Аймгийн Алдарт уяач С.Жаргалсайхан: Эцэг мал болохоор нь азаргыг олон жил уядаггүй
Тэрээр гурав дахь үеийн уяач. Өвөө Цэнджав, аав Сандагням нар нь морин эрдэнээ дээдлэн хурд ирлэдэг улс байж. Аавынх нь бор морь улсад айрагдсан хүлэгтэй эн тэнцүү уралддаг байсан гэх. Ийн бахдалт дурсамж тээсэн тэрээр 1980-аад оноос хурдан морь унаж, 2011 оны баруун бүсийн наадмаас төрийн зарлигт наадмын анхны хишгээ хүртжээ.
С.Жаргалсайхан 1959 оны өвөл Баян-Өнжүүл сумын төвд айлын тав дахь хүүхэд болон мэндэлсэн бөгөөд хөдөлмөр бүтээлээ үнэлүүлж ММСУХ-ны Уяачийн алдар одон, Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар шагнагджээ.
-2011 оны баруун бүсийн наадамд азарга аман хүзүүнд хурдлуулж байж.Төрийн зарлигт наадмын анхны айргийг авчирсан хээр азарганыхаа талаар манай уншигчдад ярьж өгөөч?
-Хээр азарга маань Сүхбаатар аймгийн Дарьганга сумын адуу. Зурагчин Батаа гэдэг хүнээс долоон настай битүү азарга авч байсан юм. Ирсэн жилээ сунгаануудад их хурдан байсаан. Ер нь айрагдчихаар. Гэтэл нөгөө айхтар ханиад гараад эрч нь суларчихсан. Тэгээд аймгийнхаа наадамд есөд давхиад, давхар уяагаар Увсад болсон баруун бүсийн наадамд аман хүзүүдсэн.
-Тэр жил Дорноговь, Архангай, Өмнөговь, Увсад Засгийн газрын тогтоолт бүсийн уралдаан болсон. Яагаад алс хязгаар Увсыг сонгосон юм бэ?
-Манай эндээс 1500 км явж байж хүрдэг юм билээ. Зуны дэлгэр цагт сайхан байгаль үзэнгээ уралдчихаад ирье гэж шийдсэн юм. Бас болоогүй ээ, зам зуураа Завханы Нөмрөг гэх мэт наадам таарсан газруудад уралдчихаад байсан.
-Увсын наадам хэр болдог юм байна?
-Зүгээр сайхан л болдог юм билээ. Хагас тойрог хэлбэрээр уралддаг юм билээ. Би азаргаа аман хүзүүнд, шүдлэн үрээгээ долоод, соёолонгоо хорьд давхиулаад ирсэн.
-Ирсэн жилээ эзэндээ төрийн зарлигт наадмын хишиг хүртээдэг буянтай хүлэг юм. Түүнээс хойш ямар амжилт үзүүлсэн бэ?
-2012 онд сумын наадамд аман хүзүүдүүлээд Баянгийн Нямжав гэдэг хүнд зарчихсан. Тэр хүнд очоод айхтар давхиагүй бололтой юм билээ.
-Хоёр жил болж төл үлдээ байлгүй. Уралдаж байна уу?
-Гадаа хоёр хээр гүү байна.
-Хээр азаргыг залгаж хурдалсан нь ...
-Ахынхаа хурдан азарганы төл зэгэл азаргыг авч, ноднин Сэргэлэн сумандаа айрагдуулаад улсын наадамд 40 гаргаж давхиулсан. Өнгөнд гарч ирээд Наран хонгортой цуг хэсэг зарлагдсан шүү дээ. Өнөө жил уяна даа.
-Ярилцлага эхлэхийн өмнө нэг хар азарганы талаар дурьдсан. Тэр хаанахын адуу вэ?
-Миний хар азарга Баянжаргалан угшилтай адуу байгаа юм. Осоржамаа гэсэн санагдах юм. Тэдний адуу. Би Эрдэнэсант сумын Осор гэж өвгөнөөс авсан. Хавчигтаа улсад 30 хэдээр давхисан азарга аваад тэр жилээ есөд, дараа жил нь зургаад оруулсан. Тэгээд хөл нь асуудалтай болчихоор нь уяхаа байчихсан юм. Хязааландаа улсад наймаар давхисан Салхин хээр энэ хар азарганы хүүхэд байгаа юм. Эх нь болохоор Алтанбулгийн Даатамгын улсын 60 жилээр түрүүлдэг хул азарганы төл хээр гүү. Би Даатамга гуайтай хамт морь уяж байсан юм.
-Салхин хээр хэдий үеэс уягдсан бэ?
-Даага, шүдлэндээ уралдаагүй ээ. За үзүүлэх төдий л уясан. Хязааландаа улсад очиж наймаар давхиад, дараа жил нь соёолон азарга 21-д орсон. Тэгээд тэрнээс хойш улс руу ахиж яваагүй юм. Сум орон нутгаараа мэр сэр уралдсан байх. Би азаргыг олон жил уядаггүй. Эцэг мал дээрээс нь арын адуу нь залгаад гараад ирдэг болохоор тэгсхийгээд больчихдог юм.
-Салхин хээрийг залгаж хурдалсан нь...
-Эцэг, эх нэгтэй Жижиг хээр гээд азарга гарч ирснийг Баян-Өнжүүлд нэг аман хүзүүдүүлээд Төгсбаярт бэлгэнд өгчихсөн юм. Түүний дараа бор халзан морь гарч ирж, хязаалан, соёолондоо сумандаа айрагдсан. Ер нь сүүлийн арваад жил сумын наадмаас бол айраг тасраагүй ээ. Би Баян-Өнжүүлд голдуухан уралддаг юм. Өнгөрсөн жил харин Өнжүүл явж чадалгүй Сэргэлэнд уралдаад азарга, морь хоёроо айрагдуулсан.
-Зурган дээрх хээр азарга аль хээр тань вэ?
-Энэ миний унаган адуу. Эх нь тойруулга угшилтай. Эцэг нь болохоор Тагарваа хутагтын хүү Эрдэнэбулганы адуу байгаа юм. Хээр азаргыг би хязаалан хүртэл нь уясан. Даагандаа Баян-Өнжүүлд түрүүлээд, улсад долоод давхисан. Шүдлэндээ Архангайн Цэнхэрийн ойд түрүүлсэн. Ер нь хязаалан хүртлээ айраг алдаагүй ээ. 2014 оны Дүнжингаравт зугтааж яваад үзүүр дээрээ сууж найм билүү есөөр орсон.
-Азаргаар голдуу нааддаг юм аа даа?
-Азарга даага хоёр л голдуухан гайгүй давхиад байдаг юм. Түүнээс бүх насны морь уядаг. Сумын наадамд бол бүх насны морь айрагдуулсаан.
-Адуугаа чанаржуулсан аян өрнөсөн мэт уяачид дор бүрнээ хичээн зүтгэж байна. Таны хувьд...?
-Даатамгын хулын төлийг авсан гэж дээр хэлсэн. Сүүлд Дорнодын Хөлөнбуйрын Батсайхан гэж хүнээс адуу авлаа. За мөн Дорноговийн Иххэтийн Бямба гэж хүнээс авлаа. Иххэтийн Нарангэрэл Алдартын адуунаас ч бий. Мөн Оригийн Адилбиш гуайн адуу ч бий. Сүхбаатар талаас гэвэл Халзангийн Энх-Амгалан гэж хүнээс авсан.
-Ингэхэд Алдарт хэдий үеэс морь уясан юм бэ? 2011 онд аймгийн Алдарт уяач цол хүртэж байж.
-1980-аад оноос эцгийгээ залгамжлан морь уясан. Сумдын тэгш ойгоос нэлээд хэдэн айраг, түрүү хүртсээн.
-Уяач аавын хүү байх нь. Аавынхаа талаар манай уншигчдад ярьж өгөөч ?
-Миний эцэг Сандагням гэж хурдан бор морьтой хүн байсан. Аавын аав болох шар Цэнджав гэж хүн бас морь уядаг байсан юм гэнэ лээ. Тэгэхээр миний дээдчүүл хоёр үеэрээ морь уяж байж. Залгаад би уясан. Одоо миний гурван хүү уяж байна.
-Дөрвөн үеэрээ морь уях төрийн хэрэгт оролцож байгаа улс аж. Аавын тань бор морь яаж давхиж байсан гэдэг вэ?
-Сумандаа голдуу түрүүлдэг байсан гэнэ лээ. Улсад аман хүзүүдсэн Жигжидийн хээр морьтой суманд уралдаж цуг ирээд хээр нь түрүүлж, бор нь аман хүзүүдэж байсан гэдэг юм. Сүүлд хөгширсөн хойно нь улсад ирж уралдаад гучин хэдээр давхисан гэнэ лээ.
-Залуудаа улсад уралдсан бол нэгийг дуулгах л байж.
-Би ч бас тэгж боддог л юм. Аав бригадын дарга хийдэг байсан болохоор улс руу явж чаддаггүй байсан юм шиг байна лээ. Тэр бор морь Бүрэн сумын Монхор гэдэг адуу гэнэ лээ.
-Миний асуулт энэ хүрээд жаргаж байна. Ярилцлагаа таны хамгийн сайхан наадмын дурсамжаар өндөрлөе.
-Хар азаргаа улсын наадамд зургаад давхихад хамгийн их баярласан. Айрагт багтаагүй ч төрийн наадамд тэгж дээгүүр давхисанд нь үнэхээр их баярладаг юм.
-Ийм бахдалт наадмууд олон байх болтугай. Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
-Надаас ярилцлага авсан та бүхэнд ч гэсэн баярлалаа. Ажилд нь амжилт хүсье.
Б.Хастөр
2 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
66.181.161.93
Хүний дээд хүн байсандаа
Reply66.181.161.29
Мундаг хүн байсан шүү миний ах
Reply