Сумын Алдарт уяач Л.Батнасан: Би унаган адуугаараа наадах дуртай

2017 оны 1-р сарын 03 -нд

Дундговь аймгийн Цагаандэлгэр сумын уугуул, Говьсүмбэр аймгийн Баянтал сумын харьяат, сумын Алдарт уяач Л.Батнасантай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Та хэд дэх үеийн уяач вэ?
-Би Дундговь аймгийн Цагаандэлгэр сумын уугуул хүн. 1977 онд илгээлтээр хөдөө гарч, үүнээс хоёр жилийн дараа цэрэгт яваад 1982 онд халагдсан. Тэгээд Шинэ эхлэлтийн нэгдэлд орж, адуу маллан 1990 оны хувьчлалаас хойш хувийн мал аж ахуйтан боллоо. Нэгдэлд байхдаа алдаг оног л морь уядаг байсан. Захиргаадалтын тэр он жилүүдэд морь мал уяна гэдэг амаргүй л дээ. Ингээд ерээд оны эхээс хойш уяа сойлго тааруулж байна.
-Анх ямар адуугаар уяа эхлүүлж байв?
-1992, 93 оны хавьцаа өөрийнхөө адууны хонгор морийг уяж, Цагаандэлгэр сумынхаа наадамд айргийн дөрвөөр хурдлуулаад үнэхээр их баярласан. Түүнээс хойш сайхан л наадаж байна. Цагаандэлгэр, Дэлгэрцогт сумдын 80 жилээр буурал морио тус тус айрагдууллаа. Тэр үед хол явж чаддаггүй. Хамгийн хол нь Дэлгэрцогт явсан юмуу. Ихэвчлэн Говь-Угтаал, Дэрэн, Төв аймгийн Баянцагаан, Сүмбэрээрээ л наадлаа.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач болсон юм бэ?
-Хоёр жилийн өмнө сумын Алдарт уяач болсон. Тэгэхэд найман түрүү, есөн айргийн амжилттай байсан. Харин 2000 онд Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар шагнууллаа.
-Хэзээ энд ирсэн бэ?
-2005 онд шилжиж ирсэн. Ээлээ өгсөн сайхан нутаг шүү. Энд ирээд шүдлэн хул үрээгээрээ Цагаандэлгэр, аймаг, Баянталын наадмаас 10 гаруй айраг, түрүү авлаа.
-Хул үрээ хаанахын угшилтай адуу вэ?
-Манай унаган адуу болох хүрэн азарганы төл байгаа юм. Би унаган адуугаараа наадах дуртай. Унаган адуугаа айрагдаж түрүүлгэхэд цаанаа л сэтгэлд өег санагдана гээч.
-Гэхдээ энд тэндээс адуу авдаг биз дээ?
-Авалгүй яахав. Сүхбаатар аймгийн Сүхбаатар, Халзан, Төв аймгийн Баянцагаан, Баянгаас адуу авч байлаа. Мөн энэ хавийн зартай азаргануудын төлнөөс авч адуундаа нэмсэн. Сонирхуулахад Бямбын Годго хүрэн азарганы төл, Баянцагааны аймгийн Алдарт уяач Цэдэв гэж өвгөний хоёр, гурван азарга бий. Надад ирсэн нь сайн давхиж байгаа. Түүнчлэн Цагаандэлгэрийн Очир гэж өвгөний хурдан зээрд азарганы төл, Босоовын Дашзэвэгийн цус орсон адуунууд, Угтаалын Шаравжамц гуайн гурав дахь үеийн төл гээд адуу сайн цуглуулсан л даа. Ихэвчлэн азарган үрээ авсан.
-Танай гүүнүүд сайн уу?
-Нэгдэл тарахад хэдэн сайхан гүү авч үлдсэн юм. Арваад жил адуу дагасных олон янзын цус орчихсон тэр адуунаас аль шилмэл гэсэн гүүгээ л авсан. Ямартаа ч азаргаа сольж цус сэлбэснийх адуу маань их сайжирсан. Би энэ адуун дотроосоо хэдэн хонгор адуугаа илүүтэй уядаг. Одоо ч түрүүч нь их морь, азарга болчихлоо. Очсон газраа айргаас мултрахгүй л ирнэ шүү дээ. Эднийг залгаад сүүлийн үед нэг хонгор адуу гарч ирсэн. Надад ийм зүсмийн адуу ээлтэй, илүү давхиад байх шиг санагддаг юм.
-Хонгор адуунуудаас аль нь илүү амжилт гаргасан бэ?
-Уралдсан болгондоо л сайн давхисан. Өөрөөр хэлбэл амжилт нь тогтмол байсан гэх үү дээ. Би чинь нэг хэсэг хүүхэд томроод, морь уяхгүй хэсэг завсарласан. Тэгээд 2007 оноос эргээд уяж байна. Тэжээл ч гараад уяа шаал өөр болчихлоо.
-Ач зээ нар морь унахгүй байна уу?
-Саяхнаас дүү охины хүүхэд морь унаж эхэлсэнд олзуурхаад байгаа.
-Таны хүүхдүүдээс морь уядаг уу?
-Том хүү морь уяж байна. Сумын Алдарт уяач цолтой.
-Таны адуунаас гадагшаа зарагдсан уу?
-Их зарсаан. Тэр дундаа Говь-Алтай руу их адуу явсан байхаа. Очоод сайхан уралдаж, айраг түрүүгээр орж байгаа л дуулдахын. Энд ч манай адуу сайн тарсан. Угтаалд нэг улаан азарга нэлээн амжилттай байна. Эзэн нь худлаа хэлээгүй бол аймгийн Алдарт хийж өгсөн гэж байна лээ. Говьсүмбэрт хурдлаад байгаа Да ламын цоохор үрээ мөн л манай адуу байгаа юм.
-Та ойролцоогоор хичнээн адуу зарсан бэ?
-70, 80 хүрсэн байхаа.
-Сүүлийн үед шинэ цагийн адуугаар илүүтэй наадах боллоо. Танд бий юу?
-Эхэндээ ч сонирхож байсангүй. Харин одоо цаг үеэ дагаад сонирхохоос өөр аргагүй болж байна. Ганц хоёр цус орсон гүү авчихсан байгаа.
-Сэтгэлд үлдсэн хамгийн сайхан наадмыг онцлон сонирхуулаач?
-Хол зам туулан очоод айраг, түрүү авах ч сайхан шүү. Ерэн хэдэн онд юм даа. Дэлгэрцогтын 90 жилээр очоод, морио айрагдуулаад буцаж явах даанч сайхан байлаа. Одоо шиг машин тэрэг гэж байх биш. Арван хэд хоног морио хөтлөөд очиж байгаа нь тэр.
-Адуунаас өөр мал маллаж байна уу?
-Аль аль нь байна. Хонь гэвэл Баянцагааны илүү нугаламт, барга, Казакын илүү нугалмаатай улаан хонь гээд дөрөв, таван янзын цус хольж үзлээ. Сүүлд каракулыг хольж үзсэн. Амьдын жин нь нэмэгддэг гэсэн ч одоогоор айхтар мэдэгдэж байгаа юм алга. Бас үхрээ сайжруулах санаатай хэдэн эрлийз бух авчихсан байгаа.
-Энэ бүгдийг яаж амжуулж байнаа. Туслах малчин байгаа биз дээ?
-Байлгүй яахав. Туслах малчин маань мянга гаруй малтай, сумын сайн малчин болчихоод явж байна.
-Бидний яриа энд хүрээд өндөрлөж байна. Урилгыг хүлээн авсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Говьсүмбэр аймгийн тусгай дугаар
-Та хэд дэх үеийн уяач вэ?
-Би Дундговь аймгийн Цагаандэлгэр сумын уугуул хүн. 1977 онд илгээлтээр хөдөө гарч, үүнээс хоёр жилийн дараа цэрэгт яваад 1982 онд халагдсан. Тэгээд Шинэ эхлэлтийн нэгдэлд орж, адуу маллан 1990 оны хувьчлалаас хойш хувийн мал аж ахуйтан боллоо. Нэгдэлд байхдаа алдаг оног л морь уядаг байсан. Захиргаадалтын тэр он жилүүдэд морь мал уяна гэдэг амаргүй л дээ. Ингээд ерээд оны эхээс хойш уяа сойлго тааруулж байна.
-Анх ямар адуугаар уяа эхлүүлж байв?
-1992, 93 оны хавьцаа өөрийнхөө адууны хонгор морийг уяж, Цагаандэлгэр сумынхаа наадамд айргийн дөрвөөр хурдлуулаад үнэхээр их баярласан. Түүнээс хойш сайхан л наадаж байна. Цагаандэлгэр, Дэлгэрцогт сумдын 80 жилээр буурал морио тус тус айрагдууллаа. Тэр үед хол явж чаддаггүй. Хамгийн хол нь Дэлгэрцогт явсан юмуу. Ихэвчлэн Говь-Угтаал, Дэрэн, Төв аймгийн Баянцагаан, Сүмбэрээрээ л наадлаа.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач болсон юм бэ?
-Хоёр жилийн өмнө сумын Алдарт уяач болсон. Тэгэхэд найман түрүү, есөн айргийн амжилттай байсан. Харин 2000 онд Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар шагнууллаа.
-Хэзээ энд ирсэн бэ?
-2005 онд шилжиж ирсэн. Ээлээ өгсөн сайхан нутаг шүү. Энд ирээд шүдлэн хул үрээгээрээ Цагаандэлгэр, аймаг, Баянталын наадмаас 10 гаруй айраг, түрүү авлаа.
-Хул үрээ хаанахын угшилтай адуу вэ?
-Манай унаган адуу болох хүрэн азарганы төл байгаа юм. Би унаган адуугаараа наадах дуртай. Унаган адуугаа айрагдаж түрүүлгэхэд цаанаа л сэтгэлд өег санагдана гээч.
-Гэхдээ энд тэндээс адуу авдаг биз дээ?
-Авалгүй яахав. Сүхбаатар аймгийн Сүхбаатар, Халзан, Төв аймгийн Баянцагаан, Баянгаас адуу авч байлаа. Мөн энэ хавийн зартай азаргануудын төлнөөс авч адуундаа нэмсэн. Сонирхуулахад Бямбын Годго хүрэн азарганы төл, Баянцагааны аймгийн Алдарт уяач Цэдэв гэж өвгөний хоёр, гурван азарга бий. Надад ирсэн нь сайн давхиж байгаа. Түүнчлэн Цагаандэлгэрийн Очир гэж өвгөний хурдан зээрд азарганы төл, Босоовын Дашзэвэгийн цус орсон адуунууд, Угтаалын Шаравжамц гуайн гурав дахь үеийн төл гээд адуу сайн цуглуулсан л даа. Ихэвчлэн азарган үрээ авсан.
-Танай гүүнүүд сайн уу?
-Нэгдэл тарахад хэдэн сайхан гүү авч үлдсэн юм. Арваад жил адуу дагасных олон янзын цус орчихсон тэр адуунаас аль шилмэл гэсэн гүүгээ л авсан. Ямартаа ч азаргаа сольж цус сэлбэснийх адуу маань их сайжирсан. Би энэ адуун дотроосоо хэдэн хонгор адуугаа илүүтэй уядаг. Одоо ч түрүүч нь их морь, азарга болчихлоо. Очсон газраа айргаас мултрахгүй л ирнэ шүү дээ. Эднийг залгаад сүүлийн үед нэг хонгор адуу гарч ирсэн. Надад ийм зүсмийн адуу ээлтэй, илүү давхиад байх шиг санагддаг юм.
-Хонгор адуунуудаас аль нь илүү амжилт гаргасан бэ?
-Уралдсан болгондоо л сайн давхисан. Өөрөөр хэлбэл амжилт нь тогтмол байсан гэх үү дээ. Би чинь нэг хэсэг хүүхэд томроод, морь уяхгүй хэсэг завсарласан. Тэгээд 2007 оноос эргээд уяж байна. Тэжээл ч гараад уяа шаал өөр болчихлоо.
-Ач зээ нар морь унахгүй байна уу?
-Саяхнаас дүү охины хүүхэд морь унаж эхэлсэнд олзуурхаад байгаа.
-Таны хүүхдүүдээс морь уядаг уу?
-Том хүү морь уяж байна. Сумын Алдарт уяач цолтой.
-Таны адуунаас гадагшаа зарагдсан уу?
-Их зарсаан. Тэр дундаа Говь-Алтай руу их адуу явсан байхаа. Очоод сайхан уралдаж, айраг түрүүгээр орж байгаа л дуулдахын. Энд ч манай адуу сайн тарсан. Угтаалд нэг улаан азарга нэлээн амжилттай байна. Эзэн нь худлаа хэлээгүй бол аймгийн Алдарт хийж өгсөн гэж байна лээ. Говьсүмбэрт хурдлаад байгаа Да ламын цоохор үрээ мөн л манай адуу байгаа юм.
-Та ойролцоогоор хичнээн адуу зарсан бэ?
-70, 80 хүрсэн байхаа.
-Сүүлийн үед шинэ цагийн адуугаар илүүтэй наадах боллоо. Танд бий юу?
-Эхэндээ ч сонирхож байсангүй. Харин одоо цаг үеэ дагаад сонирхохоос өөр аргагүй болж байна. Ганц хоёр цус орсон гүү авчихсан байгаа.
-Сэтгэлд үлдсэн хамгийн сайхан наадмыг онцлон сонирхуулаач?
-Хол зам туулан очоод айраг, түрүү авах ч сайхан шүү. Ерэн хэдэн онд юм даа. Дэлгэрцогтын 90 жилээр очоод, морио айрагдуулаад буцаж явах даанч сайхан байлаа. Одоо шиг машин тэрэг гэж байх биш. Арван хэд хоног морио хөтлөөд очиж байгаа нь тэр.
-Адуунаас өөр мал маллаж байна уу?
-Аль аль нь байна. Хонь гэвэл Баянцагааны илүү нугаламт, барга, Казакын илүү нугалмаатай улаан хонь гээд дөрөв, таван янзын цус хольж үзлээ. Сүүлд каракулыг хольж үзсэн. Амьдын жин нь нэмэгддэг гэсэн ч одоогоор айхтар мэдэгдэж байгаа юм алга. Бас үхрээ сайжруулах санаатай хэдэн эрлийз бух авчихсан байгаа.
-Энэ бүгдийг яаж амжуулж байнаа. Туслах малчин байгаа биз дээ?
-Байлгүй яахав. Туслах малчин маань мянга гаруй малтай, сумын сайн малчин болчихоод явж байна.
-Бидний яриа энд хүрээд өндөрлөж байна. Урилгыг хүлээн авсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Говьсүмбэр аймгийн тусгай дугаар


0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
5-р сарын 02 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Нямаа: Морь уясан эр хүний х…
-
5-р сарын 02 -нд Д.Цэнд-Аюуш Зандан хүрэн морио ийнхүү уяж улсад тү…
-
5-р сарын 02 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-76: ТОД МАНЛАЙ УЯАЧ Б.ОТГОННАСА…
-
4-р сарын 25 -нд МУ-ын Манлай уяач Ж.Нямдорж: Адуу гэдэг амьтан Мон…
-
4-р сарын 25 -нд Р.Баатархүүгийн ДЭЛГЭР ХЭЭР
-
4-р сарын 25 -нд Сумын Алдарт уяач Н.БАТ-ЭРДЭНЭ: Төв Халхын уяа ман…
-
4-р сарын 25 -нд Тод манлай уяач Б.Энхболд: Монгол хүүхдийг монгол …
-
4-р сарын 21 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-75: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Ш.БАТДО…
-
2022 оны 4-р сарын 10 -нд Шилмэл гүүний дуудлага худалдаа боллоо
-
2022 оны 4-р сарын 04 -нд Л.Дуламрагчаагийн ХОНГОР
-
2022 оны 4-р сарын 04 -нд Тод манлай уяач Ө.Пүрэвбаатар: Морь цоллох нь хүүх…
-
2022 оны 4-р сарын 04 -нд Сумын Алдарт уяач Б.АЗБАЯР: Зээрийн ооно шиг цахил…
-
2022 оны 3-р сарын 29 -нд Хүүхдийн адуу
-
2022 оны 3-р сарын 29 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-74: Б.Наранбадрах
-
2022 оны 3-р сарын 29 -нд Тод манлай уяач Ц.Дуламсүрэн: Морь түрүүлж, айрагд…
-
2022 оны 3-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Наранхүү: Хурдан буурал морио …
-
2022 оны 3-р сарын 25 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-73: МАНЛАЙ УЯАЧ Х.ТҮМЭНБАЯР
-
2022 оны 3-р сарын 19 -нд Галшарын алдарт уяачид
-
2022 оны 3-р сарын 19 -нд Ё.Болдбаатар: Миний морь уралдаагүй байсан ч морь…
-
2022 оны 3-р сарын 19 -нд Сумын Алдарт уяач А.Чинбат: Зургаан өөр угшлын аза…
-
2022 оны 3-р сарын 19 -нд Тод манлай уяач Бичээрэйн Далай: Уяач хүн наадмаас…
-
2022 оны 3-р сарын 19 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-72: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ М.ГОМБО…
-
2022 оны 3-р сарын 09 -нд Уяач Д.Алдараа: Сар хайрханы даншигт аав хүрэн хяз…
-
2022 оны 3-р сарын 09 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-71: МАНЛАЙ УЯАЧ Д.ЭРДЭНЭЧУЛУУН
-
2022 оны 3-р сарын 09 -нд Тод манлай уяач Дайдийхүүгийн Баяраа: Адуу хүн хоё…
-
2022 оны 2-р сарын 26 -нд Аймгийн Алдарт уяач Т.Ходрой: Ажнай хүлгийн алтан …
-
2022 оны 2-р сарын 26 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-70: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Г.БОРЧУ…
-
2022 оны 2-р сарын 26 -нд Тод манлай уяач Л.Батмөнх: Хэн жилийн бэлтгэлээ зө…
-
2022 оны 2-р сарын 15 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-69: ГЭРЭЛ ЗУРАГЧИН Ч.ГАНБОЛД
-
2022 оны 2-р сарын 14 -нд Сумын Алдарт уяач Ж.Нэргүйбаатар: Уяа эвлүүлсэн эн…
-
2022 оны 2-р сарын 13 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-68: АХМАД УЯАЧ Д.ДУГАРСҮРЭН
-
2022 оны 2-р сарын 13 -нд Тод манлай уяач Т.Батзориг: Адуугаа хайрлаж, зорил…
-
2022 оны 2-р сарын 11 -нд Төрийн хишиг хүртсэн шинэхэн цолтнууд
-
2022 оны 1-р сарын 23 -нд Сумын Алдарт уяач Ш.Баасанбат:Төрийн наадамд торго…
-
2022 оны 1-р сарын 23 -нд Тод манлай уяач Гордоогийн Доржпүрэв: Тэжээж эхлэх…
-
2022 оны 1-р сарын 23 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-67: МУ-ЫН МАНЛАЙ УЯАЧ С.ЭРДЭНЭБ…
-
2022 оны 1-р сарын 17 -нд Сумын Алдарт уяач Р.Оюунаа: Хэлж байгаад түрүүлгэд…
-
2022 оны 1-р сарын 17 -нд ТОД МАНЛАЙ УЯАЧ ТӨМӨРБААТАРЫН ГАЛБАДРАХ: Монгол хү…
-
2022 оны 1-р сарын 17 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-66: АЛТАН УНАГАНЫ ЭЗЭН Б.БАЯСГА…
-
2022 оны 1-р сарын 10 -нд Дархан түмэн эх зээрд халзан
-
2022 оны 1-р сарын 10 -нд Тод манлай уяач Бат-Өлзийн Отгоннасан: Их насны м…
-
2022 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач С.Дамдинбазар: Хориод жил бөх …
-
2022 оны 1-р сарын 10 -нд Хөлний эмгэгийг хэрхэн оношилж, эмчлэх вэ?
-
2022 оны 1-р сарын 10 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-65: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Д.БАЯСГ…
-
2022 оны 1-р сарын 03 -нд Сумын Алдарт уяач, эмнэг сургалтын спортын мастер …
-
2022 оны 1-р сарын 03 -нд Тод манлай уяач Сундуйн Лувсанбалдан: Адуу, хүн хо…
-
2022 оны 1-р сарын 03 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-64: НИЙСЛЭЛИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Р.ГА…
-
2022 оны 1-р сарын 02 -нд Сумын Алдарт уяач Б.Отгондорж: Морь эзнийхээ дурыг…
-
2021 оны 12-р сарын 30 -нд Тод манлай уяач Туваанжавын Гантөмөр: Хүн бүр мор…
-
2021 оны 12-р сарын 30 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-63: МАНЛАЙ УЯАЧ Г.БАТЧУЛУУН
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна