Хурдан ухаагийн хувьтай эзэн Шагдарын Дорждэрэм

Ухаа адуугаар урамтай наадагч Шагдарын Дорждэрэм агсан 1924 оны долдугаар сарын 10-нд Бударын чулуу хэмээх газар айлын долоо дахь хүүхэд болон мэндэлжээ. Эх орны дуудлага иртэл мал маллаж байгаад цэрэгт татагдаж 1945 оны чөлөөлөх дайнд оролцон, Хятадын Чикэ хот хүртэл тулалдаж явжээ. Эх орныхоо тусгаар тогтнолын төлөө халуун амь, бүлээн цусаа үл хайхран тэмцэж явахдаа их буугаа чирэх, цаашлаад танк явахад зориулан чулуун зам зассан нь өдгөө ч Дарьгангын урд элсэнд бий гэнэ лээ.
Энх амгалан цагт эх орондоо харьж ирсэн тэрээр бригадын ухуулагчаар хэсэг ажиллаад Шар бүрдний төв дэх сүү тасгийн заводын мастер, заводын эрхлэгчээр тэтгэвэрт гартлаа ажиллажээ. Түүнээс хойш цагийн байдал зөөлөрч, уламжлалт шашин шүтлэгээ сэргээн товхинуулах үед Ш.Дорждэрэм нас ахисан хэмээн хойш суулгүй сумынхаа хийдийг үүсгэн байгуулахад гар бие оролцжээ. Түүгээр ч тогтолгүй бага балчиртаа үзэж, дуулсан номын тусыг үзүүлж, нутаг орныхондоо сар, өдрийн сайныг товлон таниулдаг байсан гэх юм билээ.
Удам судрыг нь хөөн шүүвээс том ах Батаас нь өөр адуу малтай ойр байсан хүн үгүй. Бат морь уяхгүй ч адуунд сонирхолтой, хүлэг эрдэнийг дээдлэгч нэгэн байжээ. Түүний улбаа болж өдгөө ач хүү Төгсмандах нь төрийн зарлигт наадамд уясан хүлгүүдээ айрагдуулан, аймгийн Алдарт уяач цолны эзэн болоод байна.
Харин нийтлэлийн гол эзэн Ш.Дорждэрэмийн тухайд морь уясан түүх нь 1960-аад оны сүүл 1970-аад оны эхэн үеэс эхэлдэг гэнэ. Бүрэн бус цуваанаас харахад, 1978 онд хар соёолон дөрөвт хурдлуулан анхны айргаа хүртэж байжээ. Гэхдээ түүнийг нэрд гаргасан хүлэг бол сумын баяр наадамд нэг түрүүлж, гурав айрагдсан хурдан хонгор морь нь юм.
Хонгор морь Халзан сумын адуу. Ш.Дорждэрэмийн ах аймагт шуудангийн жолоочоор ажилладаг Цээсүрэн Халзан сумаас эхнэр авчээ. Хадам талынх нь хүмүүс хүргэндээ морь бэлэглэж. Өөрөө ажилтай амжихгүй тул дүү Дорждэрэмдээ “Тэр морийг аваад ажил албандаа унаж бай” хэмээн хэлүүлжээ. Ш.Дорждэрэм ахын захиасыг биелүүлж, унахад тааруу, яваа муутай хонгор морийг авчирч ойр зууртаа унах болжээ. Тэгж байтал наадам ойртож эргэн тойрныхон нь уях морьдоо барьж хөнгөрүүлээд байх. Ш.Дорждэрэм өнөөх хонгорыгоо уях санаатай, жаахан ажил хийгээд сунгатал хоцроод ойр тойрныхондоо нэлээдгүй даапаалуулжээ. Гэсэн ч шантралгүй уясаар хонгор морь 1980 оны наадмаар аман хүзүүнд хурдалжээ. Энэ наадмын тухай түүний ач хүү Мэндбаяр ярихдаа: “Тэр наадамд уг нь манай хонгор морь түрүүлсэн юм билээ. Гэтэл морь бариачид нь андуураад гадны морь түрүүлэхгүй гээд арынх нь хүрэн моринд нэгийн пайз өгчихсөн юм гэнэ лээ” хэмээсэн.
Энэ талаар лавшруулан нягталбаас тэр жил Баяндэлгэрийн нэгдлийн дарга Ё.Рэнчин хурдан хонгор морьтойгоо ирж наадаж. Морь бариачид гаднаас сайн хонгор морь ирсэн тухай хэдийнэ дуулсан байсан тул түрүүлж ирсэн хонгорт бус, удаад ирсэн Санжийжамцын хүрэнд нэгийн пайзыг атгуулж, өнөөх хонгорт хоёрын пайз өгчээ. Гэтэл өнөөх нь гадны бус, Ш.Дорждэрэмийн хоцордог хонгор байсныг төд удалгүй мэдээд хэрэг мандахыг хүлээж байж. Харин Ш.Дорждэрэм уяач “Морин дээр хэл ам хийгээд яах вэ” хэмээгээд өнгөрсөн гэдэг. Ийнхүү хонгор морь нэг түрүүгээ алдсан ч дараа жил нь даагаа нэхэн түрүүлж, их асрын өмнө эзэн уяачаа алдаршуулан цоллуулж, 1982 онд аман хүзүүнд, 1984 онд айргийн дөрөвт тус, тус хурдалжээ.
Түүний морь уях төрийн хэрэгт оролцсон амжилт зүтгэлийг үнэлж, 2010 онд сумын Алдарт уяач цолыг олгосон байна.
А.Тэлмэн
4 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Өчигдөр, 20:21 минут 3000-ын улааны эзэн Гомбожавын Очирбат
-
Өчигдөр, 19:57 минут Д.Ганзоригийн хээр
-
Өчигдөр, 19:52 минут Аймгийн Алдарт уяач Д.Ганзориг: “Аавын минь адуу” …
-
Мягмар, 22:49 минут Сайн адууны эрэлчин, шандаст шаргын эзэн Ажинбааг …
-
Мягмар, 22:38 минут “Манба Дацан” хийдийн зурхайч, Анагаах Ухааны маги…
-
Мягмар, 22:28 минут Ч.Батзоригийн шарга халзан
-
Мягмар, 22:16 минут Сумын Алдарт уяач Г.Дорж: Галшараас авчирсан адуун…
-
Мягмар, 21:57 минут Луу халтар
-
Даваа, 10:36 минут ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-25: МАЛЫН ИХ ЭМЧ Д.НЯМЖАВ
-
Даваа, 10:16 минут “Хөгжилт” нэгдлийн ууган гишүүн, хурдан хүлгийн цу…
-
Даваа, 10:03 минут Ч.Батзоригийн хар
-
Ням, 20:50 минут Аймгийн Алдарт уяач М.Ганцогт: Баруун бүсийн түрүү…
-
1-р сарын 08 -нд Баян ходоодны дааганы унаач Уралдаанч Б.Батхишиг: …
-
1-р сарын 08 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд 6-15-д хурдалсан дааганууд
-
1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Т.Буян-Өлзий: Бэлэгний гүүний уу…
-
1-р сарын 08 -нд Уралдаанч Б.Баярцогт: Одоо ээж рүүгээ ярина аа
-
1-р сарын 08 -нд Б.Сэр-Одын шарга халзан
-
1-р сарын 08 -нд Уяач Б.Сэр-Од: Халзан даагаараа төрийн наадмын анх…
-
1-р сарын 06 -нд П.Энхмөнхийн сартай хул
-
1-р сарын 06 -нд МУ-ын Манлай уяач П.Энхмөнх: Наадам бүрдүүлэгч бид…
-
1-р сарын 06 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ч.Балжинням: Би аймагт зургаан…
-
1-р сарын 06 -нд Г.Гансүхийн хул
-
1-р сарын 06 -нд Уяач Г.Гансүх: Тэр үеийг үгээр илэрхийлэхийн аргаг…
-
1-р сарын 04 -нд Сумын Алдарт уяач Н.Батболд: Хашаанд зогсоож тэжээ…
-
1-р сарын 04 -нд Уралдаанч Н.Билэгтсайхан: Том болоод эмч болно оо
-
1-р сарын 04 -нд С.Баярсайханы бор
-
1-р сарын 04 -нд Аймгийн Алдарт уяач С.Баярсайхан: Улсын баяр наада…
-
1-р сарын 02 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Тайванжаргал: Өвөө маань 9 сум…
-
1-р сарын 02 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-24: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Э.МӨНХ-…
-
1-р сарын 02 -нд Уралдаанч О.Өсөхбаяр: Улсын наадмаас анхны айргаа …
-
1-р сарын 02 -нд Ц.Гончигсүрэнгийн хээр
-
1-р сарын 02 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Гончигсүрэн: Би өөрийгөө азт…
-
12-р сарын 30 -нд Ухаа адуугаар урамтай наадагч Сэр-Одын Сунайндагва
-
12-р сарын 30 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд эхний 6-30-д хурдалсан шүдлэнг…
-
12-р сарын 30 -нд Уралдаанч Б.Төрболд: Замынхаа талдаа ороход айрагт…
-
12-р сарын 30 -нд З.Тэмүүжингийн хонгор
-
12-р сарын 30 -нд Уяач З.Тэмүүжин: Эрдэнэтээс анх удаа төрийн наадмы…
-
12-р сарын 27 -нд Уралдаанч Б.Сэргэлэнбаатар: Би удахгүй 8 нас хүрнэ
-
12-р сарын 27 -нд Н.Дөлгөөний халиун
-
12-р сарын 27 -нд Ууган хүүгийн хийморь асч, удмаа залган алдраа ман…
-
12-р сарын 27 -нд “Их газрын чулуу” ХХК-ийн захирал П.Баяржаргал: Б…
-
12-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Х.Баяраа: Тахийн азарганы үр төл…
-
12-р сарын 24 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-23: МАНЛАЙ УЯАЧ Б.ЦЭНДБААТАР
-
12-р сарын 24 -нд Сумын Алдарт уяач О.Баттулга: Ам гарна гэдэг морио…
-
12-р сарын 24 -нд Уралдаанч Н.Билгүүнманлай: Хул шүдлэнгээ айрагдуул…
-
12-р сарын 24 -нд Г.Адьяахүүгийн хул халзан
-
12-р сарын 24 -нд Уяач Г.Адьяахүү: Цагаанхайрхан сумаас маань монгол…
-
12-р сарын 24 -нд АХ-99 жилийн ойд эхний 11-30-д хурдалсан хязааланг…
-
12-р сарын 23 -нд Б.БАЯРДОРЖИЙН ЛАКИ ХАР
-
12-р сарын 23 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.Нямхүү: Нас явлаа одоо уяхаа б…
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Монгол Улсын Алдарт уяач Г.Батболд: Хоёр зүйлийг б…
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Хүннү халтар
-
1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Т.Буян-Өлзий: Бэлэгний гүүний уу…
-
12-р сарын 30 -нд Уралдаанч Б.Төрболд: Замынхаа талдаа ороход айрагт…
-
2020 оны 11-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач С.Энхтөр: Хурдан морины төлөө …
-
12-р сарын 23 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Батсүх: Ийм л үр дүн хүлээж…
-
2020 оны 10-р сарын 19 -нд Алдраа авч чадаагүй аавыгаа дурсахуй
-
12-р сарын 21 -нд Уяач А.Лхагва: Гүнтийн ногооноос хойш 37 жилийн да…
-
2020 оны 10-р сарын 13 -нд Б.Эрдэнэбаярын саарал
-
2020 оны 10-р сарын 26 -нд Дайчин халзан
-
2020 оны 11-р сарын 24 -нд МУ-ын Алдарт уяач Батчулууны Ерөөлт: Их мэдэж, нар…
-
2020 оны 11-р сарын 10 -нд Уралдаанч С.Эрхэмбаяр: Улсад уралдаж байгаа морьды…
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Дөлгөөн халтар
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Рэнцэндорж: Баянбараат, Баянца…
-
1-р сарын 06 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ч.Балжинням: Би аймагт зургаан…
-
1-р сарын 08 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд 6-15-д хурдалсан дааганууд
-
2020 оны 11-р сарын 10 -нд Дүүгүүр хээр
-
1-р сарын 06 -нд МУ-ын Манлай уяач П.Энхмөнх: Наадам бүрдүүлэгч бид…
-
12-р сарын 16 -нд МОНГОЛ ХҮРЭН
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Морьтны соёлыг түүчээлэн түгээгсэд
-
12-р сарын 24 -нд Уяач Г.Адьяахүү: Цагаанхайрхан сумаас маань монгол…
-
1-р сарын 08 -нд Б.Сэр-Одын шарга халзан
-
2020 оны 10-р сарын 26 -нд АХ-99 жилийн ойд эхний 30-д хурдалсан их насны хүл…
-
12-р сарын 21 -нд Боржигон овогт Дэндэвийн Хишигжаргал
-
2020 оны 12-р сарын 13 -нд Монгол Улсын Алдарт уяач Д.Баясгалан: Луу жил дхүр…
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Х.ТҮМЭНБАЯРЫН ХУЛАН БУУРАЛ
-
2020 оны 10-р сарын 13 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.Алтанхуяг: Хүрэн азарга улсад …
-
2020 оны 10-р сарын 26 -нд Тод манлай уяач Д.Хишигжаргал: Моринд дуртай охинд…
-
2020 оны 12-р сарын 13 -нд З.ПҮРЭВ-ОЧИРЫН ЗЭЭРД
-
2020 оны 10-р сарын 16 -нд Мадаггүй сайхан нааддаг Макс галын уяачид
-
Мягмар, 22:28 минут Ч.Батзоригийн шарга халзан
-
2020 оны 12-р сарын 13 -нд Уралдаанч Б.Буянтөгс: Тавд давхиж явахад зүрх хурд…
-
2020 оны 11-р сарын 24 -нд Г.Ганбаярын хар
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Сумын Алдарт уяач Г.Одбаатар: Манайхан Баянхонгор …
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Д.ДАЯНДЭМИДИЙН ХОНГОР
-
2020 оны 10-р сарын 16 -нд МЭНГЭТ ХҮРЭН
-
2020 оны 11-р сарын 17 -нд МУ-ын Заан Ч.Батзориг: Төрийнхөө наадмаас нэг дор …
-
2020 оны 10-р сарын 13 -нд Уяач Б.Эрдэнэбаяр: Улс, бүсийн уралдаанаас дөрвөн …
-
2020 оны 12-р сарын 07 -нд Т.УУГАНБАЯРЫН ХҮРЭН
-
2020 оны 11-р сарын 24 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд 11-30 хурдалсан соёолонгууд
-
Ням, 20:50 минут Аймгийн Алдарт уяач М.Ганцогт: Баруун бүсийн түрүү…
-
12-р сарын 23 -нд Б.Батсүхийн унаган зээрд
-
12-р сарын 30 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд эхний 6-30-д хурдалсан шүдлэнг…
-
12-р сарын 24 -нд АХ-99 жилийн ойд эхний 11-30-д хурдалсан хязааланг…
-
12-р сарын 30 -нд Уяач З.Тэмүүжин: Эрдэнэтээс анх удаа төрийн наадмы…
-
1-р сарын 02 -нд Ц.Гончигсүрэнгийн хээр
-
2020 оны 10-р сарын 19 -нд Ц.ЧИНГИСИЙН БУУРАЛ
-
2020 оны 12-р сарын 07 -нд Аатай ах дүүс
-
1-р сарын 06 -нд П.Энхмөнхийн сартай хул
-
2020 оны 11-р сарын 19 -нд Ц.Буянбаатарын саарал
202.126.89.243
Owoo maani mundag hun bsan shuu
Reply88.230.64.66
Ongon sumiin Oviloi guai gej saihan hugshin baisan daa
Reply64.119.24.186
Bayndelger iin derem darga munvv
Reply64.119.24.234
Ренчин гэж дарга Баяндэлгэрт байгаагүй. 1985 оноос хойш Дорждэрэм дарга байсан. Дэрэм гэж нэрлэцгээдэг.