Хурдан морийг уяхад хэрхэн бэлтгэх вэ ?
“Хурдан морь жилийн уяатай” гэж үг бий. Энэ нь хурдан морийг бүтэн жилийн турш уяж хагсрааж уралдана гэсэн үг хараахан биш юм. Жилийн турш уяад олон уралдчихсан морь сүүлдээ зүдэргээ сууж давхил нь очгүй болчихдог муу талтай.
“Бүтэн жилийн уяатай” гэдэг нь хурдан морийг жилийн турш зөв эдэлж, уяхад зөв бэлтгэнэ гэсэн үг юм.
Жилийн 365 хоногийн 150 орчим хоногт нь зөв эдэлсэн морины тарга хүч тэр жилийн уяандаа зөв сайхан таарна гэж үздэг. 150 хоногийн эдэлгээ гэдгийг багцаагаар задлан үзье. 150 хоног гэдэг бол 5 сар юм. Зуны уяа 1 сар орчим. Үүний дараа 8, 9 дүгээр саруудад амрааж тарга хүч авахуулаад 10 дугаар сард ойр ойрхон зөөлөн унаж, зарим үед уяж хонох нь ч бий. Энэ нь 1 сар орчим эдлэж буй хэрэг. 11, 12 дугаар саруудад адуунд нь сул амраагаад дүн өвлийн 1,2 дугаар саруудад цөөвтөр удаа эмээллэх төдий, эсвэл сул хөтөлж ойр зуурхан явах мэтээр цантуулан хорыг нь гаргана. Энэ нь 1-2 сарын эдэлгээ болох талтай. Хавар 4 сарын сүүлч, 5 сарын эхээр ойр ойрхон унаж, зөөлөн эдлэж үе гишүүгий нь чангалдаг байна. Энэ нь мөн 1 сар орчмын эдэлгээ юм. Ингээд нийтдээ 5 сар орчмын эдэлгээ болж буй хэрэг. Ингэж эдэлсэн морь давхар хүч буюу хур тарга авахгүй, дотор эрхтэн нь өөхлөхгүй сайн талтай. Уяач хүн нийт адууныхаа ялангуяа уядаг морьдынхоо зун, намрын тарга хүч авалт, өвлийн онд оролт, хаврын цайралтыг маш нарийн ажиглаж байх нь зүйтэй юм.
Монгол Улсын Тод манлай уяач Данзаннямын Даваахүү “Хүлэгчийн нууц” номондоо хурдан морины ердийн үеийн эдэлгээний тухай “Өвлийн цагт 1-3 сард дээд гурван насны морьдыг 7-15 удаа зөөлөн унаж хөлөргөнө… Дөрөвдүгээр сарын эхээр их насны морьдыг хаврын салхинд хий зогсоож, өглөө оройд услаж уях нь морины доторх өөх, гаднах хүчийг зэрэг бардаг… Адуугаа ногоонд цадсан үед нь уядаг морьдоо зөөлөн унаж хөлөргөхөд шинэ хүч авах нь амархан бөгөөд, өнгө засч, цайралт түргэн өгнө” гэх зэргээр сургамжтай зүйлс их бичсэн бий.
Уядаг морийг тууш унавал өвөрмөц онцлогийг нь таньж мэдэхэд дөхөмтэй. Хол ойр ямар ч унааны үед хөл туурайг нь гамнаж, үргээж жигшээлгүй, эмгэг согог суулгахааргүй үргэлж хичээж явбал зохино.
Нутаг нутагт морь сайхан унаж эдэлдэг ахмад хүмүүс байгаа, тэднээс үргэлж суралцаж байх хэрэгтэй.
1995 онд Өвөрхангай аймгийн Есөнзүйлд болсон Өндөр Гэгээн Занабазарын мэлмий гийсний 370 жилийн ойн их баяр наадамд түрүүлсэн хүрэн азарганы эзэн Төв аймгийн Эрдэнэсант сумын уяач Бямбашижээгийнхнийг ах дүүсээрээ морь сайхан унаж эдэлдэг гэж нутгийнхан нь бахархан ярьдаг. Нэгэн намар оройхон Бямбашижээ хурдан хүрэн азаргаа унаад явж байтал нутгийн айл найр хийж байхтай таарчээ. Намрын сэрүүн цагт айлын найран дээр орохоос ямар ч эр хүн татгалзахгүй биз дээ. Гэтэл Бямбашижээ тэднийд буулгүй хажуугаар нь гараад явчихжээ. Энэ тухайгаа тэрээр “Найранд нэг суувал нэлээн л суух болно, их бага хэмжээгээр согтож таарна. Согтохоороо морио уяж хонох нь зайлшгүй, аягүй бол хөлчүүрхэн мордож давхиад ширүүн явдлаар хурдан азаргаа цайлуулж ч мэднэ. Хүрэн азарганаасаа өөр морь унаж явсан бол нутгийн айлын найранд буулгүй яахав” хэмээсэн нь бий. Энэ бол хурдан морио эзэн хүн хичээнгүй сайхан эдлэхийн үлгэр жишээ юм.
"Тод магнай" сэтгүүл дугаар №3
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна