Аймгийн Алдарт уяач Ц.Цэднээ: Адууг зөв сургах нь хамгийн чухал


-Аймгийн 2 удаагийн аварга малчин юм байна. Хэдэн оноос эхлэн адуу малласан бэ ?
-Би 1958-1968 он хүртэл 10 жил адуу маллаж, энэ хооронд аймгийн сайн малчин нэг удаа болж байлаа. 128 гүүнээс 128 унага авч ЗХУ улс руу Монголоос дөрвөн малчин жуулчлалаар явсна нэгм нь би. Аймгийн аварга болохынхоо урд жил сумандаа олон удаа аварга болсон доо. Харин 1967 оноос 1990 он хүртэл нэгдлийн хонь хариуллаа. Ингээд 1991 ондоо нэгдлийн үйлдвэрийн даалгавар биелүүлж одоогийнхоор улсын сайн малчинтай дүйхээр хөдөлмөрийн хүндэт медаль хүртэж байлаа. 1998 онд хоёр дахь удаагаа аймгийн сайн малчин болсон.
-Хэчнээн адуу маллаж байсан бэ?
-Эхэндээ 270, 80- аад адуу авч байсан. Сүүлдээ суурь болоод 800 хүрсэн. Энэ олон адууг гурвуулаа л маллана. Өвөлдөө оторт гарчихна. Завханы Дөрвөлжин, Талын харын ар хоолой Увсын Зүүнговь хүртэл оторт явж байлаа. Адууныхаа яс чанарыг сайжруулах гэж бас ажиллана. Увсаас азарган үрээ авч адуундаа тавьж байлаа. Мэдээж зөвшөөрөлөөр л авна. Тухайн нэгдлийнхэн, сумынхан сүүлд нь хоёр талын аймгаас зөвшилцөж байж авна.
Ер нь олон ч морь айргийн тавд оруулж байлаа. Манай энд Баян уулын хамгийн хурдан морьтой газар Баянгийн өвөр энэ ард байдаг юм шүү .
-Энд ямар учир байна?
-Олон зүйл нөлөөлдөг биз дээ. Манайхан адууны дээд угшил энд бий л гэлцдэг. За бас нутаг орон ч ивээдэг юм шиг байгаа юм. Хүмүүс ч гаднаас хурд авчирч адууныхаа угшлыг сайжруулах тал дээр анхаарсаар ирлээ. Энэ мэт олон зүйлийн нөлөө бий байх шүү.
Энд нэмж хэлэхэд морийн таньж уяж болно. Гол нь морины эдэлгээ юм шүү дээ. Даагыг яаж сургахаас л сайн мууг нь мэдэж болно. Зөв эдлэх юм бол тэгээд л таньсан даага хурдалж болдог юм. Сургахдаа л эвгүй сургаад, эвгүй эдэлчих юм бол хэрэггүй болж байгаа нь тэр.
-Нэгдлийн адуучин байхдаа морь уяад ямар ямар амжилт гаргаж байв?
-Адуучин байхдаа нэгдлийн хурдан соёолон зээрд морь түрүүлгэж байлаа, Нэгдлийн 5 шарга даага уралдахад нэг нь түрүүлж, нэг нь гурвалж байлаа. Тэрний хойтон жил соёолон зээрд морь уралдуулж бас түрүүлгэж байлаа. Ер нь би айраг алдаж үзээгүй. Хонь малладаг байхдаа ч морио уясаар л байсан. Их, бага хул гэж 2 хурдан хул морьтой байлаа. Бас нэг хондон морьтой байсан. Харин 1995, 96 оноос хойш нас өтлөөд хүүхдүүд тусдаа гараад морь уяхгүй байна.
-Хоёр хул ямар амжилт гаргаж байв. Таны унаган адуу юу?
-Миний унаган адуу. Нэг хул нь Шаргад дөрвөлж, Хөхморьтын 10 жилийн ойгоор нэг нь соёолондоо гурвалж байсан.
-Хэдэн онд аймгийн алдарт уяач болсон бэ?
-Аймгийн алдарт болоод тав, зургаан жил болж байна. Өмнө гаргаж байсан амжилтуудыг маань архиваас гаргаад, алдартын болзол хангасан байна гэсэн. Би чинь өөрийнхөө амжилтыг нарийн сайн бүртгэж байсангүй. Нэгдлийн нэр дээр том бага олон наадамд орж явлаа.
-Нэгдэл тарахад өнөө хурдтай адуунууд ер нь хаагуур тарсан бол. Сураг ажиг тавьж байв уу?
-Сумын хэмжээгээр л тарсан даа. Гадагшаа нэг их гараагүй байх.
-Та маллаж байсан адуугаа дээд тал нь хэд хүртэл өсгөж байв?
-Дээд тал нь 800 нэлээн гаргаад хүнд шилжүүлнэ. Бас агтанд, нядалгаанд өгнө. Хүүхдийн уналганд өгнө, өртөөнд морь сэлбэнэ, малчдад өгнө гээд л тараадаг байсан.
Хүн бүр хөдөлмөрийн баатар, аварга болно гэж зүтгэдэг байлаа. Манай сум олон адуутай, тэр хэрээрээ олон адуучинтай байсан.
-Одоо таны хүүхдүүдээс морь уяж байна уу?
-Манайх гурван хүүхэдтэй. Би чинь насаараа малчин явсан хүн. Одоо хүүхдүүд маань бүгд мал дээр гарсан байна. Багын л малд нүдтэй, хайртай хүүхдүүд байгаа юм. Хөвгүүд маань морь уяна. Гэхдээ одоогоор нэг л эвээ олохгүй байх шиг. Нас ахиад санаанд таарахгүй юм их байх юм. Тэгээд ч сүүлийн үеийн арга барил өөрчлөгдсөн бололтой. Эм тариа хэрэглээд, өвөл зунгүй л тэжээдэг болж. Бид яахав “ид шидээр” нь л уралдчихдаг байлаа.
-Сүүлийн үед морин спортын талаар явуулж байгаа бодлого шийдвэр танд ямар санагддаг вэ?
-Монголчууд бид чинь эртнээсээ л малаа дагаж амьдарч ирсэн уламжлалтай улс. Өнөө цагт моринд хорхойтой залуус олширч байгаа нь сайхан юм шүү. Эндээсээ таван хошуу малаа бас хайрлана л гэсэн үг. Мал тэжээвэл ам тосдоно гэдэг дээ.
-Ярилцсанд баярлалаа.
-Та бүхэнд ч баярлалаа. Урт наслаж удаан жаргаарай.

0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
7-р сарын 10 -нд Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна