Д.Хуягбаатар: Сумынхаа уяачдын холбооны тэргүүнээр дөрөв дэх жилдээ ажиллаж байна

Сүхбаатар аймгийн Сүхбаатар сумын “Нийгэм хонгор” МСУХ-ын тэргүүн, сумын Алдарт уяач Д.Хуягбаатартай ярилцсанаа хүргэж байна.

-Сүхбаатар сумын “Нийгэм хонгор” МСУХ хэзээ байгуулагдаж байв?
-Манай сумын МСУХ нь 2009 оны тавдугаар сарынг 27-нд “Нийгэм хонгор” нэртэйгээр байгуулагдаж, холбооны тэргүүнээр миний бие өнөөдрийг хүртэл ажиллаж байна. Харин сумын иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын дарга Д.Баттөр дэд даргаар, сумын төрийн сангийн төлөөлөгч Хүрэлсүх нарийн бичгийн даргаар сонгогдон ажилладаг юм. “Нийгэм хонгор” холбоо нь баг бүрийн таван төлөөлөгчид болох 25 тэргүүлэгчтэй. Мөн уяачдын зөвлөл буюу хяналтын зөвлөлд сумын Засаг дарга, сумын Алдарт уяач Эрдэнэ, байгаль орчны байцаагч Баттулга, ахмад уяач Батбямба, Сэдээбаатар, Хүрэлсүх нарын бүрэлдэхүүнтэй таван хүн ажилладаг.
Дээр үедээ Сэцэнханы Ёст бээсийн хошуу гэж явсан манай Сүхбаатар сум эртнээсээ хурдтай ард түмэн. Үүнээс дурдахад алдарт хурдан Нийгэм хонгор, Элбэг хээр, Асман саарал, хоёр Жамъяны саарал азарганууд, хар Очирын хонгор морь, Лончигийн саарал азарга, хар морь, Алтан-Овооны их тахилгат түрүүлж байсан Бат-Өлзийн буган азарга, Ваний хонгор, Үл-Олдохын хар, Жигжидийн хонгор, Тогосын хүрэн гэх хурдан хүлгүүд нэгэн цагт хурдан хурцаараа гайхагдаж, өнөөдрийг хүртэл үр төлүүд нь хурдалсаар байна. Манай сумаас төрсөн улсын цолтон нь Монгол улсын Алдарт уяач Усны-Эх байгаа юм. Нутаг орныхондоо өмөг түшиг болсон сайхан буурал бий. Сүхбаатар сум 15 аймгийн Алдарт уяач, 42 сумын Алдарттай.
-Холбоо байгуулагдаад хийсэн томоохон ажлуудаасаа сонирхуулаач?
-Холбоо маань байгуулагдаад нэг жилийн дараа буюу 2010 оны аймгийн Шилдэг холбоогоор шалгарч байлаа. Тэр жил бид сумандаа 13 уралдааныг амжилттай зохион байгуулж ийнхүү шилдэг болсон. 2011 онд Дорнодод болсон зүүн бүсийн уралдаанд манай сумын Отгонболдын улаан азарга таваар, УИХ-ын гишүүн асан Будын хүрэн хязаалан түрүүлж байлаа. Бид 2012 онд болсон өвгөн ноёны наадамд сумынхаа уяачдыг зохион байгуулалттай оролцуулж, Засаг дарга Амбагын улаан морь дөрвөөр орж, тэр жилээ сумандаа түрүүлж байлаа. Дараа нь 30 саяд “Ажнай” Бат-Эрдэнэд очоод хоёр айрагдсан. Улаан морины уяа сойлгыг Цэндбаатар Алдарт тааруулдаг юм билээ. Миний хувьд 2011 онд хурдан саарал азаргаа сумандаа нэг түрүүлгэж, нэг айрагдуулаад, Асгатын 80 жилд наймаар оруулсан. Дараа нь 10 саяар гавьяат эдийн засагч Шүхэртийн хүү Лхамсүрэнд зарсан. Хурдан байгаа гэж дуулсан.
-Аав тань морь уядаг байв уу?
-Миний аав Дашдоной гэж нэгдлийн адуучин явлаа. Миний уяаны эрдмийн багш. Алдарт Нийгэм хонгорын уяа сойлгыг тааруулж явсан уяач шүү дээ. Бас өөрийн Асман саарал гэж хурдан адуугаа айраг түрүүнд  олон удаа хурдлуулж байсан юм. Нийгмийн хонгорыг миний эгч Даваа унаж хурдлуулж, 10 гаруй удаа түрүүлгэсэн байдаг юм. Одоо Улаанбаатар хотод амьдарч байгаа.
-Дорж гэж хүн Нийгмийн хонгорыг уядаг байсан гэдэггүй билүү?
-Нийгэм хонгор бол нэгдлийн адуу шүү дээ. Солгой Дорж бол аавын хамаатан болох хүн байгаа юм. Тиймдээ хамтдаа уяа сойлгыг нь тааруулж, манай эгч унадаг байсан юм. Эгчээс гадна Ооёо гэж хүүхэд ч унадаг байлаа. -Нийгмийн хонгорын талаар хэр сайн мэдэх вэ?
-Би жаахан байсан  болохоор нарийн ширийнийг мэдэхгүй. Уран толгойтой, гурвалжиндуу зовхитой, сэргэлэн хүрэн нүдтэй, дээд гурван овоо тэгш, сэрвээ өндөр, дал зузаан, сагат босоо, бөгтрөгтэй, матаас сайтай, өргөн ташаатай, урт налуу хондлойтой, тайган борвитой, хар голтой улаан морь байсан  тухай хөгшчүүл ярьдаг юм.
-Тэгвэл та чинь удам залгасан уяач байх нь ээ?
-Тийм ээ, манайханд ааваас гадна миний ах Буд морь уядаг. Одоо сумандаа Цөлийн шанд гэж газар нутаглаж байгаа бөгөөд хурд ирлээд багагүй хугацаа өнгөрч байгаа юм. Ээжийн талд Сүхбаатар аймгийн Бүрэн сумын уяач баадуу Дорж гэж байлаа. Баадуу Доржийг хурдан алаг адуунуудаар нь мориныхон андахгүй дээ. Одоо ндад алаг адууны угшлаас бий.
-Аавын тань асман саарал хаанахын адуу вэ?
-Асман саарал азарга аймаг сумандаа арваад түрүүлсэн хурдан буян байгаа юм. Уяа сойлго нь таараад ирэхээр тэвхийгээд л явчихдаг байсан юм. Заримдаа хүмүүс морь гэж андуурна гээч. Морь гэж андуураад уралдаанаас хасагдаж байсан удаатай. Дээхэн чинь ихэвчлэн сумандаа л наадна. Тухайн үед сумын наадамд арван хэдэн л азарга уралддаг байсан. Тэгэхэд тархинд л ирдэг байсан адуу. Тогоон Жамъяны саарал азарганы төл л дөө. Аав, тогоон Жамъян, Дорж гурав найзууд явсан. Тэгээд Дорж нь тонгоон Жамъяны азарганд гүү тавьж авсан төлийг нь аав авсан юм. Одоо ч Асман саарлын үр төлүүд нь надад бий. Би сумандаа хоёр цагаан азаргаа түрүүлгэсэн нь энэ саарлын төлүүд.
-Та хэдэн оны сумын Алдарт вэ?
-Хурдан морь уяад 6 түрүү, 12 айргийн амжилтаараа 2009 онд сумын Алдарт уяач болсон. 2000 онд Асгат суманд  мянгат малчин, алдарт уяачдын нэрэмжит уралдаан зургаадугаар сарын 1-нд болсон. Энд битүү саарал соёолонгоо хол тасархай түрүүлгэсэн нь уяач болоод гаргасан анхны амжилт. Түүнээс хойш морины босоо цагаан хийморьт тэтгэгдэж айраг түрүү олныг хүртлээ.
-Та ямар мэргэжлийн хүн бэ?
-Би дунд сургуулиа төгсөөд Дорнод аймгийн ХАА-н техникумыг зорьж байлаа. Энэ сургуулийг малын бага эмчээр 1989 онд төгсөж, хожмоо 2009 онд улс төрийн дээдийг төгссөн. 1989 онд будаг нь ханхалсан шинэхэн диплом өвөртөлсөн  залуу эмч Сүхбаатар аймгийн Сүхбаатар сумынхаа 5-р багт ирж ажлын гараагаа эхэлж арав гаруй жил ажилласан. Харин 2000 оноос “Мөнх сүрэг” мал эмнэлгээ байгуулж захирлаар нь ажиллаж байгаад, хүүгээ ХААИС-ийг төгсөөд ирэхээр нь хариуцуулаад өгчихсөн. Би өөрөө энэ өвлөөс сумынхаа мал эмнэлэг үржлийн тасгийн мэргэжилтэн болсон байгаа.
-Ярилцсан танд баярлалаа. Таны ажил үйлсэд амжилт хүсье.

А.Мөнх