З.Алтанцэцэг: Ар тал сайн байж л морь давхина


-“Морь уях нь төрийн хэрэг юм” хэмээн нэгэнтээ Цэвээнжав гуай хэлсэн байдаг. Тэгвэл төр түмнээ цэнгүүлэх их үйлсэд хүчин зүтгэж уяачийн ар талыг хариуцагч гэргий та ч гэсэн ямар нэг хэмжээгээр тэрхүү үйл хэрэгт оролцож буй. Та хэзээнээс энэхүү албанд зүтгэж байгаа вэ?
-/инээв/ Би Булган аймгийн Бугат сумын хүн. Манайх улаан бор адуутай айл байсан. Аав маань биднийг багад бурхан болж, гал дээр төрсөн зээ маань морь уяж, би багадаа ойр зуурын амжилд нь нэмэр болдог байлаа. Тэгж байгаад 1983 онд ханьтайгаа танилцаж, гэр бүл болоод Хангал сумын 300 гаруй адууг авч, хувьчлал болтол малласан. Насаараа адуу дагасан болоод ч тэрүү арван үнээ саа гэвэл дурамжхан, 100 гүү саа гэвэл дуртай зөвшөөрөх хүн дээ, би. /инээв/
-Олон адууны нормыг биелүүлэх гэж том алба байсан биз?
-Өө тэгэлгүй яахав. Жилдээ 11-13 тонн айраг өгөх ёстой. Тэр үед найман айл фермлэдэг байлаа. Залуу байхдаа бид хоёр жил дараалан 65 гүү саасан юм. Бас л амаргүй ажил шүү. Бусад айлууд 2-3 -уулаа зэрэг гараад сааж байхад Чулуун бид хоёр хоёулхнаа л гарна. Чулууны ахын хүүхдүүд жаахан ч гэсэн бас унага татаж өгнөө. Тэр олон гүүний саам хооронд хүүхдээ л хөхүүлж амжина. Хөхүүл хүүхэдгүй бол зогсоороо ганц аяга цай уугаад л дараагийн саамандаа гарна шүү дээ. Бусад айлуудаас нэг саам илүү сааж байж төлөвлөгөө биелүүлэх болохоор тэгж зүтгэдэг байсан хэрэг л дээ.
-Өдөрт хэдэн литр айраг өгөх ёстой байдаг юм бэ?
-Хөрөнгөө авч үлдээд өглөө бүр 150 литр айраг өгдөг байсан. Тэр их айргийг чинь исгэх гэж гурав хувааж бүлнэ. Манай өвгөний аав нь шүдэнзний мод эгнүүлж өрчихөөд л бүлүүлдэг байж билээ. Тэгж тоогоо барагцаалдаг байсан байх. Айрагнаас гадна дэл, сүүл, хөөвөрт бас төлөвлөгөө өгнө. Хавар гурван сард адуу отроос ирэнгүүт нь дэллэж эхэлнэ. Хязаалан, сувай гүүг хүртэл цэмбийтэл нь дэллэнэ шүү дээ. Манай өвгөний аав, ээж хоёр настай дээр нь нэгдлийн адуу малладаг байсан. Түүнийг нь хүртэл бид хоёр дэллэж, хөөвөрлөнө.
-Энэ их ажлын хажуугаар морь уяна?
-Тэгнэ. Өвгөн морио уяад, наадамд явчихна. Эзгүй хойгуур нь би болгоод л байдаг байсан. Гэтэл одоогийн залуучууд заавал нэг туслах уяачтай байх юм.
-Наадам үзэх боломж гарч байв уу?
-Ээ дээ, бараг л үгүй дээ. Төлөвлөгөө норм, сүү саалиндаа хоргодоод бараг явдаггүй байсан байхаа. 1990 оноос хувийн малтай болж, түүнээс хойш бол өвгөнийг дагаад хаа сайгүй явдаг болсоон. Өөрийн хүүхдүүд өсөөд моринд томдчихсон өрөөлийн хүүхдийг гуйж унуулж байгаа улс чинь хариуцлагатай байхгүй бол горьгүй. Унаач хүүхдүүдийн хоол унд, хувцас хунар гээд бэлтгэх ажил юу эс мундахав. Энэ эрчүүд чинь хүүхэд хоол ундаа идэж үү, хувцас хунараа сольж уу, хөл гар нь шалбарч уу гэдгийг ч анзаардаггүй улс. Хувцас хунарыг нь давхарлаж өмсүүлэхгүй бол адууны хөлсөнд гуяа нь түлэгдчихээд ирдэг юм шүү дээ.
-Нээрээн л тийм байх даа?
-Наадамд явж байгаа нэртэй л болохоос заримдаа морь ч үзэж амжихгүй. 1990-ээд оны эхэн үед одоотой адил машин тэрэг гэж байсангүй. Морь тэргэнд юмаа ачаад л явдаг байлаа шүү дээ. 1994 онд улсын наадамд явахдаа өвгөн хоёр томыгоо дагуулаад явчихсан. Би хоёр багатайгаа гэр сахиад үлдсэн. Тэр үед манай бага дөнгөж хэдхэн сартай нялх байсан юм.
-Танай морийг унаж байсан хүүхдүүд одоо том залуучууд болоо биз?
-Том, том хамгийн ахмад нь 48-49 настай хүн байна. Манай хурдан хээрийг л арав гаруй хүүхэд унасан гэхээр хүний өөрийн нийлсэн 60-70-аад морины хүүхэдтэй байсан байхаа. Залуухан байхад эгчээ гэдэг байсан бол одоо бүгд л “эмээ” гэнэ. Мэдэхгүй хүнд бол их олон ач, зээтэй хүн шиг л санагддаг байх. /инээв/ Хичээл амрангуут л “эмээ, би очъё” гээд л залгана шүү дээ.
-Багадаа хурдан морь унаж байсан хүүхдүүд том болоод бие даах чадвар сайтай болдог гэлцдэг. Санал нэгдэх үү?
-Үнэн, үнэн. Бие хаа тааруу айлын ганц хүү манай морьдыг унадаг байсан. Эхэндээ ч хэцүү л байлаа. Гэхдээ шантарч байгаагүй ээ хөөрхий. Тэрний хүчинд мундаг залуу болсон. Одоо хотод том компанийн захирал болчихсон байна. Морь унасан хүний ядаж л бие нь чангарна. Ер нь морь унадаг, унадаггүй хүүхдүүд бие хааны эрс ялгаатай байдаг шүү.
-Уяачдын эгнээ улам бүр залуужиж байна. Залуу уяачдын гэргий нарт хандан юу гэж хэлэх вэ?
-Ар тал сайн байж л морь нь давхина. Манай галын хүүхнүүд бүгд л моринд дуртай. Нөхрүүдээ дагаад хаана ямар наадам болно, тэнд л явж байдаг улс. Тэгж байж л хань нөхрийнх нь морь давхиж байгаа юм шүү дээ. Тиймээс залуу бүсгүйчүүдэдээ ханийгаа аль болох ойлгож дэмжиж байгаарай хэмээн захих байна даа.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Хурдан тууртын босоо цагаан хийморьт өнө мөнх ивээгдэж яваарай.
"Тод магнай" сэтгүүл Орхон аймгийн тусгай дугаар
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
-
2023 оны 10-р сарын 28 -нд Өвгөн ноён М.Пүрэвжавын нэрэмжит уралдаануудын нэг…
-
2023 оны 10-р сарын 17 -нд Өнөө жил яах бол...
-
2023 оны 10-р сарын 09 -нд Сумын Алдарт уяач О.ДАШЗАВ: Сумынхаа наадмын айрги…
-
2023 оны 10-р сарын 08 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
-
2023 оны 10-р сарын 06 -нд Сумын Алдарт уяач Б.Пүрэвбат: Гурван азаргаар одто…
-
2023 оны 9-р сарын 19 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
-
2023 оны 9-р сарын 19 -нд Аймгийн Алдарт уяач Д.Дамдиндорж: Азаргыг их тамир…
-
2023 оны 9-р сарын 18 -нд АХ-ын 102 жилийн ойд байтай давхисан дааганууд
-
2023 оны 9-р сарын 18 -нд Аймгийн Алдарт уяач О.Үнэнбор: Өөрсдийнхөө нэр дээ…
-
2023 оны 9-р сарын 10 -нд Нутагтаа наадах хүслээр нэгэн сайн хүлэгтэй учирса…
-
2023 оны 9-р сарын 10 -нд Уяач Д.Цолмон: Уяач хүн зөв бодолтой байвал морь н…
-
2023 оны 9-р сарын 10 -нд АХ-ын 102 жилийн ойд байтай давхисан шүдлэнгүүд
-
2023 оны 9-р сарын 01 -нд Бага адууг ирлэгч Батмөнхийн Булгадай
-
2023 оны 9-р сарын 01 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДАШДОНДОГ: Уралдвал сайн төлүү…
-
2023 оны 8-р сарын 29 -нд АХ-ын 102 жилийн ойд байтай давхисан хязаалангууд
-
2023 оны 8-р сарын 28 -нд Ёсыг сахисан ууган шавь
-
2023 оны 8-р сарын 22 -нд АХ-ын 102 жилийн ойд байтай давхисан соёолонгууд
-
2023 оны 8-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Л.Лхамжав: Малчин сумын ойгоор…
-
2023 оны 8-р сарын 18 -нд АХ-ын 102 жилийн ойд байтай давхисан их насны морь…
-
2023 оны 8-р сарын 18 -нд Уяач Р.Баатарцогт: Унаган хонгор халзан үрээ маан…
-
2023 оны 8-р сарын 18 -нд Адуу өөрөө эзнээ сонгодог
-
2023 оны 8-р сарын 16 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Баярсайхан: 13-тай мориноос …
-
2023 оны 8-р сарын 16 -нд АХ-ын 102 жилийн ойд байтай давхисан азарганууд
-
2023 оны 8-р сарын 15 -нд Түрүүлэх морь надад бий...
-
2023 оны 8-р сарын 13 -нд Хангайн бүсийн нэгдсэн цуваа
-
2023 оны 8-р сарын 12 -нд "ТОД МАГНАЙН ЗОЧИН" НЭВТРҮҮЛЭГ №2: МУ-ЫН АЛДАРТ УЯ…
-
2023 оны 8-р сарын 12 -нд Төвийн бүсийн нэгдсэн цуваа
-
2023 оны 8-р сарын 10 -нд Зүүн бүсийн нэгдсэн цуваа
-
2023 оны 8-р сарын 10 -нд Баруун бүсийн нэгдсэн цуваа
-
2023 оны 8-р сарын 02 -нд "Монгол магнай" уралдаанд түрүүлж, айрагдсан хүлгү…
-
2023 оны 8-р сарын 02 -нд Хантайшир уулын аймгийн 100 жилд түрүүлж, айрагдса…
-
2023 оны 7-р сарын 30 -нд Зүүн бүсийн сонгомол ангилалд түрүүлж, айрагдсан х…
-
2023 оны 7-р сарын 29 -нд "ТОД МАГНАЙН ЗОЧИН"-МУ-ЫН АЛДАРТ УЯАЧ Д.БАТЧУЛУУН
-
2023 оны 7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд Д.Бат-Эрдэнийн хул даага түрүүлжээ
-
2023 оны 7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд Д.Жаргалсайханы халтар хязаалан түрүүлж…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага насны ангилалд Т.Баянд…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Хангайн бүсэд Г.Мөнхсайханы хээр даага түрүүллээ
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Төвийн бүсэд Д.Очирсүрэнгийн халтар даага түрүүллэ…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Хангайн бүсэд Р.Цогтбаярын хээр хязаалан түрүүллээ
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд Д.Дагвадоржийн өсгий цагаан зээрд даа…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Төвийн бүсэд П.Батсайханы зээрд морь түрүүллээ
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд Ж.Дэмбэрэлсайханы буурал морь түрүүлл…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Хангайн бүсэд С.Гантулгын зээрд соёолон түрүүллээ
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд Б.Отгонсэлэнгийн хээр морь түрүүлж, ирэ…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Төвийн бүсийн сонгомол дээд насанд Д.Ганзоригийн х…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Хангайн бүсэд Янгугийн хул шүдлэн түрүүлжээ
-
2023 оны 7-р сарын 27 -нд Баруун бүсэд Ч.Батжаргалын Зээрэн зээрд соёолон тү…
-
2023 оны 7-р сарын 27 -нд Зүүн бүсэд Ж.Алтанхуягийн хээр шүдлэн түрүүлжээ
-
2023 оны 7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд Манлай уяач Л.Дуламсүрэнгийн хээр тү…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна