Хүлгэд нь хурдан, хүүхэд нь мэнд сайхан наадацгаая
Шандаст хурдан хүлгэдийнхээ хийморь дор сүслэн, санчигандаа хяруутай өвгөдийнхөө сургааль дор ухааждаг моринд элэгтэй, монгол зон олны баяр цэнгэл асуй. Эртнээс нааш эрийн хийморь, ид хавын бэлгэдэл болсоор ирсэн хурдан морь, хүчит бөх, мэргэн харваачдын цэнгүүн өдгөө үндэсний спортын хэмжээнд хүрчихээд байна. Тэр дундаа хурдан морины уралдаан сүүлийн 20 гаруй жилийн хугацаанд улам бүр төгөлдөршиж буй. Улсын наадмаас өөр уралдаангүй, уналгын адуунаас өөр хурдгүй /социализмын үед нэг өрхийн бод малын тоог хязгаарлаж, уналга эдэлгээний зорилгоор цөөн тооны адуутай байхыг л зөвшөөрдөг байв. Түүнээс болоод малчид жирийн уналганы адуугаа сойж уралдуулах нь олонтаа байжээ./ байсан үе ард үлдэж, бүтэн жилийн бэлтгэлтэй, бүсийн уралдаан олонтой, хурдны удамт адуугаа уяаны дээдээр уяж уралдуулдаг болжээ. Уралдаан олширч, уяа нарийсахын хэрээр өрсөлдөөн ширүүсч унаач хүүхдийн авхаалж самбаа аюулгүй байдал ч хурцаар яригдах болсон.Уралдаан, наадам олширохын хэрээр унаач хүүхдийн эрүүл мэнд, аюулгүй байдал хурцаар яригдах сэдвийн нэг болсон. Хүүхдийн эрхийг хамгаалдаг байгууллагуудын судалгаа шинжилгээ үүнийг улам бүр баталж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл хурдан морь унах нь хүүхдэд бие бялдрын болоод хүмүүжлийн ач холбогдотой ч эрүүл мэнд, амь насанд нь аюултайг анхаарахгүй байж боломгүй. Их зохиолч Д.Нацагдоржийн үндэслэсэн Хүүхдийн төлөө үндэсний төв 2005 оноос эхлэн хурдан морь унаач хүүхдийн эрхийг хамгаалах талаар нэлээдгүй зүйлийг хийж, дөрвөн жилийн судалгаан дээрээ үндэслэн зарим нэг тоо баримтыг гаргажээ. Унаач хүүхдийн эрүүл мэндэд халтай хамгийн эхний асуудал бол мориноос унаж бэртэх явдал. Энэ нь цаг агаарын байдал, уралдааны зам, зохион байгуулалт, уяач, унаач хүүхдийн хандлага зэргээс шалтгаалдаг.
Тэдний 56,8 хувь нь хүнд хөнгөн бэртэл авсан бол 55,7 хувь нь ослын даатгалаас дэмжлэг авч чаджээ. Дээрх тоо баримтаас харахад унаач хүүхдүүд хуульд заасан ослын даатгалд 100 хувь хамрагдаж чаддаггүй нь харагдаж байгаа юм. Ялангуяа хөдөө орон нутагт энэ байдал нэлээд назгай байдаг. Зарим аймагт бүр унаач хүүхдээ даатгалд хамруулдаггүй зөрчил ч байдаг гэнэ. Жишээлбэл 2009 оны улсын баяр наадамд хурдан морь унасан хүүхдүүдийн цөөнх нь буюу 48,29 хувь нь ослын даатгалд хамрагдсан байжээ. Уг нь хуулиараа бол уралдахаар бүртгүүлэхдээ ослын даатгалд заавал хамрагдах ёстой. Өнгөрсөн жилүүдийн дундажийг харахад уяачид, морины эзэд ихэвчлэн унаач хүүхдээ 100.000-200.000 төгрөгөөр даатгуулж 2000-4000 төгрөгний хураамж төлдөг нь судалгаанаас харагдсан байна. Хүүхдүүдийн бэртэж гэмтсэн хугацааг ажиглавал 6-8 саруудад илүүтэй, тэр тундаа долдугаар сар хамгийн өндөр хувьтай гарч байгаа аж. Зөвхөн 2009 оны эхний найман сарын байдлаар Гэмтэл Согогын Сэргээн Засах Клиникт 158 хүүхэд ийм шалтгааны улмаас хэвтэж эмчлүүлсэн бол тэдний 40 нь 7-р сард бэртэл авчээ. Гэхдээ бэртсэн хүүхдүүдийн ихэнх нь тэр даруйдаа эмчид ханддаггүй гэж үзэхээр энэ тоо хэд дахин нэмэгдэх болж байгаа юм. Унаач хүүхдүүд гар, хөлийн хугарал, тархины гэмтэл, хацар, нүүр хөлдөлт зэрэг гэмтэл бэртэл авах нь элбэг байдаг.
Амьнаас үнэтэй алдар нэр гэж үгүй
Мориноос унаж бэртсэн хүүхдүүдээс гадна уралдааны замд амиа алдсан хүүхдүүдийн тоо өдгөө гарын арван хуруунаас даваад байгаа хэдий ч мэдэгдээгүй нь үүнээс ч их бий хэмээн үздэг. Уяачийн нэр хүндтэй холбоотой учраас уралдааны замд эндсэн хүүхдүүдийн асуудлыг аль болох нууцлахыг хичээдэг нь олон жишээн дээр ажиглагдсан гэнэ. Амь насаа алдсан хүүхдүүдийн хэд хэд нь нэгээс дээш насны морь унасан /сүүлийн үед нэг унаач хүүхэд 2-6 насны морь унадаг жишиг тогтоод байгаа байсан нь анхаарах ёстой зүйлийн нэг байжээ. Өөрөөр хэлбэл мориноос унасан ч ил бэртэлгүй учраас дараагийн насны морийг унаж яваад бэртэл нь сэдэрдэг байна. Жишээлбэл судалгаанд хамрагдсан нас баралтуудын нэг нь их насны морь унах үедээ мориноос унаж, тархиндаа бэртэл авсан байхад нь эмчид үзүүлэлгүй соёолон насны морь унуулж, уралдааны замд гэмтэл нь хүндэрч ухаан алдаж, улмаар амь насаа алджээ.
А.Тэлмэн
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Даваа, 11:59 минут Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна