ч морь унах дуртай. Ахынхаа морийг унаад олон айраг, түрүү авч өгсөн. Хамгийн сүүлд 18 настай байхдаа тээврийн товчооны дарга байсан Раднаабазар гэдэг хүний хурдан бор морийг унасан. Тэр бор морь их хурдан адуу байсан л даа. Раднаабазар гуай нэг өдөр манайд ирээд аавд “Хөгшин мориныхоо зодгийг тайлах гэсэн юм. Чи хүүгээ өгөөч” гэж байна. Тэгээд яваад очлоо. Тэгсэн чинь эзэн нь тэр үеийн наадмын комиссынхонд хэлээд газар гуйхаар яваад өгдөг юм.
-Газар гуйна гэдэг нь ...?
-Яахав, хөгшин морь болохоор арай наанаас эргүүлж болох уу гэж асуухыг хэлж байгаа юм. Тэгээд дарга нар нь зөвшөөрч бор морийг азарганы газраас эргүүлэхээр болсон зарлаад гаргасан. Тэгээд би азарганы гараан дээр хүлээж байгаад их нас ирэхээр нийлээд давхичихлаа. Тэгсэн хөгшин морь нь хол түрүүлж, баахан амьтныг уйлуулж байсан юм. Бор морийг түрүүлгэсний хөлсөнд Раднаабазар гуай надад унагатай гүү өгч билээ.
-Бор морь хэдтэй байсан юм бэ?
-21-тэй гэж байсан.
-Та ер нь хэдэн настайгаасаа эхэлж хурдны морь унасан бэ?
-Би долоотойгоосоо эхэлж унасан.
-Сүүлийн үед унаач хүүхдийн аюулгүй байдал хурцаар яригдах болж. Олон жил уяа морь унасан хүний хувьд энэ тал дээрх өөрийнхөө бодлоос хуваалцаач?
-Морь уналаа гээд муудах юм байхгүй. Хүүхдийн эрүүл мэндэд муу л гэх юм. Гэтэл би тэр олон жил унасан элэг, цөс, бөөр муудсан юм алга.Ер нь унаж ойчихгүй л бол морь уналаа хүүхдийн биед муугаар нөлөөлөх зүйлгүй. Харин ч минийхээр одооны хүүхдүүд сайхан болж дээ. Дээр үед чинь морь баалгах гэж өдөржин уяа тойруулна. Халуун наранд өдөржин морь тойруулах мөн бэрх байж билээ. Одоо тэгэхэд морь баалгадаг уяач гэж байхгүй болж. Би энэ тал дээр нь сумынхныгаа зэмлэдэг юм. Уяа морио хэдий чинээ сайн баалгана. Төдий чинээ сайн. Хүүхэд мориноос унаад эндэж байгаа тухай сонсоод зүрх шимшрэх юмаа. Морь унаад удаагүй, дадаагүй хүүхдээр унуулахаар л ийм асуудал гараад байх шиг. Ер нь болж л өгвөл өөрийнхөө хүүхдээр унуулж байх хэрэгтэй.
-Та морь унадаг байхдаа унаж байв уу?
-Уналгүй дээ. Унаж байж уяач,унаач болно шүү дээ. Бөх ч гэсэн унаж байж л болдог биз дээ. Би ер нь сайн унаач байсан шүү. Айргаас хойш бараг давхиж үзээгүй. Тийм болохоор хүмүүс их гуйнаа. Тэгээд морь унууллаа гэхэд одоогийнхотой адил мөнгө төгрөг гэж өгөхгүй шүү дээ. Гайгүй зарим нэгэн нь унага, даага өгнөө.
-Хамгийн холдоо хаана очиж наадаж байв?
-Хамгийн хол нь Хархорин, Өвөрхангай, Арвайхээрт л очиж уралдсан даа. Наашаа гэхээр Төв аймгийн Заамар, Эрдэнэсант, Лүн, Өндөрширээт зэрэг сумаар наадаж байсан. Би морь унаж байхдаа улсад л уралдаагүй хүн байгаа юм.
-Сүүлийн жилүүдэд морь унаж байна уу?
-Уналгүй яахав. Морь унахаар бие хөнгөрөөд цаанаа л нэг сайхан. Хүүхдүүдийнхээ хажуугаар ороод өөрөө мориндоо хөлс авч давхил хийнэ гээд л зөрнө шүү дээ /инээв/. Залуудаа багийн дарга, тоо бүртгэгч хийгээд мотоцикль голдуу унаж байсан. Сүүлдээ морь л унадаг болсон.
-Зундуйхүү уяачийн нэрийн хуудас болсон хурдан хүлгэдийнхээ тухай манай уншигчдад хуучлаач?
-Зундуйхүүгийн Цаст зээрд гэж 28 медальтай 19 настай азарга бий. Тойрсон хэдэн сумандаа зартай адуу байгаа юм. Зээрд азарга маань Сүхбаатар чигийн адуу. Нэг төл нь сумын Алдарт уяач Дамдиндоржийн цавьдар азарга 8-9 удаа түрүүлчихсэн хурдан буян бий.
-Бидний урилгыг хүлээн авч, баярын сэтгэгдлээсээ хуваалцсан танд баярлалаа. Урт насалж удаан жаргаарай.
-Сар шинийн босгон дээр төрийнхөө сүлдэнд ивээгдэж сайхан юм үзлээ. Сэтгэл өндөр сайхан байна. Ингээд Монголынхоо бүх уяачид уясан хүлэг нь хурдан байх болтугай гэж ерөөе. Харин нутгийнхаа ард түмэнд онцлон өнөөдрийн баяр жаргал та бүхний дэмжлэгтэй холбоотой шүү гэж хэлмээр байна.
А.Мөнх
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна