Тод манлай уяач Т.Ихбаяр: Их хурдаар төрмөл хурдан хүлэг болохоо баталсан


АХ-ын 100, 101 жилийн ой, Үндэсний их баяр цэнгэл наадмын хурдан азарганы уралдаанд Б.Нямжавын Богд хээр азаргыг түрүү магнайд хурдлуулсан Төв аймгийн Баян-Өнжүүл сумын уугуул, Тод манлай уяач Түмэндэлгэрийн Ихбаяртай цөөн хором ярилцаж баяр наадмын сэтгэгдлийг нь хуваалцлаа.

-Хүлээлт өндөр 100 жилийн ойд адуун сүргийн манлай азарга түрүүлгэсэн танд халуун баяр хүргэе ээ...
-За баярлалаа.
-Хүсэлт, хүлээлтэнд тань хүрэв үү?
-100 жилийн ой, азарга түрүүлгэсэн болохоор сайхан л байна. Энэ жилийн наадам шинэ дүрмийн хүрээнд зохион байгуулагдсан гэдгээрээ онцлог.Өмнөх жилүүдээ бодвол уяачдын хөдөлмөрийг үнэгүйдүүлж олноор нь хассан тохиолдол гарсангүй. Гэвч засч сайжруулах, анхаарах зүйлүүд бас байна. Цаашдаа анхаарах байлгүй дээ.
-Хүй мандал гал уяанаас 100 жилийн ойд олон хүлэг тоосоо өргөсөн үү?
-Энэ жил манай гал 300 гаруй морь уясан. Түүнээс 70-аад нь мордсон байх.
-Богд хээр азарга монгол төрийн наадамд хоёр дахь удаагаа түрүүллээ. Магадгүй өнгөрсөн жил наадам болсон бол түрүүлэх байжээ хэмээн бодсон шүү. Таны хувьд энэ жилийн уяандаа хэр сэтгэл хангалуун байгаа вэ?
-Нуулгүй хэлэхэд энэ жилийн тухайд яг санаанд хүрч мордоогүй. 2020 онд улсад мордуулахдаа “түрүүлгэнээ” гэсэн итгэлтэй байсан. Харин энэ жил “Яах бол” гэж бодож байлаа. Сайн төрсөн амьтан учраас түрүүлж л байна лээ. Улсын наадамд тулгаад мордчихсон болохоор “Их хурдад тамир нь хүрэх болов уу” гэж бодож байтал сайн давхиж, аргагүй төрмөл хурдан хүлэг болохоо баталсан.Сайн адуу гэдэг өөр л дөө.

-Төрийн наадамд хоёр түрүүлж, Их хурд уралдаанд нэг түрүүлж, аман хүзүүдсэн энэ цагийн эгэлгүй хурдан буян. Хүн болгон харж хүлээж буй. Тэр утгаараа уяачид илүү их хариуцлага оногддог байх.
-Нэг талаараа тийм. Гэхдээ хээр азаргыг бусдаас нь онцолдоггүй. Тэгэх ч аргагүй юм. Хүн болгон л өөрийнхөө морийг хурдан гэж бодож байгаа. Хурдлуулчих юмсан гэж хүсч байгаа. Тиймээс галын бусад морьдын адилаар ажлыг нь хийнэ. Өөрөө төрчихсөн хурдан адуу болохоор аргагүй илүүрхдэг. Ер нь тэгээд их сайн адууг тааруухан уяач уявал амар байдаг юм ш дээ.
-Яагаад...
-Яахав. Хөл гарт нь гамтай. Сайн уяач илүү сайн болгох гэсээр хөл, гарт нь хүрчихээд байдаг талтай. Дундхан адуунд сайн уяач таарвал илүү зохицолтой.
-Бодож байгаагүй хариулт байна.
-Хүн их мэдээд, илүү сайн болгох гэхээр алддаг. Тэр утгаараа уяач илүү хариуцлага хүлээдэг байх.
-Төрмөл хүлэг тул хурдлуулахаас илүүтэй эрүүл саруул байлгах тухайд нь хариуцлага хүлээдэг гэж ойлголоо.
-За тэгж ойлгож болох юм даа.
-Богд хээрийг шүдлэн байхуйд та “их насны морь болгоод 100 жилийн ойд түрүүлгэнээ” хэмээн хэлж байсан гэдэг. Үнэн үү?
-Тиймээ. Шүдлэнд нь “100 жилээр найман настай морь түрүүлгэнээ” гэсэн юм. Тэгээд тэр жил хүүхдүүдэд өгөөд /2016 онд/ Хэнтийд болсон зүүн бүсийн уралдаан руу явуулсан 30 гарч давхисан.

-Даага анх таньж авсан гэдэг билүү?
-Маагийд /МУ-ын Манлай уяач Ч.Махбалыг хэлж буй/ Чулуун гуайн хүү Гантөмөр хүрэн гүү өгч. Түүнийг нь Маагий Глафакстаа тавиад хээр гарахгүй юу. Даага болох жил нь Маагий Хүсэлзулд адуу бэлэглээд, хоёр дааганаас сонголт хийх болоод надад хандсан юм. Би очиж хараад жижгийг нь сонгосон. Тэр нь Богд хээр. Даагандаа сөнгө, туранхай байсан болохоор нь уралдуулаагүй. Хэсэг хугацааны дараа Хүслээ “та ав” гээд надад өгчихсөн юм.
-Та түүнийг нь Далайд өгсөн.
-Тийм. Хязаалан болдог жил нь Далай “ахаа би нэг сайн юмтай болмоор байна” гэхээр нь “би аягүй бол нэг хүнд зарчихна. Энэ хээрийг ав” гээд өгчихсөн юм. Алс нь сайн адуу болно гэдгийг мэдэж байсан болохоор гал дотроо байж байг гэж бодсон юм. Нямжавт өгөхдөө ч мөн тэгж л бодсон. Тухайн үед Наранхүү, Хишигжаргал Тод манлай нар нэлээд өндөр ханш амлаж байсан ч бид гал дотроо үлдээхээр шийдсэн юм.
-Цуут хээр маань танай галд нь уягдаж хурдлах ёстой хүлэг ажээ.
-Махбалын надад өгсөн Глафаксийн төлүүд цөм хурдалсан. Хамгийн анх өгсөн халтар даага 1000 долларын бооцоонд түрүүлж байлаа.Тэр халтарыг адуун дээрээсээ над бэлэглэж байсан юм. Мөн одоо Батаа уяж байгаа самардаг хээр морь бас бэлгэнд ирсэн. Би жижиг Хишгээд өгчихсөн юм.
-Глафаксийн долоон төл улс, бүсийн уралдаанаас таван түрүү, арван айраг авч Алтан азарга өргөмжлөлийг хүртсэн.

-Хурдан, хурдан. Чулуун гуайн хүрэн гүү ч их адуу байсан юм билээ. Хээрийн төрсөн дүүгээс гарсан халтар шүдлэн энэ жил Хөвсгөлд түрүүлсэн.Харамсалтай нь олон төл авч чадаагүй гэнэ лээ.
-Соёмбо хүрэн хэмээх цуут хурдан хүлгийг уяж Монголын өнцөг булан бүрт түрүүлгэж, айрагдуулсан. Магадгүй тэр үед хэзээ нэгэн цагт төрийн наадамд азарга түрүүлгэнээ гэсэн хүсэл төрж байсан болов уу?
-Төрийн наадамд азарга, их морь түрүүлгэнэ гэдэг уяач болгоны л хүсэл шүү дээ. Би сайн азаргануудтай их ноцолдсон. Соёмбо хүрний тухайд улсад нэг юмуу, хоёр айрагдчих боломж уг нь байсан юм. Хавчиг азарга хадуураад чадаагүй. Долоотой азарга их хурдан бага, дунд, эрлийз гурван сунгаанд түрүүлчихээд байхад нь Цанаа туулга өгнө гэсээр байгаад өгчихсөн. Тэгээд л их сунгаанаар хойшлоод, улсад 10 дотор орчихсон юм. Наймтай азарга наадам тулгаж над дээр ирээд их туранхай арваадаар давхиж байлаа. Ганцхан жил бүсэд уралдаагүй нь тэр жил буюу 2008 онд шүү дээ. 2009 оны тухайд их хурдан байсан ч их сунгааны үеэр хөлөндөө сэв суулгачихсан. Би уг нь ганцааранг нь давхиулна хэмээн тооцож байтал хүмүүсийн шахалтаар нийлүүлэхээс аргагүй болчихсон юм. Гэтэл азарга дутуу эргээд олон сайн адууны хөлөнд нь сэв суусан даа. Энэ мэтчилэнгийн олон шалтгаанаас болоод Соёмбыг улсад айрагдуулж чадаагүй. Ер тэгээд уяж байгаа уяачаас илүү морийг нь мэдэх, мэдрэх хүн гэж байхгүй шүү дээ.

-Санал нэг байна. Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
А.Тэлмэн
3 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Өчигдөр, 14:34 минут Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд эхни…
-
Даваа, 21:59 минут Аймгийн Алдарт уяач Д.Лхагвасүрэн: Нутгийн адууны …
-
Даваа, 19:19 минут Говийн бүсийн уралдаанд эхний аравт хурдалсан хяза…
-
Даваа, 13:13 минут Аймгийн Алдарт уяач Ү.Бямбажав: 1997 оны наадамд м…
-
Даваа, 12:29 минут Мөнхийн Данзанням сан байгуулагджээ
-
Даваа, 11:50 минут ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №110: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Д.МӨН…
-
3-р сарын 14 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.НАРАНБАЯР: Ухаан орохын адууны…
-
3-р сарын 10 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан соёолонгууд
-
3-р сарын 06 -нд Уяач Г.ЛХАГВА-ОЧИР: Сумын 90 жилийн ойн наадам хам…
-
3-р сарын 05 -нд Дундговь аймгаас 24 Алдарт уяач цолтон шинээр төрл…
-
3-р сарын 05 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №109 : АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Ө.ГА…
-
3-р сарын 04 -нд АХ-ын 100, 101 жилийн ойд 11-20-д хурдалсан дааган…
-
3-р сарын 02 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ё.Төгсмандах: 2012 он миний ам…
-
3-р сарын 02 -нд Луусынхан хоёр дахь удаагаа улсын шилдгээр шалгарч…
-
3-р сарын 02 -нд Зургаан Тод манлай, хоёр Манлай, 13 Алдарт уяач цо…
-
3-р сарын 01 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №108: МУ-ЫН АЛДАРТ УЯАЧ М.ЦЭРЭН…
-
2023 оны 2-р сарын 18 -нд Хэн ямар цол хүртэх вэ?
-
2023 оны 2-р сарын 16 -нд Төрийн шагнал хүртжээ
-
2023 оны 2-р сарын 15 -нд “Алдартуудаа алдаршуулъя” арга хэмжээнээс...
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Сумын Алдарт уяач Н.БАЯРАА: Цэргээс халагдаж ирээд…
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ж.Лхагва: Хяргас сумын ойд ган…
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан их насны морьд
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Хэнтий аймгийн шинэхэн Алдартуудтай танилцана уу?
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №107: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Ц.ЭРД…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан шүдлэнг…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №106: НИЙСЛЭЛИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Б.…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд УРАЛДААНЧ Ц.ПҮРЭВБААТАР: ҮНЭНДЭЭ ТҮРҮҮЛЧИХНЭ ГЭЖ Б…
-
2023 оны 1-р сарын 23 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
2023 оны 1-р сарын 20 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №105: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Г.ЭНХ…
-
2023 оны 1-р сарын 20 -нд УРАЛДААНЧ П.МЯГМАРСҮРЭН: ЗУРГААН ЖИЛ ХУРДАН МОРЬ У…
-
2023 оны 1-р сарын 12 -нд Төвийн бүсийн уралдааны нэгдсэн цуваа
-
2023 оны 1-р сарын 12 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №104 :УЯАЧ Г.ДАВААДАЛАЙ
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан хязаала…
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд ХУРДАН МОРЬ ЦОЛЛООЧ, МОРЬ ТАЙЛБАРЛАГЧ Л.БЯМБАЦОГТ:…
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд Өвөрхангайд болсон хангайн бүсийн уралдааны нэгдсэ…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага насанд эхний 10-т хурд…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд Өвөрхангайн бүсийн сонгомол бага насны ангилалд эх…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд УРАЛДААНЧ Т.ЭНГҮҮН: УЛСЫН НААДАМД МОРЬ УНАХ НЬ ГОЁ…
-
2022 оны 12-р сарын 21 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан соёолон…
-
2022 оны 12-р сарын 21 -нд Хөвсгөлийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан дааганууд
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №103: УЛСЫН АЛДАРТ УЯАЧ Д.ЭНХСҮ…
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд УРАЛДААНЧ А.УУГАНБААТАР: САЛХИ ТАТУУЛАН ДАВХИХ ГОЁ…
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд Хөвсгөл аймгийн шилдэг хүлгүүд
-
2022 оны 12-р сарын 15 -нд Зүүн бүсийн сонгомол дунд насанд эхний 10-т хурдал…
-
2022 оны 12-р сарын 15 -нд Хөвсгөл аймгийн шилдэг уяачид тодорчээ
-
2022 оны 12-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Энхбат: Хүрэн морь зүүн бүсэ…
-
2022 оны 12-р сарын 04 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан их насн…
-
2022 оны 11-р сарын 30 -нд ХӨДӨӨ АЖ АХУЙГ ДЭМЖИХ САНГИЙН ХӨНГӨЛӨЛТТЭЙ ЗЭЭЛЭЭР…
-
2022 оны 11-р сарын 30 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №102: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ У.ТАМ…
-
2022 оны 11-р сарын 28 -нд ХӨДӨӨ АЖ АХУЙГ ДЭМЖИХ САНГИЙН ХӨНГӨЛӨЛТТЭЙ ЗЭЭЛЭЭР…
-
Даваа, 19:19 минут Говийн бүсийн уралдаанд эхний аравт хурдалсан хяза…
-
Даваа, 13:13 минут Аймгийн Алдарт уяач Ү.Бямбажав: 1997 оны наадамд м…
-
Даваа, 12:29 минут Мөнхийн Данзанням сан байгуулагджээ
-
Өчигдөр, 14:34 минут Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд эхни…
-
Даваа, 21:59 минут Аймгийн Алдарт уяач Д.Лхагвасүрэн: Нутгийн адууны …
-
Даваа, 11:50 минут ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №110: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Д.МӨН…
202.126.89.211
Эзэн нь хогийн эр байсан даа.Их хурдаар шившигээ дэлгэдэг.
Reply202.179.3.214
Mongoliin ontsog bulan burt bgaa hurdan aduunuudiig mongoor iluurhej uyj bgaa ym chin dawhilgui yahuu dee.Oorsdoo surgaad gargaj irj baigaa n hed bol.
Reply66.181.161.33
Их сагсалжиж байнаа гар шүү. Эрлийз адуугаар баахан мөнгө олдог. Бичиг үсэггүй хөлдүү дүүнгэдүү нөхөр…
Reply