Сумын Алдарт уяач Н.Ганболд: Надаас сайн уяач таарсан бол бор азаргыг олон айрагдуулах байсан
-Хэнтий аймгийн МСУХ 2013 онд удирдлага зохион байгуулалтын шинэчлэл хийсэн. Таны хувьд хэзээнээс тэргүүлэгчээр ажиллаж байгаа вэ?
-Би аймгийн уяачдын холбооны тэргүүлэгчээр 13 дахь жилдээ ажиллаж байна. Хүүхэд байхын морь маланд дуртай сэтгэл маань ийнхүү тэргүүлэгчээр ажиллах шалтгаан болсон байх.
-Уулзсан уяачдын маань ихэнх нь удам дамжсан эрхмүүд байна. Таны хувьд..?
-Миний өвөг эцэг Дорноговь аймгийн Иххэт сумын харьяат Адилбиш гэж хүн 1934 оны улсын наадамд хээр соёолон аман хүзүүнд хурдлуулж байсан. Миний аав мөн адуу маланд эрэмгий хүн байсан гэнэ лээ. Нутгийн хуучны улс “танай аав шиг эмнэг адуун дээр тогтдог хүн үзээгүй” гээд ярьдаг байсан юм. Нутгийнхны ярих нь залуудаа морь сайхан уургалдаг, толгойг гайхалтай олдог хүн байсан гэнэ лээ. Эмнэг адуун дээр мундаг тогтдог иртэй чадалтай хүн байсан гэдэг. Миний аав чинь 1945 оны чөлөөлөх дайнд оролцож явсан хүн. Дайны дараа нэгдэл байгуулагдахад жолооч болоод төвд суурьшсан юм.
-Анх морь уяхдаа хэнээс заавар зөвлөгөө авдаг байв?
-Хамгийн анх 1973 онд сумынхаа наадамд соёолон түрүүлгэж уяачийн гараагаа эхэлсэн. Тэгэхэд надад Өвгөн ноён Пүрэвжавын морийг унаж байсан гэдгэр Ёндон гэдэг хүн их тусалж байсан юм. “За өнөөдөр миний хүү мориндоо ийм ажил хий, маргааш ингэ, нөгөөдөр хөлс ав” гэх мэтчилэн зөвлөнө. Тэр үед Ёндон гуай 80-аад насны, жижигхэн буурал байж билээ.Саяхан даа, 2000-аад оны үед бурхан болсон. Мундаг буурал байсан шүү.
-Моринд дуртай, хичээл зүтгэлтэй хүү байна хэмээн туслахаар шийджээ дээ?
-Хөдөө манай өвөө, эмээгийнхтэй ойр саахалт зусдаг байсан юм. Тэгээд л надад их сайн байсан байх. Би чинь өвөө, эмээгийн хайртай хүү нь байлаа шүү дээ. Моринд үнэн хорхойтой. Ямар сайндаа хээр морио уяж байтал хоёр хоног бороо ороод Ёндон гуай, “Хүү минь бороо орвол морио нэмнэнэ шүү, норгож болохгүй” гэхээр нь шөнө нэмнээгээ үүрээд морио эрсээр байж олоод нэмнэж байлаа. Бас нэг удаа хүүхэд юм болохоор морио сунгах гэж яваад хярс алчихаад ирж байсан удаатай.
-Анд сонирхолтой юу?
-Өөрөө морь унаад уяж байгаа морио хөтөлчихсөн. Тэгээд морио хөтөлж давхисаар байгаад хярс агначихсан. Ирээд сүрхий амьтан “ан хийлээ” гэж эмээдээ хэлтэл “морь уяж байгаа хүн амьтан алдаг юм уу” гээд загнуулж байлаа. /инээв/ Уяж байсан морио ядаж нэг газар орхичихоод хөөхөө мэдэхгүй хөтлөөд давхичихсан чинь усан хулгана болтлоо хөлөрчихсөн байж билээ. Би чинь дунд сургуульд байхдаа анх морь уясан хүн шүү дээ. Эмээ маань “хээр соёолонгоо уя” гэж зөвлөөд тэр дагуу нь уяж байсан юм.
-Эмээ нь морь мал гадарлах уу?
-Удам угшлыг нь мэддэг болоод тэгж зөвлөсөн байх л даа. Өвөөгийн адууны хурдны угшилтай үрээ гэж байсан. Манай өвөг эцэг 1940-өөд оны үед нас барчихсан юм гэнэ лээ. Тэгээд эмээ маань Галшарын “Өндөр” Ням-Очир гэдэг хүнтэй сууж байсан. Ням-Очир өвөө бас адуу сайтай. Хоёр өвөөгийн адуунууд сүлэлдээд олон сайхан хээр адуутай болсон.
-Дээдсийн адуугаар нааддаг юм байна. Анхны айраг түрүүгээ хэдэн оны ямар наадмаас хүртэж байв?
-Нэг үе сургууль соёл гэж яваад мориноос хэсэг завсарласан. Тэгээд 1997-98 оноос дахин морь сонирхон уяж эхэлсэн дээ. Сүхбаатарын Чилаалхагваагийн адууны бор азаргаа шүдлэн үрээ авч олон жил аймагтаа уралдуулсан. Гэхдээ ганц ч айрагдуулж чадаагүй. Дандаа арвын дотор давхиулсан. Би муу уяж байснаас адуу муу гэсэн үг биш л дээ. Ямар ч сунгаанд ганцаараа гараад л тасарчихдаг. Аймаг, суманд түрүүлж, айрагдаж байсан адуунуудыг цөмийг нь дийлнэ. Тэгсэн хэр нь яг наадамд очихоороо ард нь орчихдог байсан. Хоол унд нь таардаггүй байсан юм уу, мэдэхгүй. Их хурдад аман хүзүүдсэн Энхсүх Алдартын хонгор халзан азаргатай соёолондоо уралдаж, аймгийн наадамд хоёулхнаа тасраад алга болчихсон. Би уг нь дагаж явсан. Тухайн үедээ татаад үлдээчихээ мэдэхгүй, дийлчих юм шиг бодож явуулсаар байгаад мундаг азарганд үрүүлж зургаагаар давхиулж байсан. Надаас сайн уяач таарсан бол бор азаргыг олон айрагдуулах байсан байхаа.
-Үр төлүүд нь хэр хурдалж байна?
-Ганц нэг гайгүй юм гарч л байна. Жижиг наадмуудад айрагдаад л байдаг юм. Би аймагтаа л нааддаг. Одоо морин уралдаанд мэргэшээд урьдынх шиг тоосыг нь өргөнө гэсэн зорилгоор явах аргагүй болсон. Гарч уралдах бол найдвартай адуутай байх хэрэгтэй.Сум, аймагт айрагдчихсан миний нэг цоохор морь бий. Энэ жил есөн настай. Гайгүй байвал гарч уралдъя гэж бодож байсан ч хөл нь жаахан эвгүйтээд больсон.
-Энд тэндээс адуу мал авч байна уу?
-Авнаа. Голдуу охин адуу авсан.Харин Сүхбаатар аймгийн Халзан сумын аймгийн Алдарт уяач Батбаяр, Ганбаяр гэж хүмүүсээс азарга авсан. Сэлэнгээс Манлай уяач Долгорын Ганбаатар агсны адуунаас авсан.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач цол хүртсэн бэ?
-Зургаан жилийн өмнө буюу 2009 онд. Аймаг, сумын болон бусад наадмын 30-аад айраг, түрүүтэй. Манай нутгийн Очирболд гэдэг хүний адууны хээр морь Өвгөн ноёнд айрагдаж байсан.Уг нь амжилтаараа аймгийн Алдартын болзолд хүрчихээд байгаа.
-Сүүлийн үед хүүхдүүдийнхээ нэр дээр мордуулаад байгаа гэсэн. Тэднийгээ алдар цолд хүргэх бодолтой байна уу?
-Тиймээ. Гэхдээ өөрөө гардаж уяна. Манай мал Галшар суманд манай хамаатныд байдаг юм. Бага хүү Чинболор маань хааяа очиж тусална л даа. “Хайрын орчлон”-г Энхмэндтэй дуулдаг Чинболор шүү дээ. Нэр дээр нь аймагт нэлээн хэдэн айраг авсан. Том хүү маань яг ид ажлынх нь үе болохоор очдоггүй юм.Замын инженер.
-Төр захиргааны байгууллагад олон жил ажиллажээ дээ?
-Тиймээ, дандаа төрийн захиргааны байгууллагад ажилласан. 1996 онд барилгын 70 жилийн ойгоор тэргүүний барилгачин цол тэмдгээр шагнуулж, 2003 онд Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар энгэрээ мялаасан. 2010 онд МҮОХ-ны дээд шагнал “Олимпийн алдар”, 2012 онд Алтан гадас одонгоор тус тус шагнагдаж байлаа. 2000 оноос хойш гурван жил Хэрлэн сумын Засаг дарга, хотын захирагчаар ажилласан. Тэр хугацаандаа Өндөрхаан хотын захирагчийн нэрэмжит аймгийн өсвөрийн аварга шалгаруулах жүдо бөхийн тэмцээнийг анх санаачлан зохион байгуулсан. Түүнээс хойш тасралтгүй хийгдэж байгаад нэг үе тасрах аястай болоход нь хувиараа ивээн тэтгэдэг байсан.
-Адуунд сэтгэлтэй ажил хэрэгч эрхэмтэй уулзах сайхан таатай байлаа. Ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Хэнтий аймгийн тусгай дугаар
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна