“Цээл”-ээс төрсөн хүчтэнүүд

Дуудах нэрийг эцэг эх, дуурсах алдрыг өөрөө гэдэг. Энд өгүүлэх эрхэм бол дуурсах алдраа олноосоо хүртсэн хүн. Тиймдээ ч түүнийг шавь нар, найз нөхөд нь “сахал” Рагчаа гэж хүндэтгэн дуудах нь бий. Дасгалжуулагч Рагчаа нь Говь-алтай аймгийн Цээл сумын уугуул. Нутагтаа 7-р ангиа төгсөөд Улаанбаатарт ирж чөлөөт бөхөөр хичээллэн, 1966 оноос  Улсын шигшээ багт тамирчнаар оржээ. 1966-1976 он хүртэл энэ хугацаанд Мюнхэн, Токио, Монреал зэрэг гурван олимп, долоон дэлхийн аваргын бэлтгэл сургуулилтанд гарч, тэр үед тив, дэлхий, олимпийн тэмцээнд амжилт гаргаж байсан бөхчүүдийн бэлтгэлийг хангаж байлаа. Тэр үеийн улсын шигшээ баг жилийн 12 сарын 11 сард нь бэлтгэл сургуулилттай байв. Түүний жин ч чөлөөт бөхөд алтан дундаж буюу 70 кг байсан бөгөөд өөрийн болоод дээд, доод жингийн тамирчдын аль алиных нь бэлтгэлийг хангана. Үдээс өмнө доод жингийнхээ юмуу өөрийнхөө жингийн тамирчдын бэлтгэлийг хангадаг бол үдээс хойш нь дээд жингийнхээ тамирчидтэй бэлтгэл хийнэ. Ойдов, Нацагдорж, Намжим гээд түүнтэй нэг жингийнхэн, дээд жинд Сэрээтэр, Артаг нар байв. Тэр зүгээр ч нэг хүн болгонд “ноолуулдаг” хүн биш, өөрийн гэсэн барилдааны онцлогтой байснаас ийн бэлтгэл хангагч болсон хэрэг. Рагчаа цээжээр барилдах буюу европ стильтэй барилдаантай тул олон улсад, дэлхийд хүч сорих бөхчүүд европчуудтай барилдах бэлтгэлээ түүнтэй хийдэг байв. Үнэхээр ч түүний барилдаан манай тэр үеийн чөлөөтийнхийг олимп, дэлхийгээс медаль өвөрлөж ирэхэд нь их нөлөөлсөн гэдэг. Тэрээр “Би их бяртай гэгдэж, олон л хүний бэлтгэл хангадаг байсан. Гэхдээ Ойдов шиг хэцүү хүн байгаагүй. Ойдов надаас бага жинтэй хэрнээ надтай дандаа бярдсан барилдаан хийдэг байлаа” хэмээн дурссан нь бий. 1996 онд Цээл сумандаа очиж ээжийгээ асрах, харахын хажуугаар сургуулийн захиралд хүсэлт тавин, 40-өөд хүүхэд цуглуулан үндэсний бөх, чөлөөт бөхийн бэлтгэл хийлгэж эхэлжээ. Үндэсний бөхийн спортоор хичээллэхийн ач тус, бөх хүн ямар дэгтэй байдаг, далбаа, шуудгаа хэрхэн өмсөх, тахимаа яаж өгөхөөс эхэлсэн бэлтгэл хоёр жил үргэлжилсэн юм. Түүнийг энэ ажлын үр дүн АХ-ын 86 жилийн ойн баяр наадмаар гарч, хичээллүүлж байсан секцнээс нь хоёр улсын цолтон төрж,багшийгаа, ээж аавыгаа, нутаг орныхныгоо баярлууллаа. 1996 онд Ж.Бат-Эрдэнэ 9 настай, Л.Гантулга 11 настай, Рагчаа багшаараа бөхийн А үсэг заалгаж байсан тэд төрийн их баяр наадмаараа тав давж, улсын начин боллоо. Тэд хоёул Цээл сумын харьяат бөгөөд улсын начин дөрөв төрсөн бөгөөд улсын начин Баатархүү, Энхбаяр нар сумын анхдагч улсын цолтнууд юм.  Бас Л.Гантулга, Ж.Бат -Эрдэнэ нараас гадна таван аймагт Говь-Алтайн бөхчүүд түрүүлж, аймгийн арслан цол хүртжээ. Энэ бүх дасгалжуулагч, чөлөөт бөхийн барилдааны олон улсын хэмжээний мастер Рагчаатай салшгүй холбоотой. Түүний хичээллүүлж байсан секцийн хүүхдүүд өдгөө нас бие гүйцэж 23-25 насны залуучууд болж, хүчтэн багшийнхаа зааснаар аймаг, улсад бяр чадал гарган барилдаж байна.

А.Мөнх