Тод манлай уяач Т.Галбадрах Бор морь шиг хурдан хүлэг надад олон заяахгүй байх

Сэтгүүлч
2020 оны 9-р сарын 22 -нд

АХ-ын 99 жилийн ой, Үндэсний их баяр цэнгэл наадмын сурвалжлагыг цувралаар хүргэж байгаа билээ. Энэ удаа халиун морио түрүүлгэсэн Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сумын уугуул, Тод манлай уяач Төмөрбаатарын Галбадрахын сэтгэгдлийг хүргэж байна. 

-Ах дүүс, ах дүү хүлгүүдээрээ бахтай сайхан наадсан жил байлаа. Унаган адуугаараа урамтай наадагч Тод манлайд баяр хүргэе. 
-Баярлалаа. Ардын хувьсгал ялснаас хойших 99 жилийн түүхэнд нэг уяач унаган хоёр их насны морио айрагдуулсан удаагүй юм билээ. Унаган хүлгүүдээ төрийнхөө наадамд түрүүлгэж, айрагдуулан, ах дүү хоёрынхоо хамтаар цоллуулж зогсоодоо баяртай байна. 
Сүүлийн жилүүдэд унаган хүлгүүд маань сайхан давхиж, хурдан морины түүхэнд олон шинэ амжилтуудын эзэн болоод буйг та бүхэн мэдэх байх. Жишээлбэл, өнгөрсөн жил унаган хоёр адуу “Их хурд”-д түрүүлж, айрагдлаа. “Дүнжингарав”-т мөн хоёр морь айрагдлаа. “Дүнжингаравын хурд” хаврын бүсийн уралдаан зохион байгуулагддаг болсон цагаас хойш нэг хүний унаган хоёр морь айрагдсан удаагүй юм билээ. 
-Унаган адуу гэдэг тухайд тийм байх шүү. 

-Ахыг нь Монгол Улсын хамгийн залуу Тод манлай уяач гэдэг. Энэ цолыг өөрийн унаган адууны амжилтаар хүртсэндээ баяртай явдаг. 


-Өнөө жилийн тухайд хэдэн насны морьтой ирсэн бэ? 

-Нас болгонд уясан. Уясан морьдын 30 хувь нь мордож, мордсон болгон нь түрүүлж, айрагдлаа. Үүнээс илүү сайхан юм гэж юу байхав. Монгол төрийнхөө наадмыг хүндэтгэж, тогтоол шийдвэрийг дагалаа. Монгол төрийн наадамд халиун морь маань түрүүлж, Түмэн эх бор морь маань айргийн дөрөвт давхилаа. Ахын маань хязаалан аман хүзүүдэж, дүүгийн маань шүдлэн айрагдлаа. Багын найз Баярсайханы маань даага айрагдлаа. Үүнээс илүү яаж сайхан наадахав. Баяртай байна.
-Бор морины тухайд тодруулах хэрэгтэй байна. 
-Төрийн түмэн эх миний бор морь шиг Засгийн газрын тогтоолт бүх том уралдаануудад түрүүлсэн адуу байхгүй. Би монгол түмний заяа буяныг даагч Очирваань хайрханы хажууд төрж өссөн хүн. Тэр абшигт хайрханы бэлд өссөн монгол хүний хувьд төрт ёсоо хүндэлнэ. Миний бор морь 25 хувийн цустай адуу. Үүнийг хаана ч нуудаггүй. Тэр сайхан хутагт хувилгаадын нутагт төрж өссөн хүний хувьд бүх юм үнэн байх ёстой. Монголын хурдан морины төлөө хоёргүй сэтгэлээр зорьж зүтгэсний буянд надад олон сайхан хурд заяасан. Тэгэхдээ бор морь шиг хурдан хүлэг надад олон заяахгүй байх. Энэ утгаараа морин уралдаанд улс төр орж, будилаантуулсанд харамсаж байна. Цаг хугацаа үнэнийг ялгах биз дээ.
-Унаган адуу хурдан. Уралдсан нь түрүүлж, айрагдаад байгаагийн нууц юунд байна вэ? 
-Үржил хийхдээ монгол адууны тэсвэр тэвчээрийг хадгалж үлдэхийг чухалчихсан. Тэр маань зөв байжээ хэмээн бодож байна. Та бид хоёр зөвхөн улс, бүсийн уралдаанд түрүүлж, айрагдсан морьдын тухай ярьж байна. Гэтэл орон нутагт хурдалж байгаа адуунууд хавьгүй олон. Ер нь сүүлийн жилүүдэд миний унаган адуунууд уралдсан болгондоо түрүүлж, айрагдаж байгаа. Бид уламжлалаа хадгалах ёстой ч цаг үетэйгээ нийцүүлэн сайжруулж байх учиртай. Хурдан морин дээр ч ялгаагүй. Монгол адууны удамшлын давуу байдлыг хадгалангаа дэлхий нийтийн хурдан морины хөгжилтэй уялдуулах ёстой. 
-Монгол адуу мөн, бишийн тухай маргаан саяхны асуудал биш. Гэхдээ яаралтай шийдвэрлэх ёстойг уяач болгон ярьж байна. Таныхаар хэрхэх нь зүйтэй вэ?
-Монгол уяачид жилийн дөрвөн улирлын найм, есөн сард нь адуунаасаа салалгүй дагасны үр шимээр морь нь айрагддаг. Айрагдсан нэг адууны ард бүхэл бүтэн багийн хөдөлмөр зүтгэл бий. Гэтэл тэр их хөдөлмөрийг хэн нэгэн хүн, ямар нэгэн нам улс төрийн хүчин үнэгүйдүүлж буйд харамсаж байна. Олон уяач шантарч байна. Би ч ялгаагүй. Тиймээс хурдан морийг ялгах тухай асуудлыг нэн яаралтай нэг талд нь шийдэж өгөхийг хүсч байна. 

Б.Хастөр

6 Сэтгэгдэл

ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.

  • 202.126.89.114

    Энэ 2 сайхан амьтад билээ, нэг иймэрхүз адуу тэжээж, ойо зуур унадаг амьдралтай болно л гээд хотын төвд түгжирч явна даа

    Reply
  • 66.181.161.76

    үнэхээр төрцөн хурдан адуу бол цэвэр монгол байсан ч ямар ч эрлийзтэй уралдана шдээ. миний мэдэхийн Архангайд нэг наадамд 15 настай монгол азрага дан эрлийз залуу азрагануудтай уралдаад их лав айрагдаж байсан шүү. айргийн 3аар орж ирхэд нь харж байсан хамрын самсаа шархирч өөрийн эрхгүй огшоож байсан хүмүүс ч гэсэн үнэнхүү хурдан адуу юмаа гэж бахдаж байсаан сайхан л юм билээ.

    Reply
  • 66.181.161.76

    их ч бай бага ч бай эрлийз л бол эрлийз шдээ. тэхээр хэл аманд орж байхаар тэр эрлийзтэй нь уралдуулчаач ээ!! үнэнхүү хурдан адуу бол алинтай нь ч уралдсан гараад л ирнэ. манайхан зарим нь зарах болхоор оо өндөр цустай гэж томроод уралдах болхоор бараг монгол шдээ гэж чичрээд байх юм аа.

    Reply
  • 66.181.161.115

    Ёндоотой эр шүү бас л

    Reply
  • 115.84.88.159

    Эрдэнэхайрхан сумын уугуул Тосонцэнгэл сумын харьяат гэдгээ зарлуулж яв хө? аав ээжийн чинь ах дүүс Эрдэнэхайрханаар 1 цай сүүний дээжээ өргөдөг хүн олон бадаг юм билээ,Давайхүү,Онон, Сандуйжав,Бандгай нар шиг 50% 100% хувиар Монгол адуутай уалдаагүйг чинь мэдэж байнаа хө, чиний адуунууд 25%ч 50% 100%г дийлж байгаа шүү?

    Reply
  • 122.201.31.147

    Ядаж төрийнхөө 100н жилд дан монгол адуу уралдаасайл гэж хүсэж бндаа

    Reply