Зохиолч, сэтгүүлч, мэргэн харваач аав минь
/хөрөг нийтлэл/
“...Алив чимээгүй гэм дээ ... Миний хүххдүүд радиогоо чангалаадах аа...” Хаалганы дээхнэ өлгөсөн радион дор очиж зогсчихоод хамаг анхаарлаа төвлөрүүлэн, аавд минь сураг тавьж амжилттай нь хүлээж суугаа ээжийн минь үгс 70-аад оны сүүлээр миний санахад наадам болохоор аав минь байхгүй, бид Хөвсгөл аймгийн Мөрөн хотод аавынхаа нэрийг радионоос сонсвол хамт байгаа мэт баярлацгаан, “... тэгж хэллээ, ингэж хэллээ,.. түрүүлж явна гэнэ ш дээ” гээд л бөөн хөл хөөрцөг болцгоодогсон. Зөвхөн бид ч биш, хажуу хөршүүд, аав ээжийн найзууд ч бас “Өглөө ямар ч байсан нэр нь гарлаа. Одоо ярих байх, радиогоо сонс, Сооёо” гээд л ээжийг минь байн байн сандаргана. Хүүхэд байхад би яагаад ч юм аавынхаа сур харваж байгаа дүр төрхөөр биш, ийм л нэг радои сонсон бужигналдах гэр бүлийнхээ уур амьсгал, хүмүүсийн “мэргэн” хэмээн дуудах нэрээр л аав чинь төрийнхөө наадамд түрүүлсэн мэргэн хүн гэж мэддэг байлаа. Наадмын үеэр л гэхээс биш, аав минь зундаа бидэнд олддоггүй хүн ч биш л дээ. Хөвсгөл нуур /усан онгоц/, Хадатын рашаан, дулаан бүлээний рашаан, Эрчимийн нуруу, Хөх цав/төрсөн нутаг нь/, Эгийн гол, Түнэлийн амралт... гээд аав минь гэр бүлээ амраагаагүй үзэсгэлэнт газар Хөвсгөлд л лав үлдээгүй болов уу гэж би боддог юм. Аавыг тарвага хошгоруулан “бүжихээр” ээж шоолж инээнэ гэж тоймгүй. Бид бас дагаж элгээ хөштөл, бүр унаж тусан инээлддэгсэн. Ээж минь тэнгэрт заларч, эгч ах маань хойшоо сургуульд явцгааж, аавтайгаа үлдсэн үе буюу дунд сургуулийн 6-р ангиас хойш аавтоайгаа хоёулхнаа анд явдаг байсан гайхалтлай сайхан дурсамж надад үлджээ. Ан гэснээс анд явж байх үед нь аавд минь хийгээд нутгийн анчдад тохиолддог хачин сонин адал явдлууд, монгол анчдын амьдрал, ухааныг хүүхдийн сэтгэхүйд зориулан тэдний хэллэгээр шүлэглэн шадлан бичсэн гайхам сайхан зохиолыг аав минь туурвиад хэвлүүлж чадахгүй бурхандаа явсныг ямар ч байсан эздэд нь барьж мэлмийд нь хүргэнэ дээ гэх нэгэн зорилго тархи, зүрхэнд минь уяатай явна. Аавын минь “Замын эхэн” шүлэг нйараглалын ном, “Далай ээжийн хүүрнэл” эссэ, тууж, “Амьдралын амт” жүжгийн зохиолын ном, “Ухаан тэлсэн яриа”/сүүлд Дэлхийн зөн дахин хэвлэж, баруун таван аймгийн малчдад гарын авлага болгон тараасан/ өгүүлэл, найрууллгын эмхтгэл гээд олон ном уншигчдын гар дээр очсоноос гадна олон ч дуу нь ард түмэндээ хүрсэн дээ. “Сүх гэдэг хүүхэд байжээ Сүүлдээ тэгээд баатар болжээ хө Хонгор халиун унага байжээ Хожим нь тэгээд морь болжээ хө” гээд олон үеийнхэн дуулсан түүхэн дууг аялж үзээгүй хүн ховор байх даг шүү.Ид сур харваж явахад нь өрсөлдөгч нь найз нөхөр нь явсан МУ-ын гарамгай мэргэн Цэвээн гуайд зориулж,
“Нас ная зооголсон ч
Наадмын мэргэний бариатай
Үндэсний ёурдаа баатар
Үр садаараа мэргэчүүл
Улсын гавьяатын үйлстэй
Ууган гарамгай мэргэн дээ” хэмээн “Гарамгай мэргэн” дууг бичиж, хөгжмийн зохиолч Даваагийн аяар гавьяат жүжигчин Жанчив дуулсан нь аавын минь ард олондоо өргөсөн сүүлийн дуу нь байж дээ.
“... Эрийн увдисаар исгэрэх сум нь Эзэн тэнгэрийн шившлэгийн дуультай ... гарамгай мэргэний бахархлын уухай, уухай, уухай...”
Намайг сүүлд мэргэжлээ сольж сэтгүүлч болоход аав минь сүрхий бэлгэшээж, “хэрэгтэй хэрэггүй хэдэн юм сараалжсан, баахан цаас хаягдаад дуусах дагаа л гэж бодож байлаа. Санаа аваад хэрэг болгож чадвал энэ муу хэдэн цаас ч уг нь хог биш юм шүү” гэж билээ. Анх телевизийн ток шоу хийх гэж зүтгэж явахдаа ч аавынхаа “Ухаан тэлсэн яриа” хэмээх номын нэрнээс санаа аван Араншин ток шоугаа босгосон доо. Харин аавыгаа зочноор нэг уриад залууст үгийг нь дуулгаж, ухааныг нь хором ч болов хүргэж чадаагүйдээ бишгүй л гэмших юм. Харин аавыгаа жаахан ч гэсэн баярлуулсан зүйл бол аавынхаа нумыг барин сур харваж эхэлсэн маань билээ. Гурван жил манай хананд, орны маань дээр залаастай байсан аавынхаа нумыг нэг л шөнө учиргүй зүүдэлж хоноод өглөө нь бариад гарсан даа.хөвсгөлөөс төрсөн, тэгэх тусмаа аав минь Хөвсгөлд сур хөгжүүлэх гэж зүтгэж тэмцэж явсан үед төрсөн харваачид олон бий. Аавын минь хамтран зүтгэгч, найз нь, ах нь болсон Үндэсний сурын холбооны хүндэт мэргэн Шарав ах, охин улсын мэргэн Лхагвасүрэн эгч л шууд тархинд бууж, яваад очтол “сурын талбай дээр Дорноговийн Галсанцэрэн гэж хүнийг сураад оч, тусална, тэмцээн болж байгаа” гэдэг юм байна. Яваад очтол түм түжигнэж, бум бужигнаж байна.Улсын аваргын багийн тэмцээнболж байсан нь тэр. Сонирхолтой нь миний барьсан нумыг хүмүүс, ахмад харваачид таньдаг хүнээ харсан юм шиг л “хүүе, хөөе” болцгоож, “Жүгдэрхүү мэргэний галжиртай шар нум байна шүү дээ. Чи юун хүүхэд вэ” гэцгээснээр би гэдэг хүн шинэ хүн биш, ерөөсөө л энэ их сурчдын нэгэн байсан лугаа их гэр бүлд нь багтаад явчихсан даа. Тэр өдөр 1998 оны 6-р сарын 26 байлаа. Сум тавьж эхэллээ. Наадамд ч харвах юм боллоо. 7-р сарын 6 нд аавдаа Мөрөн лүү утсаар хэллээ. Аав минь бүр итгэж ядаад “үгүй, чамайг харваа хөөх юм гэж ер санасангүй. Аав нь бүр муу нумаа хөөрхий үнэд хүрвэл зарчихдаг ч юмуу даа гэж бодож байсныг яана. Үгүй ер нь, уг нь ч манайхнаас харваад явж байх ёстой л юм байгаа юм” гэж ирээд л ярьж байсан хүн маань 9-нд наадмын өмнө нисээд ирэв ээ. “Сүүлийн арваад жил төрийнхөө наадамд сум тавиагүй, хийморио сэргээе, охиноо харья” гэнэ. Дараа жил дүү Бадрах маань бас харвах боллоо. Ингээд л аав минь жил бүр наадамд хүү, охин хоёроо “сойхоор” хаа холын Хөвсгөлөөс “давхиж” ирдэг болсон доо. Нэг наадмаар спортын дэд мастер болж “өгч” дараа нь спортын мастер авч “өгч” нэг “баярлуулсан” даа, муу аавыгаа. Уг нь жаахан эртнээс харвах боломж байхад харвах байж дээ гэж бодогддог юм. Аавын минь найз Ядамсүрэн гэж сурын их хүн байсныг сурчид хийгээд спортынхон андахгүй. Тэрбээр 90-ээд оны эхээр манайд зорин ирж, “Танай хүүг харвуулнаа. Та нар аавыгаа бодсон ч харвах учиртай. Би өөрийн гараар сайхан нум хийж өгнө, хүүгээ харвуулна” гэж ирээд л Оргилыг минь эрхлүүлнэ. Тэр үед л ойлгох хэрэгтэй байсан шиг санагддаг юм. Сүүлд харин хүү маань Улсын аваргын тэмцээнээс хүрэл медаль авч өвөөгөө баярлуулсан. Саяхан “Одоо нэг тавин настай болоосой. Үгүй мөн ч их юм хийж болохоор байна даа. Нийгэм ч сайхан чөлөөтэй боллоо” гэж дуу алдан байж билээ. Үнэхээр хийж бүтээх, сурах чадахын шавхагдасшгүй их булаг байж дээ, та минь. Аав минь “Сур харваа гэдэг чинь сур сур, бас дахин сур л гэсэн үг юм шүү дээ” гээд л хошигнодог сон. “Тэмцээн бүр дээр чи нэг шинэ юм сурах ёстой. Шинэ юм мэдрэхгүй бол чи харваж чадахгүй л байна гэсэн үг” гэнэ. Нээрээ л сур гэж агуу гайхамшигт спортыг дуртай нь оролдоод сурчих “ эд” биш дэг ээ. Гэхдээ л Хөвсгөл аймгийн “Эрх чөлөө” сонины газар гэж айлыг 22 жил удирдан улсад тэргүүлэн, ажил үйлстэй байлгаж чадаад, бас хажуугаар нь энэ ихийг яаж амжуулж байв аа, аав минь. Улсын гурван удаагийн мэргэн хүн гэхээр аргагүй л бахдан баясахуйн сэтгэл төрдөг юм. Саяхныг болтол /80-аад он/ наадам, нээлт, хаалтын харваа, Улсын аваргын тэмцээн, бүх ард түмний спартакиадад түрүүлсэн харваачдад мэргэн цол өгч байсан байдаг. Бид аавынхаа амжилтыг радиогоор чагнан хүлээн суухдаа зөвхөн наадмаар л чих тавин байснаас бусдыг нь тоох нь үгүй. Байсхийгээд л хотоос медаль өвөртлөөд ирнэ. Тэрийг нь хаддаг туузанд нь аваачиж гоёор байрлуулахаа л бодно. Энэ медалиудын хоёр алт нь хожмоо мэдэхнээ, хаалтын харвааных байсан юм. Энэ утгаараа миний аав улс түмний их баяр наадмаар нэг удаа, хаалтын отго харваанд хоёр удаа түрүүлж, улсын мэргэн цолыг гурван удаа хүртсэн гайхалтай мэргэн харваач аа. Ийнхүү танаараа бахархан дурсаж суухуй хэлсэн бүрийг тань тунгаан хүртэж эс чадаа юу даа, хийсэн бүтээснийг тань хөгжүүлж арвижуулж үл дийлнэ үү дээ гэж өөрийгөө зэмлэхүй дээр “таныхаа амьдралд үлдээсэн тэгш жилийг “тулгуураа” болгож алдалгүй, тэвдэлгүй туулнаа, хорвоог охин тань” хэмээн амлахуй ариун гэгээн алдар нэр, ач ивээл дор тань сөгдөн мөргөмүй.
Спортын мастер Жүгдэрхүүгийн Нямдаваа
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна