Аймгийн Алдарт уяач Т.Батмөнх: Манайх удмаараа хурдан адуутай, уяач хүмүүс

Өнөө жилийн улсын баяр наадамд унаган халтар даагаараа айраг хүртсэн уяач бол Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач Төмөртогоогийн Батмөнх юм. Түүний ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.

-Та улсын баяр наадамд хэд дэх жилдээ морь мордуулж байна вэ?
-Би хоёр дахь жилдээ төрийн наадамдаа хурдан хүлгүүдийнхээ тоосыг өргөж байна. Анх 2015 онд хээр азаргатай ирж, 22-оор давхиулж байлаа. Энэ жил өөрийн унаган халтар даагаараа төрийн наадмын айраг хүртсэндээ сэтгэл маш өндөр байна.
-Энэ жил та ганц даагатай л ирсэн юм уу?
-Тиймээ.  
-Шадар сайд У.Хүрэлсүх эрлийз адууг монгол адуунаас ялгаж уралдуулах шийдвэр гаргасан нь дан монгол адуугаараа нааддаг хөдөөгийн уяачдыг төрийн наадмаа зорин ирэх томхон шалтгааны нэг боллоо. Та энэ шийдвэрийг сонсоод ирэв үү, эсвэл эхнээсээ төрийн наадамдаа уралдуулах зорилгоор уяж сойсон уу?
-Шадар сайд маань их сайхан шийдвэр гаргалаа. Миний хувьд энэ шийдвэрийг сонсоод төрийн наадмаа зорин ирж оролцлоо. Хүрэлсүх сайдын цаашдын ажилд нь өндөр амжилт хүсье.
-Халтар даага хаанахын ямар угшилтай адуу вэ?
-Халтар даага манай унаган адуу. Эх нь Дундговь аймгийн Луус сумын Догсомын Баатарсүрэнгийн надад бэлгэнд өгсөн хурдан бор үрээний төл борлог гүү байдаг юм. Харин эцэг нь манай унаган ухаа азарга байгаа. Гэхдээ би ухаа азаргаа багад нь уяж байгаагүй. 
-Халтар даага улсын баяр наадмаас өмнө уралдсан уу?
-Улсын баяр наадмаас өмнө Өмнөговь аймгийн Засаг даргын нэрэмжит наадамд дөрвөөр давхисан. Сумын баяр наадамд хүүхэд нь уначихаад зургаагаар орсон. Одоо говийн бүсийн уралдаанд мордуулах гэж байна.
-Өмнөговь аймагтаа Манлай, Цогтцэций сумд бол дээр үеэсээ хурдан хурц адуугаараа алдартай. Энэ ч утгаараа удам дамжсан уяачид олонтой юм шиг санагддаг. Таны хувьд ямархан учрал тохиолоор хурдан морьтой холбогдсон бэ?
-Миний өвөг дээдэс дээд үедээ бол Хангал-Аюуш гэж хурдан адуутай хүн байсан юм гэдэг. Түүний хүү Аюушийн хүү нь манай аав, аймгийн Алдарт уяач Аюушийн Батмөнх. Би тэдний дараагийнх нь үе Төмөртогоогийн Батмөнх гэдэг хүн байна. Миний өвөг дээдэс бол бүгдээрээ хурдан адуутай хүмүүс. Миний хойд эцэг Чойсүрэн гэж хүн байсан юм. Бас л их хурдан адуутай, уяач хүн байлаа.
-Гэхдээ улсын баяр наадамд морь айрагдуулсан анхны хүн нь та болж байгаа юм байна, тийм үү?
-Тийм. Миний хувьд 20-иод жил морины уяа эвлүүлж байна. Хөдөлмөрийнхөө үр шимийг ч сайхан л хүртэж байна. Манай хүү аймгийн Алдарт уяач цолтой. Хүргэн маань бас сумандаа сайхан нааддаг.
-Өмнөговь аймагт долоон удаагийн Засгийн газрын тогтоолт бүсийн уралдаан болсон. Та эдгээр уралдаанд оролцсон уу?
-Оролцсоон. Манай Дүүрэн хээр азарга 2015 онд “Монгол Улсын шилдэг есөн азарга”-нд багтаж, наймдугаарт эрэмбэлэгдэж байлаа. Тэр азарга маань улсын бүсийн уралдаанд хоёр удаа айрагдсан юм. Тодруулбал, Дорноговь  аймагт болсон “Хутагтын хурд”-д таваар, дараа нь “Говьшанхын хурд” говийн бүсийн уралдаанд гурваар давхисан. 
-Таны нэр дээр уралдсан уу?
-Тэгсэн.
-Тэгвэл та ЗГ-ын тогтоолтой улс, бүсийн наадмаас гурван айрагтай болж байгаа юм байна?
-Тиймээ. 
- “Их хурд”-д оролцож байв уу?
-Оролцож байгаагүй. 
-Танайх хэдэн үeэрээ хурдан удмын адуутай гэж та дээр хэлсэн. Танай адуу дээгүүрээ хаанахын ямар угшилд хамаарагддаг вэ?
-Манайд Шанхаа удмын адуунууд болон Дундговь аймгийн Луус сумын уяач Догсомын Баатарсүрэнгийн хурдан бор азарганы төлүүд бий. Мөн миний аав Аюушийн Батмөнхийн Босоо хүрэн азарга, Хулдын Содномбаатарын хүрэн азарганы төлүүд ч байна. Түүнчлэн Мөнххаан сумын угшилтай адуунууд ч байна. Ер нь зүүн талаас адууныхаа цусыг сэлбэдэг дээ.
-Нэг жилийн наадмаас айраг, түрүү олноор нь хүртэж, дотогшоо огшсон тохиол таны амьдралд олон тохиож байв уу?
-2003 онд азарга, соёолон, даага гурваар аймгийн баяр наадмын түрүү хүртэж байлаа. Наадам болгон л сайхан дурсамж үлдээж, огшоодог доо. Мөн энэ жилийн улсын наадам миний амьдралд бас нэгэн сайхан дурсамж нэмлээ.
-Удахгүй улсын Алдарт цолны болзлыг биелүүлээд төрийнхөө хишгийг хүртээрэй гэсэн бэлгэтэй ерөөлөөр ярилцлагаа өндөрлөе.
"Тод магнай" сэтгүүл 88, 89