АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ, ХУРДАН МОРИНЫ ЗҮТГЭЛТЭН ЦЭРЭНГИЙН ДАШДОНДОГ


1954 онд Б.Цэрэн удам залгах ууган хүүгээ өлгийдөн авчээ. Модон морин жил мэндэлсэн энэ хүү бол аймгийн Алдарт уяач Ц.Дашдондог агсан байсан юм. Уяач аавын удам залгах ууган хүү морины нуруун дээр хэрсүүжиж, нутгийн нэрт уяачдын амтат хуучийг чагнан хүн болж. Эцэгтээ чөдрийн морийг нь дөхүүлж хөлд орсон тэрээр гурван жилийн цэргийн албыг хаагаад 1976 онд халагдаж ирмэгц зургаан насны морь уян сумынхаа наадамд мордуулжээ. Наадам хаяанд тулчихсан үед ирсэн болохоор эмнэг голцуулхан адуунууд мордож, айраг түрүүнд багтаагүй ч ангасан сэтгэлийнхээ цангааг тайлсан нь тэр. Чухам энэ л үеэс уясан морио түрүүлгэж, айрагдуулан их асрын өмнө цоллуулж насан өндөр аавыгаа баярлуулах хүсэлд автах болов. Тэр хүслээ гүйцэлдүүлэхээр 1980 оны хавар адуучин Бямбаатай наймаа хийж, хоёр сарын цалингаараа /500 төгрөг/ шар үснээсээ салаагүй улаан даага авчээ. Таван дааганаас шилж сонгох болоход өөдөөс нь харж эвшээгээд сайныг зөгнөн байсан хонгор гүүний төл улаан даага хожмоо Цэрэнгийн улаан гэх хурдан азарга болж, том жижиг наадамд 14 удаа түрүүлж, айрагдсан байдаг. Уясан эзнээ урмаар тэтгэсэн улаан азарга бол алдарт Ц.Махбуриадын улаан азарганы төлийн төл. 1982 онд хязаалан үрээ таваар давхин анх айрагдаж, 1984 онд хавчиг азарга түрүүлэн, 1985 онд сумын 60 жилийн ойгоор айргийн гуравт хурдалж, дараа жил нь аман хүзүүдэн, 1987 онд айргийн дөрөвт давхиж, 1988 онд дахин аман хүзүүдэн нийтдээ сумынхаа баяр наадамд нэг түрүүлж, тав айрагдсан юм. Улаан азарганы үр төлүүд одоо ч хурдалсаар байгаа бөгөөд Ц.Дашдондог агсны хөвгүүд Д.Энх-Эрдэнэ, Д.Энхжаргал нар унаган адуугаараа одтой сайхан наадсаар байна.
Б.Цэрэн агсны үр хүүхэд, ач зээ нар зөвхөн морь уяхад бус морин уралдааныг хөгжүүлэхэд анхаарч буй талаар дээр цухас дурдсан. Ц.Дашдондог бол Асгат сумын МСУХ-г үүсгэн байгуулагч нутагтаа морин спортыг хөгжүүлэхэд хоёргүй сэтгэлээр зүтгэсэн морины зүтгэлтэн юм. Тэрээр 1998 онд нутгийн буурал уяачид, найз нөхдийн хамтаар сумандаа морин спорт уяачдын холбоог үүсгэн байгуулж, үйл ажиллагааг нь тогтмолжуулан, уяачид, уралдаанч хүүхдүүдийн эрх ашгийг хамгаалах, тэдний хөдөлмөр бүтээлийг үнэлэхэд анхаарч, сумын Алдарт уяач цол тэмдгийг бий болгожээ. Мөн тухайн жилийн уралдаануудын амжилтыг үндэслэн онцлох уяач, шилдэг уралдаанчдыг шалгаруулж хэвшүүлсний зэрэгцээ жил бүрийн зургадугаар сарын 1-нд уяачдын холбооны баяраа тэмдэглэн тухайн онд шинээр тодорсон аймаг, сумын Алдарт уяачдын алдрыг тэмдэглэн их нас, соёолон насны морьд уралдуулах болсон юм.
Нутгийн адууг чанаржуулах нь амжилтын үндэс хэмээн үздэг байсан Ц.Дашдондог алсаа харж “Асгат” угшлын адуу бий болгох зорилгоор уяачид, гишүүдийнхээ хандиваар шигшмэл адуун сүргийг бий болгож, тухайн үедээ шинэ санаачилга өрнүүлж байв.
Адуугаа чанаржуулахын зэрэгцээ уяачдынхаа уяаны арга барилыг дээшлүүлэхэд анхаарч, томоохон наадмуудад гарч уралдах бодлого баримтлан 1998 онд Өвөрхангай аймгийн Хархорин суманд болсон шигшмэл морьдын “Их хурд-1” уралдаанд нэгдсэн зохион байгулалттайгаар явжээ. Энэхүү уралдаанд Асгат сумаас аймгийн Алдарт уяач Г.Дуламрагчаагийн хонгор, сумын Алдарт уяач Ж.Ганбаатарын буурал морьд очиж, амжилттай уралдсан бол 2004 оны “Их хурд -3” уралдаанд Д.Чулуунбаатарын хүрэн, Б.Цэвэгжавын Буган морьдтой очиж, хээр морь аман хүзүүнд хурдлан тэдний зорилго биелсэн билээ.
Түүнээс хоёр жилийн дараа Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800, Ардын хувьсгалын 95 жилийн ойд Асгат сумын 10 гаруй уяач нэгдэн гал уяа болж очсон бөгөөд Хан-Уулын өвөр, Хатан туулын хөвөө, Хүйн мандалын торгон ногоон дэвжээнээ зам цагаан сайхан наадаж, төрийн наадмыг зорих жим бий болгосон юм. Жим бий болгосон хэмээсний учир наадмын ар дээр Ц.Дашдондог хуурай дүү “Одкон холдинг” компанийн захирал Л.Мөнхбат болон хэсэг найз нөхдийн хамтаар “Мөнх бүл” нэртэй гал уяа байгуулж, өөрийн уяаны эрдэм, арга барил, туршлагаа орчин цагийн уяаны арга барилаар сэлбэж, 2007-2011 онд улс, бүс, орон нутгийн чанартай наадмуудад одтой сайхан наадсан билээ. Тухайлбал, Дундговь аймгийн Эрдэнэдалай сумын уугуул, “Автар” ХХК-ийн захирал С.Цэмбэлийн сарт хээр шүдлэнг Засгийн газрын тогтоолт төвийн бүсийн “Боржигон-2007” наадамд айрагдуулж, 2008 оны улсын баяр наадамд “Одкон холдинг” компанийн захирал Л.Мөнхбатын хээр морийг долоод хурдлуулан, том жижиг наадмаас 70 гаруй айраг, түрүү хүртжээ.
Ийн хүлэг эрдэнээ дээдлэн хоёргүй сэтгэлээр зүтгэсэн Ц.Дашдондог хүнд өвчтэй байсан хэдий ч Ардын хувьсгалын 90 жилийн ойд зорин ирж наадан, төрийнхөө наадамд уясан хүлгийнхээ тоосыг өргүүлээд сэтгэл амар бурхны орноо зорьсон билээ. Өдгөө түүний үйл хэргийг гурван хүү нь үргэлжлүүлэн морь уях төрийн их хэрэгт шамдан суралцаж байна.
(Хүү Д.Энхмэндийн ярьсныг сийрүүлэн буулгав)


0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна