Аймгийн Алдарт уяач Л.Тамирхүү: Дархан-Уул аймгаас төрийн наадмаас айраг хүртсэн хоёр дахь хүн боллоо
- Таны зээрд халзан морь төрийн наадамд айрагдаж, торгон жолоогоо өргүүллээ. Төрийн наадамд хэд дэх жилдээ морь мордуулж байна вэ?
-Төрийн наадамд анх удаа морь мордуулаад, айргийн дөрвөөр давхиуллаа.
- Морины өмтэй, амны хишигтэй л байна даа. Зээрд халзан морь өмнө нь хаана, хаана хэрхэн давхиж байв?
-Манай сумын уяачдын холбооноос “Гавилуун хайрханы хурд” гэдэг наадам зохион байгуулдаг юм. Анх хязааландаа тэр наадамд түрүүлж байлаа. Улмаар Дархан-Уулын аймгийн Дархан уулын тахилгын уралдаан, Хараатын овооны наадам, Зүүнхараагийн “Тэнгэрлэг хүлэг” галын 10 жилийн ойн наадмуудад тус тус түрүүлсэн.
- Зээрд халзан морь нэртэй билүү?
-Цахиур халзан гэдэг юм.
- Энэ нэрийг хэн өгсөн юм бэ?
-Миний уяаны багш, аймгийн Алдарт уяач Гансүх гэдэг хүн өгсөн юм.
- Цахиур хагалах морь байна гэсэн бэлгэдэлтэй юм болов уу гэж бодогдлоо?
-Тийм. Анх битүү эмнэг хязаалан үрээ уралдаад түрүүлэхэд нь “цахиур хагалах адуу байна” гээд Цахиур халзан гэж нэрлэсэн юм.
- Хүйн долоон худагт хэдэнд ирсэн бэ?
-Наадмын өглөө буюу долоодугаар сарын 11-ний өглөө 03 цагт ачаад, 200 гаруй км давхиж ирээд л шууд мордуулсан даа.
- Амралтгүй хэрнээ ингэж давхина гэдэг мундаг байна шүү?
-Тиймээ. Хүйн долоон худагт газрын гарц муутай байсан болохоор морьд хооллох өвс ногоо дутагдалтай байлаа. Тиймээс тулгаад аччихсан юм. Хоолыг нь багадуулж, өлдүүлсэн тал байгаа байх.
- Ер нь хэдэн цагийн хоолтой морддог адуу вэ?
-Таван цагийн хоолтой л морддог юм.
- Хоолтой мордсон бол арай урдуур давхичих байжээ дээ?
-Сая үзүүр дээрээ жаахан унжчихлаа. Хоолтой давхисан бол үзүүр дээрээ тэгж суухгүй л байсан байх.
- Гэхдээ олон давхар уяагаар уралдсан морь гэхэд сайн хурдалжээ?
-Тийм. Тавдугаар сарын 1-нээс эхлээд л уртын уяагаар уясан юм.
- Гараа хэр байсан бэ. Дагаж үзэв үү?
-Зурагтаар л харсан. 200 гаруй морьд мордоход, манай зээрд халзан гараанаас гараад л тархинд давхисан. Хоёр, гурван ч удаа өнгөллөө. Бичлэг хараад “жаахан дарж уралдаарай” гэж уралдаанч хүүхдэдээ захидаг байж дээ гэж бодлоо.
- Энэ хүүхэд зээрд халзан морийг хэд дэх жилдээ унаж байгаа вэ?
-Хоёр дахь жилдээ унаж байна.
- Өмнөх дөрвөн уралдаанд ч унасан уу?
-Тийм. Дандаа салхинд өнгөлүүлж, их хол тасарч уралдаад байсан. Түүн шигээ л санаад явуулж уралдаад байх шиг байна лээ. Морь маланд их сайн хүүхэд л дээ. Аав нь бас морь уядаг байсан юм. Тэдний морь бас сая айрагдсан.
- Та хэдэн насны морьтой ирсэн бэ?
-Ганцхан морьтой л ирсэн. Бусдыг нь аймгийнхаа наадамд уралдуулсан юм.
- Аймагтаа одтой сайхан наадав уу?
-Гурван насны морь мордуулаад соёолон азарга маань есөөр давхиж, их насны морь айрагдсан. Хоёр хязаалан үрээ мордуулсанаас нэг нь 12-оор, нөгөө нь 20-н хэдээр давхилаа.
- Анх удаа төрийн наадмаа зорьж ирж, оролцож байгаа юм байна. Улсын баяр наадам таны төсөөлж байснаас зөрүүтэй байна уу, эсвэл төсөөлөлтэй тань дүйж байна уу?
-Дэлгэр сайхан болж байна аа. Миний хувьд энэ жил морь хурдан байсан болохоор адууныхаа хурд хүчийг болон уяачийнхаа эрдмийг шалгаж үзэхээр зорьж ирсэн юм. Зорьсон хэрэг ч сайхан бүтлээ.
- Их насны морь уяачийн эрдэм ухааныг шалгадаг гэдэг. Энэ ч утгаараа та бол том шалгалтанд тэнцлээ шүү дээ?
-Тийм шүү. Ер нь уртын уяатай их насны морийг хэр баргийн хүн уяад байдаггүй. Нэг бол давуулчих гээд, үгүй бол дутуудуулчих гээд байдаг. Тиймээс би халзан морио бас гайгүй уячихсан юм болов уу даа гэж омогшиж байна.
- Та хэдий үеэс морины уяа эвлүүлж эхэлсэн бэ. Удам дамжсан уяач уу, эсвэл...?
-Аав маань малын эмч хүн байсан юм. Морины эмгэг заслын талаар аав л надад зааж сургасан даа. Аав маань морь уяж байгаагүй. Харин би 23 жил морь уяж байна. Анх 1994 онд нүдний дээд талын зовхин дээрээ шар хонгор мэнгэтэй улаан хээр даагаа сумын баяр наадамд түрүүлж байлаа. Морь уях гараагаа тэгж л эхэлсэн дээ.
- Улаан хээр даага хаанахын угшилтай адуу вэ?
-Манай унаган адуу. Адууны маань дээд угшил нь Жаргалант. Манай суманд Хонгор нутгийн Гийнгоо адуу гэж хурдан адуу байсан юм. Манайх тэр л адуунаас эхтэй адуутай айл даа. Аавынхаа адууны удам угшлаар л наадаж байна. Манай нутагт хоёр хурдан хар азарга байсан юм. Нэг нь Насанхүүгийн хар. Сая айрагддаг халзан морины дөрөв дэх үeийн дээд өвөг байгаа юм. Нөгөө нь Нимгэний хар. Би энэ хоёр азарганы угшилтай адуунаас хоёр азарга авч тавьсан юм. Надад бас нэг хурдан хар морь байдаг ч энэ жил түүнийгээ өнжөөчихсөн.
- Та Аймгийн Алдарт уяач цолыг хэдэн онд хүртсэн бэ?
-2011 онд аймгийн Алдарт уяач цол хүртсэн.
- Засгийн газрын тогтоолтой бүсийн наадамд морь айрагдуулж байв уу?
-Үгүй. Улс, бүсийн чанартай уралдаанаас авч буй анхны айраг маань энэ. Аймаг болон сум орон нутгийн наадмын 12 айраг, хоёр түрүүтэй. Сумын баяр наадмаас бол 40, 50-аад айраг, түрүүтэй байх шүү.
- Уяа зөв, морь хурдан бол уясан болгон л хурдлаад байдаг жил гэж байдаг даа. Хамгийн одтой наадсан он жилүүдийнхээ дурсамжаас хуваалцаач?
-2003 онд сумын баяр наадамд азарга болон их насны морь түрүүлж, бас нэг азарга, гурван бага насны адуу айрагдаж байлаа. Нэг өдөр дээд насны хоёр түрүү, дөрвөн айраг хүртэнэ гэдэг бас л аатай сайхан наадсаны шинж биз дээ.
- Аавынхаа унаган адууны үр төлүүдээр л нааддаг гэж байна. Адууныхаа цусыг сэлбэж, үүлдрийг сайжруулах ажил хийдэг үү?
-Сүхбаатар аймгаас ганц, хоёр азарга авч ирж, гүү хураалгасан.
- Ингэхэд та Хонгор сумаас төрийн наадамд морь айрагдуулсан хэд дэх хүн нь болж байна вэ?
-Магсарын Болд гэдэг уяач 1991, 1992 онд улсын баяр наадамд цоохор даага аман хүзүүдүүлж, цоохор шүдлэн түрүүлгэж байсан юм. Би хоёр дахь хүн нь болж байгаа бололтой.
- Цахиур халзан булган сүүлтэй байж, Дархан-Уул аймагтаа улсын баяр наадмын айраг, түрүү олныг дагуулах болтугай?
-Тэр eрөөл бат оршиг ээ.
А.Тэлмэн
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
- 2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
- 2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
- 2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
- 2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
- 2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
- 2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
- 2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
- 2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
- 2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дунд насанд…
- 2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
- 2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дээд насанд…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд О.Баасанцэрэнгийн хү…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдаанд Э.Бат-…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ц.Амарсанаагийн хонг…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын хүрэн…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Б.Отгонсэлэнгийн Ава…
- 2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын Солон…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
- 2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд Х.Гарь…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд 106 да…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд ангилалд эхний …
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насны уралдаанд…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насанд 65 хурда…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд эхний 10…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд С.Баярса…
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насанд 79 хурдан хүлэг бүртгүүлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 13 -нд Цоллооч хүүд Д.Чулуунбат Тод манлай даага амлав
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан д…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Х.Улам-Өрнөхийн хээр даага тү…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд 258 даага бүртгүүлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан с…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Б.Энх-Очир: Захаар нь дайрч ороод Нандин…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Хишиг-Очирын Бөхбатын хүрэн с…
- 2024 оны 7-р сарын 12 -нд 217 соёолон бүртгүүлж, 152 нь гараа руу хөдөлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Б.Ерөөлтийн халтар морь түрүү…
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд 228 их насны морь бүртгүүлжээ
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан а…
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд С.Гал-Эрдэнийн Нандин хонгор …
- 2024 оны 7-р сарын 11 -нд 192 азарга бүртгүүлжээ
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна