Алтанширээ сумын МСУХ-ны тэргүүн Ц.Гочоо: Манай сумын МСУХ олон зүйлээрээ анхдагч болдог

Дорноговь аймгийн Алтанширээ сумын уугуул, сумын МСУХ-ны тэргүүн Цэрэнгийн Гочоогийн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Алтанширээ сумын МСУХ-г үүсгэн байгуулж өдий зэрэгт хүргэсэн үе үеийн удирдлагууд нь ямар хүмүүс байв. Өнгөрсөн хугацаанд хийж бүтээсэн ажлаа товч танилцуулаач?
-Дорноговь аймгийн Алтанширээ сумын МСУХ 1996 онд анх үүсгэн байгуулагдах эх суурь нь тавигдсан. Энэ нь бас их түүхтэй. Хэнтий аймгийн Дэлгэрхаан суманд болсон хаврын уралдаанд манай сумаас Улаанхүү, Чулуунбаатар нарын уяачид амжилттай оролцоод ирсний дараа манай сумын “Шинэ саруул зам” нэгдлийг санаачилсан Балдангийн Ишзана гэдэг өвгөн уяачдын холбоо байгуулъя гэсэн саналыг дэвшүүлж, 16-17 хүний бүрэлдэхүүнтэй анх байгуулагдахаар яригдсан. Тэгээд жинхэнэ тогтоол нь 1997 онд гарч байлаа. Холбооны анхны тэргүүнээр “Шинэ саруул зам” хоршооны дарга байсан Лувсангийн Ишдорж гэдэг хүн сонгогдон ажиллаж байгаад жилийн дараа аймгийн даргаар дэвшээд явсан. Тэгээд миний бие уяачдын холбооны тэргүүн үүргийг өнөөдрийг хүртэл гүйцэтгэж байна даа. Манай сумаас төрсөн төрийн түшээ өдгөө “Эрдэнэс Таван толгой” ХК-ийн гүйцэтгэх захирал Я.Батсуурь УИХ-ын гишүүн болсныхоо дараагаар Толбын овоог уяачдын холбооны овоо болгох санаачлагыг дэвшүүлж, Балдангийн Ишзана гуай овоогоо сайхан засч янзалсан. Тэгээд “Адуучин” нэвтрүүлгийг анх сумандаа хийж, уяачид хурдан морины зүтгэлтнүүдээ сурталчилсан.
-Алтанширээгийн уяачид холбооныхоо үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцдог юм шигээ. Хичнээн уяач гишүүнчлэлтэй вэ?
-1999 оноос үйл ажиллагаа үйл ажиллаагаагаа эрчимжүүлэн, уяачдаа бүртгэж, батлахыг нь олгосон. Түүнчлэн холбооныхоо үйл ажиллагааг бэхжүүлэхийн тулд уяачидтайгаа ярилцаж байгаад тодорхой хэмжээний татвар авахаар болсон. Энэ дагуу гишүүнчлэлтэй 90 уяач бүгд ямаа өгсөн.  2001 он гэхэд гишүүдийн тоо 101-т хүрч 100 гаруй ямаатай болчихсон байсан ч 2002, 2003, 2004 оны дараалсан зуднаар нэлээд хорогдсон ч одоо өсч үржиж байна. Хавартаа ямааныхаа ноолуурыг аваад хэдэн төгрөг дансандаа хийчихдэг. Ер нь манай холбоо аймагтаа хамгийн анхны санхүүгийн хувьд бэхэжсэн нь байх шүү. Тэр бүү хэл, аймгийн уяачдын холбоо санхүүгийн хувьд дэмжээч гэсэн хүсэлт гаргаж бид 10 хонь, 10 ямаа хандивлаж байсан түүхтэй. Ямар ч аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагаа доголдолгүй явахад санхүүгийн хараат бус байдал хамгийн чухал нь. Тиймээс бид уяачид малчдадаа дарамт болохгүй бэлэн бус мөнгөний энэ хэлбэрийг сонгосон нь их зөв шийдэл болсон гэж боддог шүү. Манай сумын МСУХ 2008 онд аймгийн тэргүүний холбоогоор  шалгарч байсан.
-Алтанширээ сумаас улсын цолтон хоёр төрөн гарсан байдаг билүү?
-Тиймээ, Шоовдор, Гомбоцэрэн нарын улсын Алдарт уяачид, аймгийн 22, сумын 50-иад Алдарт уяачтай. Сүүлийн үед залуус маань  морь сонирхох нь ихэсч байна. Одоо бидний зорилго бол  Алтанширээгийн адуу хурдан гэдгийг улс даяар нотлон харуулах явдал. Зах цухаасаа харагдаж байна. Өвөрхангайн Отгоннасанг Манлай болоход манай Чогсомын будангууд их хувь нэмрээ оруулсан. Мөн Төв аймгийн харьяат Чинбатын халзан гэхэд л манай Алтанширээ адуу. Говь-Алтайн Дарийн  халзангууд гэхэд л манай нутгийн адуу. Энэ мэтчилэн яриад байвал багагүй л дээ. Гэхдээ нутгийн хурдаа сурталчлан таниулахад илүүтэй анхаарах ёстой гэж үзэж байгаа. Аймагтаа бол Иххэт, Дэлгэрэх, Алтанширээ  гэсэн сумд л хурдаараа яригддаг.
-Дорноговийн уяачид, хурдан морины зүтгэлтнүүдийн хүсэн хүлээдэг шагналын нэг “Мөнгөн морь”-ийг хоёр жил хадгалсан гэгдэж байсан. Тэр талаараа сонирхуулаач?
-“Мөнгөн морь” шагналыг гурван жил хадгалвал тэр сумандаа үүрд хадгалагдах учиртай юм. Бид 2008 онд  Мөнгөн морио аваад 2009 онд хадгалаад гурав дахь жилдээ хадгална шүү гэж байтал алдчихсан. /инээв/ Мөнгөн морь авсан сум “Хутагтын хурд” уралдааны их насны морийг байлдаг уламжлалтай. Манай сум хоёр жил дараалан байлсан.
-Уг нь үүрд хадгалчих гээд нэлээд хичээсэн юм шиг байгаа юм?
-Тэгсээн. 20 гаруй кг мөнгөөр дөрвөн талтай сайхан суурь хийсэн. Уяачид маань уралдаан тэмцээнд явахын өмнө “Мөнгөн морь”-ндоо ирж мөргөдөг байсан юм. Манайхаас Сайхандулаан сум авсан. Тэднийх  сайхан мөнгөн хазаар хийсэн чинь Мандахад алдчихсан. Одоо эргээд Өргөн суманд очиж байгаа юм шиг байна лээ.
-Уяачдаа шинэ цагийн уяаны арга барилд сургах тал дээр хэр анхаарч байна?
-Тэр тал дээр харин анхаардаг шүү. Манайх “Агт эрдэнэ” галтай шифийн холбоотой. Оюунбилэг бүрлээчийг байхад олон удаагийн уулзалт зөвлөгөөн зохион байгуулж, шинэ цагийн уяаны арга барилын талаар зөвлөгөө авч байсан. Мөн Баярмагнай доктор ирж зөвлөгөө өгч байсан.
-Тэгвэл  хурдан морь унаач хүүхдийнхээ аюулгүй байдлыг хамгаалах тал дээр хэрхэн анхаарал хандуулж байгаа вэ?
-Бид юун түрүүнд хүүхдүүдээ даатгалд бүрэн хамруулдаг. Түүнчлэн сүүлийн хоёр жил хамгаалалтын хувцас хэрэглэлийг өмсгөж хэвшүүлж байгаа. Бас манай Я.Батсуурь санаачилан стандартын гарааны төхөөрөмж хийж өгсөн. Энэ дашрамд сонирхуулахад манай сум Дорноговь аймагтаа хамгийн анхны морины зурхайтай болсон сум. Бид олон зүйлээрээ анхдагч болж байсан шүү.
-Та түрүүн Дорноговь аймагтаа Дэлгэрэх, Иххэт, Алтанширээ хурдаараа илүүрхдэг гэж байсан. Үүнийгээ дэлгэрүүлээч?
-Олон жилийн турш ажиглаад байхад манай Алтанширээгийн Жалгын голын адуу илүүтэй хурдлаад байх шиг санагддаг. Өвгөн ноён Хардэл жанжин бэйс хүртэл “Жалгын голын адуу бага насандаа гоц хурдан” гэж хэлж байсан юм гэнэ лээ. Манай Ширээд Намбажаа адуу гэж нэг бэсрэг угшил бий. Нутаг нугаар нь хөөвөл Жалгын голын адуу л даа. Намбажаа адууны дээд тал нь 1944 оны мичин жилийн зуднаар уруудаж орж ирсэн үрээ гэдэг юм. Ямартаа ч энэ голоос төрсөн адуу онцгой хурдан байдгийг манай сумын уяачид дуу нэгтэй хэлнэ дээ. Зуднаар нэг хонгор үрээ уруудаж ирээд хөнөг  хэмээх Доной гуайн адуунд орсон гэдэг юм. Хөнөг Доной гэж нутгийн айлын адуу маллаж байсан адуучин хүн юм билээ. Түүнээс Намбажаа адуу гарсан гэдэг юм.
-Яагаад Намбажаа гэж нэрлэсэн юм бол?
-Намбажаа гэдэг нь Донойн эзэн юм билээ. Хонгор үрээ тэдний адуунд нийлсэн болохоор гарсан хурдууд нь түүний нэрээр нэрлэгдсэн хэрэг л дээ. Мөн манай сумын хэмжээнд яригдах өөр нэгэн угшил бол будангууд юм. Лувсансүрэнгийн будан, Гомбоо будан гэж нэгэн үе хурдалж байлаа. Эдгээр хурдан буянгуудынхаа амжилтыг бататгаж, хурдыг хадгалах тал дээр сумын МСУХ анхаарах ёстой гэж бодож байгаа. Анхаарлаа ч хандуулах болно.
-Нутгийн хурдаа хадгалах та бүхний  ажилд амжилт хүсье. Ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Дорноговь аймгийн тусгай дугаар