Аймгийн Алдарт уяач А.Ганболд: Би голдуу их насны морь уядаг

 Завхан аймгийн Эрдэнэхайрхан сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач А.Ганболдын ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Таны аавыг нутаг нугадаа алдартай уяач байсан гэх юм билээ. Яриагаа аавын тань дурсамжаар эхэлбэл ямар вэ?
-Манай аав Аръяа гэж 40-өөд жил хурдан морь уяхдаа зөвхөн өөрийн сум гэлтгүй Алдархаан, Завханмандал, Сант, Цэцэн-Уул, Дөрвөлжин зэрэг тойрсон сумдын наадмуудад уясан морио түрүүлгэж айрагдуулдаг байсан мундаг уяач. Аръяагийн хүрэн бор гэхээр энэ нутгийнхан андахгүй дээ. Сайхан хурдан буян байлаа. Мөн хурдан хар морьтой байсан. Тэр хар морь Алдархааны ой болон аймгийн наадамд айрагдаж байсан юм. Аав маань морь уяхаас гадна нэгдлийн адууг 15-16 жил хариулсан хүн. Тэгэхдээ тойрсон сумдаас азарга, үрээ авч адууныхаа цусыг сайжруулдаг байсан гэдэг юм.
-Адууны төвөргөөнд бүүвэйлэгдэж өссөн хүү мэдээж хурдан морь унадаг байсан байлгүй?
-Уналгүй яахав. Би ууган хүү нь байгаа юм. Дээр ярьсан хүрэн бор морийг унадаг байлаа. Хүрэн бор морины тухай манай эндхийн худалдаа бэлтгэлийн ангид насаараа дарга хийсэн аавтай маань чацуу нэг буурал ”овооны наадам, өдөрлөг зэргийг оролцуулахгүйгээр 64 удаа түрүүлсэн адуу” гэсэн байдаг юм. Өөрөөр хэлбэл, өөрийн болон тойрсон сумдын наадамд шүү дээ.
-Хэд хүртлээ уралдсан юм бол?
-Би сайн мэдэхгүй юм. Ямартаа ч 15-16 хүрсэн байх. Чөдөрлөдөггүй сайхан бор морь байсан. Бор морины дүү цагаан ташаатай морь байсныг бас уядаг байсан юм. Тэгээд уралдуулахаар ах нь түрүүлчихээд байдаг байсан гэдэг.
-Та бор морио тэгтлээ олон жил унаж чадаагүй юмаа даа?
-Тиймээ, хоёр жил л унасан. Би харьцангуй хөгширсөн хойно нь унасан л даа. Анх найман настайдаа хурдны морь унаж байлаа. Тэгээд 13-14 хүрээд хасагдсан.
-Хэдэн оноос эхлэн бие даан морь уях болсон бэ?
-1994 онд айл болж тусдаа гараад л бие даан морь уясан. Тэр жилээ алаг даагаа сумынхаа баярт таваар давхиулаад дараа жил нь шүдлэн үрээ овооны наадамд түрүүлгэсэн. Хязааландаа ч бас түрүүлсэн. Миний алаг морь нас нийлснээсээ хойш ч хурдалсаар зөвхөн сумын наадмаас гэхэд 15-16 медаль авсан даа. Надад бас нэг хурдан цагаан морь байлаа. 2008 онд АХ-ын 87 жилийн ойгоор юмуу даа Завхан аймгийн наадамд хоёуланг нь авч очоод, нэгийг нь аман хүзүүнд, нөгөөг нь дөрөвт давхиулсан. Алаг морь маань 21 хүрч өнгөрөөд, цагаан морь маань одоо байна.
-Баруун тийшээ сайн адуугаа морь болгох нь элбэг юм?
-Магадгүй ээ. Алаг морь миний унаган адуу, харин цагаан морь авмал адуу. Хөвсгөлөөс авчирсан юм билээ. Би ер нь голдуу их насны морь уядаг. Их насны морь гарын ая даахын зэрэгцээ уралдаан л шимтэй л дээ.
-Настай хүмүүс их морь сайн уяж байж жинхэнэ уяач болдог гэх нь ч бий. Ингэхэд та хэдэн оны аймгийн Алдарт вэ?
-2010 онд авчихав уу даа. Алаг морь, цагаан морь хоёрынхоо амжилтаар шахуу авсан даа. Би аймгийн наадмаас нэг түрүү, таван айрагтай. 1988 онд юм болов уу даа. Манай энд бага олимп гэж болоод түүнд тавьсан үрээгээ аав маань миний нэр дээр мордуулж байсан юм. Тэгсэн нөгөөдөх нь таваар давхиад түүнээс хойш би ер нь моринд сүрхий хорхойтсон шүү.
-Хүүдээ урам өгч моринд дурлуулах гэсэн холын бодол байсан ч байж мэдэх юм?
-Тэр үрээг зэргэлдээ Яруу сумаас би өөрөө авчирч байсан юм. Шүдлэн үрээ авчирч сургаад уяхад хязааландаа суманд тав, соёолондоо наймаар ирж байсан санагдана. Бүдүүрснээсээ хойш хамаагүй хадуураад байдаг болчихсон болохоор нь уяхаа байсан даа. Нэг үе ааваас өвлөгдсөн унаган адуугаар нааддаг байсан бол сүүлийн үед бусдын жишгийг дагаад зүүн талаас ганц нэг адуу авчирч байна. Манай найз нэг үрээ авчирч өгсөн. Түүнийг тэжээж байна. Энэ жилээс уралдуулж үзнэ дээ. Хурдны өлгий нутгийнх юм гэсэндээ зүүн талын адуу аргагүй өөр юмаа.
-Аав тань нэгэн цагт таныг бэлтгэж байсан шиг Алдарт залгамж халаагаа бэлтгэж байна уу?
-Би хүү, охин хоёртой. Хүү маань одоо тавдугаар анги. Таван настайгаасаа эхлээд хурдан морь унаж байгаа. Хүүгээ ирээдүйд морь уях байх гэж найддаг.
-Удамт уяачдын уухайд түрлэг нэмж буй танай гэр бүлийнхэнд сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе. Уясан болгон нь хурдан, унасан хүүхэд нь цовоо байх болтугай.

"Тод магнай" сэтгүүл Завхан аймгийн тусгай дугаар