Тод манлай уяач Д.Ганбаатар: Хагас тойргоор уралдвал үзэгчдэд сонирхолтой, ойлгомжтой болно

Сэтгүүлч
2018 оны 9-р сарын 18 -нд

Үндэсний их баяр цэнгэл наадамд Асгат хүрэн морио айргийн таваар хурдлуулсан МУ-ын Тод манлай уяач Д.Ганбаатараас цөөн асуултанд хариулт авлаа. Аx дүү Тод манлай нар xурдан хүлгүүдийнxээ бай шагналыг орон нутагт нь үлдээж, амьдралын бололцоогүй эцэг эxгүй өнчин хүүxдүүдэд хадгаламж нээн өгч байсан. Энэ удаа ч бас улсын наадам, Булганы 80 жил, Эрдэнэтийн 40 жилийн ойн бүсийн наадмуудад айрагдсан морьдынхоо бай шагналыг бүгдийг нь эцэг эxгүй өнчин хүүxдүүдэд хандивлахаа өөрийн пэйж хуудсаараа мэдэгдээд байна.

-Уяачдын бүтэн жилийн хөдөлмөрийг үнэлдэг улс, бүсийн наадам болж өнгөрлөө.  Энэ уралдаануудад одтой сайхан наадав уу?    
-Хуртай, нартай сайхан наадам боллоо. Бидний морьд ч бас сайхан давхилаа. Морь хүүхэд бүрэн бүтэн, будилаангүй наадах чинь миний хувьд сайхан наадам. Улайраад дайраад байхааргүй хор нь гарсан уяачдын нэг гэж ойлгож болно доо.
-Тэгэлгүй яахав. Улсын наадамд хичнээн морь уясан бэ?
-Улсын наадамд уламжлалаараа зургаан насны морь уялаа. Улсын наадмын босго өндөр, айргийн тавд шилмэл таван морь нь орсон биз. Зургаа 100 хоёр адилхан гэдэг үг байдаг шүү дээ.
-Олон жилийн өмнөөс адуугаа чанаржуулж, Макс угшлын адуу бий болгосон. Бусад насанд яаж давхисан бэ?
-Бусад нь 10, 20-иодоор ирсээн.
-Улсын баяр наадмын дараа аль бүсэд очиж наадсан бэ?
-Эрдэнэт, Булганд очиж наадлаа. Ахын саарал азарга, миний хүрэн морь тус тус айрагдсан.
-Улсын баяр наадмын өмнө хурдан морины уралдааны талаар олон л асуудал яригдсан боловч хараахан шийдэлд хүрсэнгүй. Энэ тухайд ямар бодолтой явдаг вэ?
-Наадам болохоор л хэрүүл маргаан болж, хот хөдөөгүй үл ойлголцол болдог. Энийг хуулиар зохицуулж нэг талд нь гаргах зайлшгүй шаардлага байна. Баяр наадмын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлтүүд оруулахдаа эхийг нь эцээхгүй, тугалыг нь тураахгүй ухаалгаар шийдэх хэрэгтэй. Өнөөдрийн байгаа байр байдлыг та бүхэн харж л байгаа байх. Наадам дөхөхөөр л комисс байгуулагддаг, тэр нь түр комисс болохоор тухайн үеэ наадам зохион байгуулаад л өнгөрөхөөс биш гарч байгаа алдаа дутагдал, асуудлыг тэр бүр олж харж шийдвэрлэж чадахгүй байна. Тэгэхээр уяачид өөрсдөө засаг төртэйгээ хамтарч шийдвэрлэх хэрэгтэй болж. Наадам өнгөрлөө гээд мартдаг, дараагийн наадмаар нь нөгөө асуудал нь бахь байдгаараа л байж байдаг. Тухайлбал морь барианы жижигхэн хэсгийг өргөтгөе гэдэг асуудал жижигхэн юм шиг хэрнээ монгол төрийн наадам гэчихээд хуурай үед тэр хавиар дүүрэн шороо босоод л ямар байдаг билээ дээ. Ер нь би энэ талаар эртнээс хэлж байсан санал бий.  
-Хагас тойргоор уралдах санал гаргасан байхаа?
-Морин уралдааны замаа шинэчилье, үзэгч олондоо тухтай үзэх орчин бүрдүүлье гэх уяачдын маань сайхан санаачилга гараад хэдэн жилийн нүүр үзэж байна. Ажил хэрэг болгож, хэрэгжүүлмээр л байгаа юм. Хагас тойргийн байдлаар уралдчихвал наадам үзэж байгаа гадаад, дотоодын улсуудад ч маш сонирхолтой, ойлгомжтой болно шүү дээ. Үүн дээр дэвшилтэт техник технологийг нэвтрүүлж дэлгэцэн дээр харуулах боломж ч бий. Тэрний морь мөнүү, номер нь харагдахгүй байна гэх асуудал гарахгүй. Ингэж чадвал наадамчин олон зөвхөн бариан дээр овоорч, хурдан хүлгүүдээ холоос харах биш гараанаас нь эхлээд бүх явцыг дурангаар алган дээр байгаа мэт харж, огшиж, омогшиж, шимтэж үзэх боломж бүрдэнэ. Мориныхон бид өөрсдөө л санал санаачлагаа гаргаж, ажил хэрэг болгох хэрэгтэй байна.
-Хэдийгээр уламжлалыг хадгалах ёстой ч цаг үетэйгээ хөл нийлүүлж тодорхой ойлгомжтой, бас дэвшилтэт технологийг ашиглах ёстой гэж хэлж байна уу?
-Тиймээ, би бол сошиалаар тодорхой саналуудаа тавьсан байгаа. Дурангаар гараа бариа, дийлэнх хэсгийг харах боломжтой. Ингэж уралдвал үнэхээр сонирхолтой шал өөр болно. Үүнд уламжлалаас гажсан юм байхгүй.
-Та бол дэлхийд хурдан хүлгээ уралдуулдаг уяач. Хилийн чанадад хэр амжилттай уралдаж байна  вэ?
-Он гарсаар манай баг хамт олон овоо хэдэн түрүү авсан байгаа. Ганбат маань сайн уяж байна, Даваа маань морьдоо сайн сургаж бэлдэж байна. Олон хүний хүч хөдөлмөрөөр монголчуудынхаа, монгол уяачдынхаа нэр төрийг өндөрт өргөж яваа. Өндөр зэрэглэлийн уралдаанд Шоппер маань түрүүлсэн, бас дунд зэрэглэлийн уралдаанд хэд хэдэн удаа түрүүлсэн байгаа.
-Монголиан Сатидэй дуутай болсон байсан. Клип нь монгол ахуйг харуулсан байсан нь өвөрмөц санагдсан шүү.
-Дэлхийд түрүүлсэн моринд дуу байлгүй яах юм бэ гээд хүмүүс янз янзын шүлэг өгч байсан. Яруу найрагч, зохиолч Чилаажав сайхан шүлэг өгөөд,Чингис хаан хамтлагийн Жагаа маань сайхан ая хийж, дуулсан. Монгол уяачид бид гаргасан амжилтаараа, монголынхоо нэрийг гаргасан сайхан хүлгээрээ бахархахад болохгүй юу байхав гэж бодоод энэ дууг хийсэн. Аятайхан ч дуу болсон гэж бодож байгаа. Монголиан Сатидэйг Ганбаатарынх гэж ярихгүй, Монголын хүлэг түрүүллээ гэдэг. Тиймдээ ч ард түмний хүлэг гэж ойлгож монгол ахуйтай клип хийлгэсэн. Бахархах юмтай байх сайхан юм билээ.
-Ярилцсанд баярлалаа.

Тод магнай сэтгүүл №99

2 Сэтгэгдэл

ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.