БОГИНО АЮУШ

Дэлгэрэхийн Содномпэл Гүл өвөө хоёр нэгэн удаа Алтанширээгийн наадамд явахдаа унахад ямар ч мориноос дутахгүй цагаан гүү унаж очжээ. Наадам  дээр Иххэт сумын "онгон" Адилбиш гүүг үзээд 100 төгрөгөөр авъя гэж шалсан ч хүний гүү унаж явсан тул өгөөгүй гэнэ. Сүүлд Гонгор гэдэг хүнээс нөгөө гүүг "богино" Аюуш аваад эр улаан унагатай болжээ. Түүнийг дааганд нь уяагүй шүдлэндээ хусран байсан хийгээд онцгой сайхан хурдтай байжээ. 1976 онд “Залуу хүч” нэгдлийн 20 жилийн ойгоор Аюуш өөрөө уяад хол түрүүлж ирэхэд бэлгэ дэмбэрэлийг бодоод нэгдэлдээ бэлэглэж нэгдлийн бор азарга төрсөн түүхтэй.
"Богино" Аюуш бол хүнд өгөхөө ч өгдөг, авах адуунд ч гар татахгүй авдаг, хүнд хэлэх үгийг айлдаж амардаг нэгэн байх. Энэ адуу сайхан морь болно шүү хадгалж байгаарай гэх юмуу эсвэл морийг чангахан уясан нь дээр байдаг, тарган цатгалангаас л өвчин эмгэг суудаг, сайн адуу давхил бүр дээр нэмдэг, муу мал улам л доройтно. Тэр, адууны цусыг байнга сэлбэж хол газраас сайн гүү байнга авна. Ялангуяа цагаан сараас хойш хусран даага хаана хэнд байгааг сураглан эр унага гаргах гүүг таньж авдаг онцлогтой.
Хурдан морь авахдаа гар татахгүй гэж түрүү хэлсэн. Сүхбаатар аймгийн Уулбаян сумын "хорондоо" Жамбалсүрэнгээс 10000 төгрөгөөр хул азарга аваад олон удаа түрүү айраг авч Аюушийн арван мянгын хул гэж алдаршжээ. Олон газраас олон сайн гүү, даага, азарга үнэлэн авснаа өөрөө ярихдаа би 17 эр даага авч уяж түрүүлгэж, айрагдуулж, хүн амьтанд дамжуулж өгсөн гэжээ. Хул азарга гадаа унахад хачин номхон бас жигтэйхэн хашин байж. Азаргаар бүсгүй хүн хонинд мордож ирээд /хурдан буян/ гэхэд ургаа хад шиг мал байгаа гэж голж байсан удаатай. Хул богино давхил сунгаан дээр бараг түрүүлдэггүй, их наадам болоход ганцаар бөгсөнд үлдээд нэг мэдэхэд л дугтраад, шарваад л бүгдийн өмнө гарна. Хул азарга сумандаа 2 түрүүлсэн байна. Аюушийн хурдан зээрд гэж сайн морь байсан, түүний оройн тар хийх чимээг Цэвэгсүрэнгийн ээж хөгшин сонсоод энэ ойрд сонсогдоогүй туурайн чимээ байна. Хачин давхилтай хүлэг байна даа гэж гайхаж байжээ. Тэр үед суманд Шижээ халзан, Шагдарын зээрд, Торгон Дашнямын хар, Баатарын хүрэн, Мангаа хээр дараалан айрагдаж байжээ. Зээрд ингэж наймтай байхдаа алдарт хар морины өмнө гишгэж есөн настай байхдаа Түвшинширээд гурвалсан гэж ярьдаг.
1991 онд аймгийн 60 жил, 1993 онд Ноён хутагтын 190 жилийн ойгоор аймагт хол түрүүлж нэрд гарсан Залуу хүч компанийн хурдан хүлэг /Нямбуу уясан/ богино Аюушийн нэртэй бас холбоотой. Учир юу гэвэл нэгдлийн 20 жилийн ойгоор тэргүүлж нэгдэлд бэлэглэсэн бор азарганы төл зээрд морь анх нэгдлийн 30 жилийн ойгоор /соёолондоо/10 жилийн дараа сумандаа түрүүлж нэрд гарсан байна.
Энэ гайхам хүлэг харахад бие жижигхэн ч харайх нь этгээд сайхан, газрын холоос айж үзээгүй, газар холдох тутам урд хөлний хооронд толгойгоо хийгээд бараг 60 миллийн хурдтай барианд ордог хурдан хүлэг юм. Одоо өөрийн наснаас илүү алт, мөнгөн медальтай болж "Нэгдэл зээрд"-ийн нэрэмжит наадмыг 1994 онд хийлгэсэн нэрт хүлэг мөн. Ахмад уяач Нямбууг олон жил морь сайн уясан хийгээд хоёр том наадамд зээрд морийг уясан тул 1995 онд Монгол улсын алдарт уяач цолоор шагнасан юм.