Аймгийн Алдарт уяач Д.Батбаяр: Бурхан надад олон сайхан хурдан хүлэг хайрласан


Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын харьяат, аймгийн Алдарт уяач Д.Батбаяртай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Манай аав үйлдвэрийн даргаас Хөдөлмөрийн баатар болтлоо дэвшсэн анхны хүн гэлээ. Тэр талаараа дэлгэрүүлээч?
-Миний аав адуугаараа, айргаараа алдартай Булган аймгийн Сайхан сумын хүн. Багадаа улаан бурхан гээд айхтар өвчин тусч эрлэг номун хааныд очихоо алдсан. Тухайн үед улаан бурхны айхтар дэгдэлт гарч хүмүүс олноороо эндэж байсан юм билээ. Аав ч тэр өвчнийг тусч, ширэнд боогоод хаячихсан байхад нь “ус ууя” гэж хэлээд амь аврагдаж байсан гэдэг. Тэр айхтар өвчний үлдэгдэл гээд цоохор нүүртэй хүн байсан. Айхтар өвчин тусч, аав ээжийгээ алдаад ахтайгаа хоёулаа үлдэж, Данхар Даваажав гэгч хүн болгосон гэдэг юм. Багаас ийнхүү хал зовлон үзэж, хатуу хүтүүг туулаад арван хэдэн настай хүүхэд Булганы гурилын үйлдвэрт ачигчаар анх ажилд орж. Тэгээд өөрийгөө даачилж дөрвөн аргын тоо бодон сурч, бичиг үсэгт тайлагдаад мастер цаашлаад үйлдвэрийн дарга болтлоо дэвшсэн юм билээ. Миний аав монголын хүнсний чиглэлийн бүх үйлдвэрт ажиллаж байсан. Ажил нь нурчихсан газар болгонд томилогдож өөд нь татдаг, тэр тоолонд манайх гэдэг айл нүүж явдаг байсан. Зүүнхараагийн спиртний үйлдвэрийг хөл дээр нь босгосон хүн. Тэр үйлдвэрийн суурийг англи хар арьстай эмэгтэй тавьж байсан тухай дуулж байсан уу?
-Үгүй...?
-Хувьсгалаас өмнө олзны япончуудаар үйлдвэр бариулсан юм билээ. Монголд их олон юм хийсэн хүн гэдгийг тэр нутгийнхан одоо ч ярьдаг юм. Харамсалтай нь коминтернийхэнд цаазлуулчихсан юм гэнэ лээ. Түүний дараа Зүүнхараагийн спирт бал бурамын үйлдвэрийг хятадууд барьж байгаад хаяад явчихсан байхад нь аав даргаар нь томилогдож очоод хөл дээр нь босгон, үйл ажиллагааг жигдрүүлсэн. Тухайн үед спирт бал бурамын комбинат чинь оросын туузан гоймонд, төмсний гурил, уургын гурил, бурам гээд зөндөө гоё зүйлүүд хийдэг байсан ш дээ.
-Аав тань хэдэн онд Хөдөлмөрийн баатар болж байсан юм бэ?
-Манай аав чинь бүүр 1977 онд баатар болох гэж байсан ч ан хийсэн хэргээр хойшлоод 1986 онд Хөдөлмөрийн Баатар болж байсан. Тухайн үед хэдийгээр зөвшөөрөлтэй ан хийсэн ч төрийн шагнал авахад нөлөөлсөн юм билээ.
-Та өмнө нь аав маань Жаргалант угшлын нэг азарга адуутай байсан гэж байсан. Морь мал уядаг байсан юмуу ?
-Манай аав чинь туслах аж ахуйг мундаг хөгжүүлсэн хүн байхгүй юу. Хавар туранхай мал амьдын жингээр нь тооцож аваад Зүүнхараагийн спиртын шаараар бордож, намар Дарханы мах комбинатад тушаадаг. Жингийн зөрүүнд үлдсэн мал нь өссөөр маш олон болж, сүүлдээ бүр суурилдаг болсон. Сувай үхрийнх, эр үхрийнх, хониных, ямааных гээд л. Тухайн үед хүмүүс аавд адуу бэлэглэдэг байсан байх. Ямар ч байсан баатар болсныхоо дараа Жаргалант угшлын голдуу гүүтэй нэг азарга адуутай л байсан. Түүн дээрээ нэмээд Сүхбаатараас Зүүнхараагийн хорих ангийн идшэнд ирсэн адуунаас нь бас авч сэлбэсэн.
-Аавын бий болгосон тэрхүү адуугаар уяачийнхаа гарааг эхэлж байжээ дээ?
-Тиймээ. Ний нуугүй хэлэхэд би чинь дөрвөн хананы дунд өссөн хотын хүүхэд, адуу мал гэж мэдэх ч үгүй. Манай хадам аав Завхан аймгийн Тэс сумын хүн. Хүргэн хүүдээ гээд Хэнтий угшилтай нэг хонгор даага бэлэглэсэн юм. Түүнийг нь манай найз Архангай аймгийн Төвшрүүлэх сумын харьяат Ц.Амгаланбаатар харчихаад “энийг чинь уямаар байна. Их зүгээр адуу юм” гээд болдоггүй ээ. Наашаа авчруулсан эцээд ирдэггүй ээ. Арай хийж авчраад тэжээсэн найзууд шоолоод л болдоггүй ээ. Хавар нь ногоо дөнгөж гарангуут хөдөө гаргачихаад би өөрөө Герман яваад өгсөн. Тэгээд наадмаас 10-аад хоногийн өмнө ирсэн найз маань “үрээгээ авчиръя” гээд шавдуулаад болдоггүй. Ядаж байхад хорио цээрийн дэглэм тогтоочихсон. Хулгайгаар явж үрээгээ авчраад найз маань уялаа. Би хоол унд гэх мэтийн зүйлийг дөхүүлж өгөх гээд очихдоо хамаагүй хүмүүстэй очно. Найз тэр болгонд “хурдан морь эмзэг шүү, битгий хамаагүй хүнтэй ирж бай” гээд л. Би нөгөөхийг нь тоохгүй ээ. Тэгж байсан нэг сунгаа болоод хонгор үрээ маань түрүүлчихлээ. Хэд хоногийн дараа наадам болсон хол тасархай түрүүлдэг юм даа.
-Хэдэн оны наадамд билээ?
-2001 он буюу АХ-ын 80 жилийн ой. Өөрийн морь түрүүлээд орж ирэхийг харах үгээр илэрхийлшгүй сайхан мэдрэмж. Хоёр аав минь бурхан болчихсон байсан. Тэднийгээ харсан ч болоосой гээд бодсон өөрийн эрхгүй нулимс унагасан. За тэгээд л моринд ёстой эргэлт буцалтгүй орсон доо. Морио түрүүлсний дараа Зүүнхараа руу ээжтэйгээ яриад “за би айлын том хүүгийн хувьд адуугаа авнаа” гээд л хэлчихсэн. Тэгээд хадам аавын нэг, өөрийн нэг гээд шууд хоёр азарга адуутай болчихсон. Адуугаа ирэнгүүт хадам аавын адууны хонгор азаргыг МУ-ын Алдарт уяач Батчулуунд бэлэглээд Буриад Дашбалжир гэж хүний хүү Бямбаагаас нэг халтар азарга авч тавьсан. За ингээд л адуугаа сайжруулах, уяж хурдлуулах үйлсэд хүчин зүтгэж эхэлсэн дээ.
-2006 онд аймгийн Алдарт уяач цолны эзэн болж байсан юм байна. Таны нэрийг гарган хурдалсан хүлгүүдээ танилцуулаач?
Ер нь унаган адуугаараа л нааддаг байсан. Авмал гэвэл Тува гаралтай нэг азаргыг Мөнхбаатар найзаасаа анх худалдан авч байлаа. Хар азарга одоогоос дөрөв, таван жилийн өмнө Орхоны наадамд айрагдаж байсан. Нэгэн удаа Баян-Агтын наадамд очтол алдарт Буган хүрэнтэй уралдах сайхан завшаан таардаг юм байна. Буган хүрэн бол Монголд цуутай азарга ш дээ. Т??эр бол бас л сайхан наадмуудын нэг л дээ. Түүнээс хойш Дүнжингаравт уралдуулахаар хотод ирсэн юм. Уралдааны өмнөх сунгаануудад томчуудын адуунуудтай уралдуулахад дандаа өнгөлөөд л байсан. Даанч уралдааны өглөө доголоод уралдуулаагүй. Гэхдээ боддог юм. Бурхнаас надад олон сайхан хурдан хүлэг хайрласан гэж. Тэгээд ч сайн морь эзнээ хайж явдаг гэдэг биз дээ.
-Хар азарганы үр төл бий юу?
-Хар азарганы дээд цус нь англи хольцтой. Гэхдээ эрлийз биш. Хотод уралдах гээд очиж байхад Манлай уяач Б.Билэгдэмбэрэл миний хар азаргыг харчихаад “ямар жижигхэн адуу вэ” гэж дуу алдаж байж билээ. Харахад бие жижигтэй Монгол адуу шиг мөртлөө давхихаараа их том болчихдог юм. Энд нэгэн түүх сонирхуулахад Бугатын 80 жилд хар азаргаа мордуулчихаад дурандаад сууж байлаа. Бас л бахтай давхиж байнаа. Тэгсэн харж суусан нэгэн хөгшин “ийм адгуус гэж юу байхав. Наадах чинь мотоцикл байна” гэж билээ. Тийм л х?????урдан ажнай байлаа. Барианаас гараад л тасарчихна. Араас нь дөхөөд ирэхээр урагшлаад л тасарчихна. Тэр хооронд амраад амжина. Ямар ухаантай гээч.
Одоо үр төлөөс нь таван цагаан сайхан азарга байна. Сайхан гүүнүүд ч б????айна. Нэг хэсэг манайх чинь 300 гаруй адуутай болж өссөн. Тэр үед би хотод ажилдаа дарагдаад дүүдээ даатгаад үлдээсэн юм. Тэр хооронд манай дүү дуусгаж өгсөн. 77 адуутай л үлдсэн. Гэхдээ харамсдаггүй юм. Яахав буянаараа л болоо биз.
-Сүүлийн жилүүдэд яаж наадаж байна вэ?
-Сүүлийн гурав дөрвөн жил ажил ихтэй болохоор тэр бүр санаснаараа мориндоо анхаарал хандуулж чадахгүй байна. Манай уяач, адуучид энд тэнд уралдуулна гээд аваад явдаг, түрүүлчихээд л ирдэг юм.
-Бидний урилгыг хүлээж авч ярилцсанд баярлалаа. Хурдан морины босоо цагаан хийморьт өнө мөнх ивээгдэж яваарай.
-Толгойд байгаа зүйл гарт баригдаж, санаа хүрсэн газар гар хүрдэг гэдэг. Нийт уяачдадаа үүн шиг санаснаараа наадахыг хүсэн ерөөе.
"Тод магнай" сэтгүүл "Эрдэнэт хүлэн" МСУХ-ны 20 жилийн ойн тусгай дугаар



0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна