Батхуягийн хээр
![](http://todmagnai.mn/images/users/cube/d4ad3b8d662f3c44e3eb0c29ec6170f8.jpg)
![](http://todmagnai.mn/images/news/main/63692017212202526.jpg)
Энэ удаа миний бие Хулдын Хуягийн нэгэн аварга хүлгийн талаар дурсах гэж байна. Хуягийн хуурнин шуугиж байгаа хүрэн мориных нь тухай бус хуучин түмэн эх хээр мориных нь талаар бичихээр шийдсэн юм. Залуу хүрэн морь зартай амжилтынхаа гараан дээр байгаа учир хожим хойно үзэг цаас нийлүүлэх завшаан тохиолдоно гэдэгт найдаж байна. Алдарт уяач маань ч өөрөө аварга хээр морио “миний уяаны багш, их морь уяхад сургаж намайг нэгэн насаар адуутай холбосон хүлэг эрдэнэ ” хэмээн хүндэтгэн хайрладаг билээ.
Бичигч намайг багад Бүлээн буюу Хулдын хойд талын уяачид сумын наадам дээр авмал голдуу хараа булаасан сайхан азарга, их насны морьдыг мордуулж байдаг байлаа. Сүрхий ч наймаа панз үсэргэдэг эрчүүд байсан болов уу. Харин унаган хурд бага заяасан гэмээр бодогддог. Хэдэн оны хойно энэ хонхроос нэгэн зартай унаган хүлэг тодорсон нь Хуягийн хээр. Аварга хээр морины талаар ярихад Хулдын хоёр их уяачтай шууд холбогдоно. Батхуягийн аав Дундговийнхон дундаа “Их морины хаан” гэж нэрлэгдсэн Батдэлгэрийн Доржжанцан, Хулд сумын анхны улсын Алдарт уяач Махбариадын Энэбиш нар.
Хэзээ ч юм нэгэн цагт Б.Доржжанцан уяач Эрдэнэдалайн О.Осоржингоос сартай зээрд адуу аваад түрүүлгэж байна гэж зүүдэлсэн гэдэг. Маргааш өглөө нь зүүдээ бэлгэшээж шууд л Осоржин мангаагийнд давхиж хүрсэн байна. Зэлэнд нь уяатай сартай зээрд унаганд хадаг зүүж худалдан авч азарга тавьжээ. Энэ зээрд хээр морины эцэг юм. Харин эх нь түүнд ийм түүхтэй иржээ. М.Энэбиш нэг жил адуугаа Д.Батхуягт өгч оторт гаргав. Хуяг ч адууг нь онд сайн оруулж ирсэн байна. Өвгөн уяач залуу хархүүд өөрийн алдарт хурдан тогоруу хул морины дүү хээр байдас өгөв. Өвгөдийн гар гэдэг аргагүй өөр ажээ. Өгье гэснээ л хүнд өгсөн байж таараа. Тэр гүүг Осоржингийн зээрд азарганд өгч алдарт хурдан хээр морь нь гарчээ.
Хээр морийг 1997 онд дааганд нь Салхитын овоонд долоод хурдлуулаад хэдэн жил нутаг оронд нь цаг тавьж өгөхгүй, нүүдлийн байдалтай тул уяж чадаагүй байна. 2000 оны зун зартай туулай жил шувтарч хүн малын зоо тэнийсэн зунаар ханамал уяатай морин соёолонгийн идийг үзүүлж Хулд сумандаа түрүүлгэв. Ингэж тэр аргамагийн түүхэнд алтан үсгээр бичигдэх эхлэхээ тавьсан байна. Тэр цагаас хойш арван таван жил газар газрын олон ажнайтай хурд хувааж өөрийн гайхамшигт амжилтыг хурдан морь сонирхогчдын өврийн дэвтэрт бичиглэн үлдээжээ.
М.Энэбишийн алдарт хурдан тогоруу хул морь ид үедээ түрүү аман хүзүүнээс өөр байрт давхиж байгаагүй бол түүний “зээ” Хуягийн хээр ид үедээ мөн ийм л амжилттай уралдаж байлаа. Ер нь ямар ч наадамд очсон түрүүлсэн гэж дуулдахаас, айрагдсан гэж сонсогдохгүй шүү. Дэлгэрхангай ууланд хоёр түрүүлж, Таван толгой уурхайн 40 жилийн ой, цагаан сарын уралдаанууд, “ТТТранс”-ын уламжлалт уралдаан, хадагт наадам гээд өвөл хаврын их бага наадамд тун ч олон түрүүлсэн. 2010 оны зун Дундговь аймгийнхаа баяр наадамд нэлээд харьсан хойноо буюу 15 настайдаа түрүүлж харьшгүй хурдан буян болохоо нутгийн довонд баталсан юм. Дундговийн баруун талд Хулдын хээр морь иржээ гэвэл түрүү морь тодорхой гэдэг нэгэн үе байв. Хулд, Дэлгэрхангай, Эрдэнэдалай, Өмнөговийн Мандал-Овоо, Ханхонгор, Булган, Өвөрхангайн Баянгол сумын баяр наадамд айрагдаж түрүүлж байлаа. Наадам олон болсон өнөө цагт морийг хорин нас хүртэл нь уралдуулж, хурдлуулна гэдэг хэцүү ажил юм. Харин Доржжанцангийн Батхуяг уяач хээр морио арав илүү жил тасралтгүй уяж, олонтаа алдар цолоо дуудуулсан билээ. Зарим жил чөмөглүүлнэ хэмээн өнжөөж байсан нь хэр малч, гярхай уяач болохыг илтгэнэ.
2014 оны Хулд сумын баяр наадмын өгөөж буяныг өнөөдөр магтах хүн олон байна. Сунгааны байдлаар газраа татаж, олон сайчуудыг цуглуулсан энэ наадмаас говийн бүс нутгийн олон айраг түрүү, төрийн наадмын хоёр айраг, Дундговь болоод Өмнөговь аймгийн наадмын түрүү айргууд, сумдын олон түрүү тодров. Тус их баяр наадамд Д.Батхуяг арван есөн настай аварга хээр морио, зургаан настай залуу хүрэн морьтойгоо уяж ирсэн байлаа. Залуу хүрэн морь нь аман хүзүүдэж, хөгшин хээр морь нь 21-т хурдлав. Д.Батхуяг хээр морио зодог тайлуулж, цолыг нь дуудуулан, их насны морьдыг давхар байлж хүндэтгэл үзүүлсэн юм. Аварга хээр морь нь арваас хойгуур давхиж зодог тайлан, залуу хүрэн морь нь зартай уралдаж залган тодроход Д.Батхуяг уяачийн нүдэнд баяр гунигийн нулимс хослон байх шиг харагдаж байлаа.
О.Наранбаатар
![Батхуягийн хээр](http://todmagnai.mn/images/news/attachments/thumb/63692017212202533.jpg)
![Батхуягийн хээр](http://todmagnai.mn/images/news/attachments/thumb/63692017212202547.jpg)
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
13 цагийн өмнө Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
-
14 цагийн өмнө Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
-
15 цагийн өмнө Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
-
16 цагийн өмнө Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
-
18 цагийн өмнө Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
-
19 цагийн өмнө "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
-
22 цагийн өмнө Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
-
22 цагийн өмнө Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
-
22 цагийн өмнө "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд Х.Гарь…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд 106 да…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд ангилалд эхний …
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насны уралдаанд…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насанд 65 хурда…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд эхний 10…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд С.Баярса…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насанд 79 хурдан хүлэг бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 13 -нд Цоллооч хүүд Д.Чулуунбат Тод манлай даага амлав
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан д…
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Х.Улам-Өрнөхийн хээр даага тү…
-
7-р сарын 12 -нд 258 даага бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан с…
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Б.Энх-Очир: Захаар нь дайрч ороод Нандин…
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Хишиг-Очирын Бөхбатын хүрэн с…
-
7-р сарын 12 -нд 217 соёолон бүртгүүлж, 152 нь гараа руу хөдөлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Б.Ерөөлтийн халтар морь түрүү…
-
7-р сарын 11 -нд 228 их насны морь бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан а…
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд С.Гал-Эрдэнийн Нандин хонгор …
-
7-р сарын 11 -нд 192 азарга бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан ш…
-
7-р сарын 10 -нд Ц.Дагвасүрэнгийн хул шүдлэн түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд 254 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
7-р сарын 10 -нд Батсуурийн Чинзоригийн хээр хязаалан түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд 156 хурдан хязаалан гарааны зурхайгаас эргэлээ
-
7-р сарын 10 -нд Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
2024 оны 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
-
2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
-
2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
-
2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
-
2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
-
2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
-
2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
-
2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
-
2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
-
2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
-
2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
-
2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
-
15 цагийн өмнө Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
-
22 цагийн өмнө Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
-
19 цагийн өмнө "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
-
22 цагийн өмнө "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
-
14 цагийн өмнө Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
-
16 цагийн өмнө Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
-
22 цагийн өмнө Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
-
18 цагийн өмнө Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
-
13 цагийн өмнө Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна