Сумын Алдарт уяач Л.Батнасан: Би унаган адуугаараа наадах дуртай

2017 оны 1-р сарын 03 -нд

Дундговь аймгийн Цагаандэлгэр сумын уугуул, Говьсүмбэр аймгийн Баянтал сумын харьяат, сумын Алдарт уяач Л.Батнасантай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Та хэд дэх үеийн уяач вэ?
-Би Дундговь аймгийн Цагаандэлгэр сумын уугуул хүн. 1977 онд илгээлтээр хөдөө гарч, үүнээс хоёр жилийн дараа цэрэгт яваад 1982 онд халагдсан. Тэгээд Шинэ эхлэлтийн нэгдэлд орж, адуу маллан 1990 оны хувьчлалаас хойш хувийн мал аж ахуйтан боллоо. Нэгдэлд байхдаа алдаг оног л морь уядаг байсан. Захиргаадалтын тэр он жилүүдэд морь мал уяна гэдэг амаргүй л дээ. Ингээд ерээд оны эхээс хойш уяа сойлго тааруулж байна.
-Анх ямар адуугаар уяа эхлүүлж байв?
-1992, 93 оны хавьцаа өөрийнхөө адууны хонгор морийг уяж, Цагаандэлгэр сумынхаа наадамд айргийн дөрвөөр хурдлуулаад үнэхээр их баярласан. Түүнээс хойш сайхан л наадаж байна. Цагаандэлгэр, Дэлгэрцогт сумдын 80 жилээр буурал морио тус тус айрагдууллаа. Тэр үед хол явж чаддаггүй. Хамгийн хол нь Дэлгэрцогт явсан юмуу. Ихэвчлэн Говь-Угтаал, Дэрэн, Төв аймгийн Баянцагаан, Сүмбэрээрээ л наадлаа.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач болсон юм бэ?
-Хоёр жилийн өмнө сумын Алдарт уяач болсон. Тэгэхэд найман түрүү, есөн айргийн амжилттай байсан. Харин 2000 онд Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар шагнууллаа.
-Хэзээ энд ирсэн бэ?
-2005 онд шилжиж ирсэн. Ээлээ өгсөн сайхан нутаг шүү. Энд ирээд шүдлэн хул үрээгээрээ Цагаандэлгэр, аймаг, Баянталын наадмаас 10 гаруй айраг, түрүү авлаа.
-Хул үрээ хаанахын угшилтай адуу вэ?
-Манай унаган адуу болох хүрэн азарганы төл байгаа юм. Би унаган адуугаараа наадах дуртай. Унаган адуугаа айрагдаж түрүүлгэхэд цаанаа л сэтгэлд өег санагдана гээч.
-Гэхдээ энд тэндээс адуу авдаг биз дээ?
-Авалгүй яахав. Сүхбаатар аймгийн Сүхбаатар, Халзан, Төв аймгийн Баянцагаан, Баянгаас адуу авч байлаа. Мөн энэ хавийн зартай азаргануудын төлнөөс авч адуундаа нэмсэн. Сонирхуулахад Бямбын Годго хүрэн азарганы төл, Баянцагааны аймгийн Алдарт уяач Цэдэв гэж өвгөний хоёр, гурван азарга бий. Надад ирсэн нь сайн давхиж байгаа. Түүнчлэн Цагаандэлгэрийн Очир гэж өвгөний хурдан зээрд азарганы төл, Босоовын Дашзэвэгийн цус орсон адуунууд, Угтаалын Шаравжамц гуайн гурав дахь үеийн төл гээд адуу сайн цуглуулсан л даа. Ихэвчлэн азарган үрээ авсан.
-Танай гүүнүүд сайн уу?
-Нэгдэл тарахад хэдэн сайхан гүү авч үлдсэн юм. Арваад жил адуу дагасных олон янзын цус орчихсон тэр адуунаас аль шилмэл гэсэн гүүгээ л авсан. Ямартаа ч азаргаа сольж цус сэлбэснийх адуу маань их сайжирсан. Би энэ адуун дотроосоо хэдэн хонгор адуугаа илүүтэй уядаг. Одоо ч түрүүч нь их морь, азарга болчихлоо. Очсон газраа айргаас мултрахгүй л ирнэ шүү дээ. Эднийг залгаад сүүлийн үед нэг хонгор адуу гарч ирсэн. Надад ийм зүсмийн адуу ээлтэй, илүү давхиад байх шиг санагддаг юм.
-Хонгор адуунуудаас аль нь илүү амжилт гаргасан бэ?
-Уралдсан болгондоо л сайн давхисан. Өөрөөр хэлбэл амжилт нь тогтмол байсан гэх үү дээ. Би чинь нэг хэсэг хүүхэд томроод, морь уяхгүй хэсэг завсарласан. Тэгээд 2007 оноос эргээд уяж байна. Тэжээл ч гараад уяа шаал өөр болчихлоо.
-Ач зээ нар морь унахгүй байна уу?
-Саяхнаас дүү охины хүүхэд морь унаж эхэлсэнд олзуурхаад байгаа.
-Таны хүүхдүүдээс морь уядаг уу?
-Том хүү морь уяж байна. Сумын Алдарт уяач цолтой.
-Таны адуунаас гадагшаа зарагдсан уу?
-Их зарсаан. Тэр дундаа Говь-Алтай руу их адуу явсан байхаа. Очоод сайхан уралдаж, айраг түрүүгээр орж байгаа л дуулдахын. Энд ч манай адуу сайн тарсан. Угтаалд нэг улаан азарга нэлээн амжилттай байна. Эзэн нь худлаа хэлээгүй бол аймгийн Алдарт хийж өгсөн гэж байна лээ. Говьсүмбэрт хурдлаад байгаа Да ламын цоохор үрээ мөн л манай адуу байгаа юм.
-Та ойролцоогоор хичнээн адуу зарсан бэ?
-70, 80 хүрсэн байхаа.
-Сүүлийн үед шинэ цагийн адуугаар илүүтэй наадах боллоо. Танд бий юу?
-Эхэндээ ч сонирхож байсангүй. Харин одоо цаг үеэ дагаад сонирхохоос өөр аргагүй болж байна. Ганц хоёр цус орсон гүү авчихсан байгаа.
-Сэтгэлд үлдсэн хамгийн сайхан наадмыг онцлон сонирхуулаач?
-Хол зам туулан очоод айраг, түрүү авах ч сайхан шүү. Ерэн хэдэн онд юм даа. Дэлгэрцогтын 90 жилээр очоод, морио айрагдуулаад буцаж явах даанч сайхан байлаа. Одоо шиг машин тэрэг гэж байх биш. Арван хэд хоног морио хөтлөөд очиж байгаа нь тэр.
-Адуунаас өөр мал маллаж байна уу?
-Аль аль нь байна. Хонь гэвэл Баянцагааны илүү нугаламт, барга, Казакын илүү нугалмаатай улаан хонь гээд дөрөв, таван янзын цус хольж үзлээ. Сүүлд каракулыг хольж үзсэн. Амьдын жин нь нэмэгддэг гэсэн ч одоогоор айхтар мэдэгдэж байгаа юм алга. Бас үхрээ сайжруулах санаатай хэдэн эрлийз бух авчихсан байгаа.
-Энэ бүгдийг яаж амжуулж байнаа. Туслах малчин байгаа биз дээ?
-Байлгүй яахав. Туслах малчин маань мянга гаруй малтай, сумын сайн малчин болчихоод явж байна.
-Бидний яриа энд хүрээд өндөрлөж байна. Урилгыг хүлээн авсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Говьсүмбэр аймгийн тусгай дугаар
-Та хэд дэх үеийн уяач вэ?
-Би Дундговь аймгийн Цагаандэлгэр сумын уугуул хүн. 1977 онд илгээлтээр хөдөө гарч, үүнээс хоёр жилийн дараа цэрэгт яваад 1982 онд халагдсан. Тэгээд Шинэ эхлэлтийн нэгдэлд орж, адуу маллан 1990 оны хувьчлалаас хойш хувийн мал аж ахуйтан боллоо. Нэгдэлд байхдаа алдаг оног л морь уядаг байсан. Захиргаадалтын тэр он жилүүдэд морь мал уяна гэдэг амаргүй л дээ. Ингээд ерээд оны эхээс хойш уяа сойлго тааруулж байна.
-Анх ямар адуугаар уяа эхлүүлж байв?
-1992, 93 оны хавьцаа өөрийнхөө адууны хонгор морийг уяж, Цагаандэлгэр сумынхаа наадамд айргийн дөрвөөр хурдлуулаад үнэхээр их баярласан. Түүнээс хойш сайхан л наадаж байна. Цагаандэлгэр, Дэлгэрцогт сумдын 80 жилээр буурал морио тус тус айрагдууллаа. Тэр үед хол явж чаддаггүй. Хамгийн хол нь Дэлгэрцогт явсан юмуу. Ихэвчлэн Говь-Угтаал, Дэрэн, Төв аймгийн Баянцагаан, Сүмбэрээрээ л наадлаа.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач болсон юм бэ?
-Хоёр жилийн өмнө сумын Алдарт уяач болсон. Тэгэхэд найман түрүү, есөн айргийн амжилттай байсан. Харин 2000 онд Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар шагнууллаа.
-Хэзээ энд ирсэн бэ?
-2005 онд шилжиж ирсэн. Ээлээ өгсөн сайхан нутаг шүү. Энд ирээд шүдлэн хул үрээгээрээ Цагаандэлгэр, аймаг, Баянталын наадмаас 10 гаруй айраг, түрүү авлаа.
-Хул үрээ хаанахын угшилтай адуу вэ?
-Манай унаган адуу болох хүрэн азарганы төл байгаа юм. Би унаган адуугаараа наадах дуртай. Унаган адуугаа айрагдаж түрүүлгэхэд цаанаа л сэтгэлд өег санагдана гээч.
-Гэхдээ энд тэндээс адуу авдаг биз дээ?
-Авалгүй яахав. Сүхбаатар аймгийн Сүхбаатар, Халзан, Төв аймгийн Баянцагаан, Баянгаас адуу авч байлаа. Мөн энэ хавийн зартай азаргануудын төлнөөс авч адуундаа нэмсэн. Сонирхуулахад Бямбын Годго хүрэн азарганы төл, Баянцагааны аймгийн Алдарт уяач Цэдэв гэж өвгөний хоёр, гурван азарга бий. Надад ирсэн нь сайн давхиж байгаа. Түүнчлэн Цагаандэлгэрийн Очир гэж өвгөний хурдан зээрд азарганы төл, Босоовын Дашзэвэгийн цус орсон адуунууд, Угтаалын Шаравжамц гуайн гурав дахь үеийн төл гээд адуу сайн цуглуулсан л даа. Ихэвчлэн азарган үрээ авсан.
-Танай гүүнүүд сайн уу?
-Нэгдэл тарахад хэдэн сайхан гүү авч үлдсэн юм. Арваад жил адуу дагасных олон янзын цус орчихсон тэр адуунаас аль шилмэл гэсэн гүүгээ л авсан. Ямартаа ч азаргаа сольж цус сэлбэснийх адуу маань их сайжирсан. Би энэ адуун дотроосоо хэдэн хонгор адуугаа илүүтэй уядаг. Одоо ч түрүүч нь их морь, азарга болчихлоо. Очсон газраа айргаас мултрахгүй л ирнэ шүү дээ. Эднийг залгаад сүүлийн үед нэг хонгор адуу гарч ирсэн. Надад ийм зүсмийн адуу ээлтэй, илүү давхиад байх шиг санагддаг юм.
-Хонгор адуунуудаас аль нь илүү амжилт гаргасан бэ?
-Уралдсан болгондоо л сайн давхисан. Өөрөөр хэлбэл амжилт нь тогтмол байсан гэх үү дээ. Би чинь нэг хэсэг хүүхэд томроод, морь уяхгүй хэсэг завсарласан. Тэгээд 2007 оноос эргээд уяж байна. Тэжээл ч гараад уяа шаал өөр болчихлоо.
-Ач зээ нар морь унахгүй байна уу?
-Саяхнаас дүү охины хүүхэд морь унаж эхэлсэнд олзуурхаад байгаа.
-Таны хүүхдүүдээс морь уядаг уу?
-Том хүү морь уяж байна. Сумын Алдарт уяач цолтой.
-Таны адуунаас гадагшаа зарагдсан уу?
-Их зарсаан. Тэр дундаа Говь-Алтай руу их адуу явсан байхаа. Очоод сайхан уралдаж, айраг түрүүгээр орж байгаа л дуулдахын. Энд ч манай адуу сайн тарсан. Угтаалд нэг улаан азарга нэлээн амжилттай байна. Эзэн нь худлаа хэлээгүй бол аймгийн Алдарт хийж өгсөн гэж байна лээ. Говьсүмбэрт хурдлаад байгаа Да ламын цоохор үрээ мөн л манай адуу байгаа юм.
-Та ойролцоогоор хичнээн адуу зарсан бэ?
-70, 80 хүрсэн байхаа.
-Сүүлийн үед шинэ цагийн адуугаар илүүтэй наадах боллоо. Танд бий юу?
-Эхэндээ ч сонирхож байсангүй. Харин одоо цаг үеэ дагаад сонирхохоос өөр аргагүй болж байна. Ганц хоёр цус орсон гүү авчихсан байгаа.
-Сэтгэлд үлдсэн хамгийн сайхан наадмыг онцлон сонирхуулаач?
-Хол зам туулан очоод айраг, түрүү авах ч сайхан шүү. Ерэн хэдэн онд юм даа. Дэлгэрцогтын 90 жилээр очоод, морио айрагдуулаад буцаж явах даанч сайхан байлаа. Одоо шиг машин тэрэг гэж байх биш. Арван хэд хоног морио хөтлөөд очиж байгаа нь тэр.
-Адуунаас өөр мал маллаж байна уу?
-Аль аль нь байна. Хонь гэвэл Баянцагааны илүү нугаламт, барга, Казакын илүү нугалмаатай улаан хонь гээд дөрөв, таван янзын цус хольж үзлээ. Сүүлд каракулыг хольж үзсэн. Амьдын жин нь нэмэгддэг гэсэн ч одоогоор айхтар мэдэгдэж байгаа юм алга. Бас үхрээ сайжруулах санаатай хэдэн эрлийз бух авчихсан байгаа.
-Энэ бүгдийг яаж амжуулж байнаа. Туслах малчин байгаа биз дээ?
-Байлгүй яахав. Туслах малчин маань мянга гаруй малтай, сумын сайн малчин болчихоод явж байна.
-Бидний яриа энд хүрээд өндөрлөж байна. Урилгыг хүлээн авсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Говьсүмбэр аймгийн тусгай дугаар


0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
11 цагийн өмнө Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дунд насанд эхни…
-
Мягмар, 20:30 минут МОНГОЛ УЛСЫН АЛТАН АЗАРГАНУУД
-
Мягмар, 17:03 минут Уяач Р.Төрмөнх: Буурал азарга минь олон жил намайг…
-
Мягмар, 16:13 минут Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан шүдлэнгүүд
-
Ням, 19:13 минут Аймгийн Алдарт уяач У.Хэрлэн: Жавхлант шаргын наад…
-
3-р сарын 23 -нд Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд эхни…
-
3-р сарын 20 -нд Аймгийн Алдарт уяач Д.Лхагвасүрэн: Нутгийн адууны …
-
3-р сарын 20 -нд Говийн бүсийн уралдаанд эхний аравт хурдалсан хяза…
-
3-р сарын 20 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ү.Бямбажав: 1997 оны наадамд м…
-
3-р сарын 20 -нд Мөнхийн Данзанням сан байгуулагджээ
-
3-р сарын 20 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №110: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Д.МӨН…
-
3-р сарын 14 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.НАРАНБАЯР: Ухаан орохын адууны…
-
3-р сарын 10 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан соёолонгууд
-
3-р сарын 06 -нд Уяач Г.ЛХАГВА-ОЧИР: Сумын 90 жилийн ойн наадам хам…
-
3-р сарын 05 -нд Дундговь аймгаас 24 Алдарт уяач цолтон шинээр төрл…
-
3-р сарын 05 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №109 : АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Ө.ГА…
-
3-р сарын 04 -нд АХ-ын 100, 101 жилийн ойд 11-20-д хурдалсан дааган…
-
3-р сарын 02 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ё.Төгсмандах: 2012 он миний ам…
-
3-р сарын 02 -нд Луусынхан хоёр дахь удаагаа улсын шилдгээр шалгарч…
-
3-р сарын 02 -нд Зургаан Тод манлай, хоёр Манлай, 13 Алдарт уяач цо…
-
3-р сарын 01 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №108: МУ-ЫН АЛДАРТ УЯАЧ М.ЦЭРЭН…
-
2023 оны 2-р сарын 18 -нд Хэн ямар цол хүртэх вэ?
-
2023 оны 2-р сарын 16 -нд Төрийн шагнал хүртжээ
-
2023 оны 2-р сарын 15 -нд “Алдартуудаа алдаршуулъя” арга хэмжээнээс...
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Сумын Алдарт уяач Н.БАЯРАА: Цэргээс халагдаж ирээд…
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ж.Лхагва: Хяргас сумын ойд ган…
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан их насны морьд
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд Хэнтий аймгийн шинэхэн Алдартуудтай танилцана уу?
-
2023 оны 2-р сарын 12 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №107: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Ц.ЭРД…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан шүдлэнг…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №106: НИЙСЛЭЛИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Б.…
-
2023 оны 1-р сарын 30 -нд УРАЛДААНЧ Ц.ПҮРЭВБААТАР: ҮНЭНДЭЭ ТҮРҮҮЛЧИХНЭ ГЭЖ Б…
-
2023 оны 1-р сарын 23 -нд Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
2023 оны 1-р сарын 20 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №105: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Г.ЭНХ…
-
2023 оны 1-р сарын 20 -нд УРАЛДААНЧ П.МЯГМАРСҮРЭН: ЗУРГААН ЖИЛ ХУРДАН МОРЬ У…
-
2023 оны 1-р сарын 12 -нд Төвийн бүсийн уралдааны нэгдсэн цуваа
-
2023 оны 1-р сарын 12 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №104 :УЯАЧ Г.ДАВААДАЛАЙ
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан хязаала…
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд ХУРДАН МОРЬ ЦОЛЛООЧ, МОРЬ ТАЙЛБАРЛАГЧ Л.БЯМБАЦОГТ:…
-
2023 оны 1-р сарын 05 -нд Өвөрхангайд болсон хангайн бүсийн уралдааны нэгдсэ…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага насанд эхний 10-т хурд…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд Өвөрхангайн бүсийн сонгомол бага насны ангилалд эх…
-
2023 оны 1-р сарын 03 -нд УРАЛДААНЧ Т.ЭНГҮҮН: УЛСЫН НААДАМД МОРЬ УНАХ НЬ ГОЁ…
-
2022 оны 12-р сарын 21 -нд АХ-ын 100, 10 жилийн ойд 11-30-д хурдалсан соёолон…
-
2022 оны 12-р сарын 21 -нд Хөвсгөлийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан дааганууд
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №103: УЛСЫН АЛДАРТ УЯАЧ Д.ЭНХСҮ…
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд УРАЛДААНЧ А.УУГАНБААТАР: САЛХИ ТАТУУЛАН ДАВХИХ ГОЁ…
-
2022 оны 12-р сарын 19 -нд Хөвсгөл аймгийн шилдэг хүлгүүд
-
2022 оны 12-р сарын 15 -нд Зүүн бүсийн сонгомол дунд насанд эхний 10-т хурдал…
-
2022 оны 12-р сарын 15 -нд Хөвсгөл аймгийн шилдэг уяачид тодорчээ
-
Мягмар, 20:30 минут МОНГОЛ УЛСЫН АЛТАН АЗАРГАНУУД
-
Мягмар, 16:13 минут Говийн бүсэд эхний 10-т хурдалсан шүдлэнгүүд
-
Мягмар, 17:03 минут Уяач Р.Төрмөнх: Буурал азарга минь олон жил намайг…
-
11 цагийн өмнө Хангайн бүсийн уралдааны сонгомол дунд насанд эхни…
-
Ням, 19:13 минут Аймгийн Алдарт уяач У.Хэрлэн: Жавхлант шаргын наад…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна